×
İnsan toplumsal bir varlıktır, ne demişler komşu komşunun külüne muhtaçtır.
İşte bu toplumsallığın, yani cemiyetin temelinin nasıl atılmış olduğu, hangi dinamikler üzerinde yükseldiği çok önemlidir. Can yakıcı bu sualin tılsımlı cevabı ‘sevgi’dir, yani manadır, maneviyattır. Ya da maddedir, paradır; nefsin istekleridir. Sevgi varsa, insanlar birbirleri için yaşarlar. Başkalarının mutluluğu ile mutlu olurlar, başkalarının hüznü ile hüzünlenirler.
Sevgi yoksa ne Allah korkusu ve ne de O’nun kullarından utanma vardır. İnsanda Allah sevgisi ve onun mahlukatına karşı şefkat duygusu varsa birey ve toplum için özveride bulunabilir.
Sözde modernleştik ve millet bilincine ‘tasada ve kıvançta bir olmakla’ erişmiştik. Bunun lafını ediyor ve değer verdiğimiz metinlerimizi bu cümleyle süslüyoruz.
Lakin tüm bu yaşadıklarımızla, gördüklerimizle bir ve beraber olabilmenin sırrına erişebilmek için hamur mayası yalnızca sevgiyle yoğrulan daha kırk fırın ekmek yememiz lazım.
Bu da demektir ki biz toplumca sevgiyi kaybettik; sevgisiz bir cemiyette hemen herkes kendi egosu, bencilliği, şahsi hırsları ve nefsi için yaşıyor. Hem öyle bir yaşıyor ki gözü nefsinden ve nefsinin esiri olduğu paradan başka hiçbir şey görmüyor.
Artık ailede, okulda, sokakta, çarşıda, fabrikada, ofiste, toplu yaşantının olduğu her yerde insanlar, müthiş bir sevgisizliği ve bunun yanında korkunç bir yalnızlığı ve bencilliği ve maddeye esir oluşu yaşıyor.
Ve bütün bunların sonucunda insanlığımızı kaybettik, hem öylesine kaybettik ki adeta canavarlaştık.
Bu durum, ABD’den ziyade İsrail’in (Siyonizmin) gücünün göstergesidir. Diğer bir ifade ile ABD İsrail’i değil, İsrail ABD’yi kendine benzetti ve hatta kendine zebun (esir-tutsak) etti.
İsrail, fütursuzca icra ettiği bunca vahşi katliamları hep ABD’nin sayesinde, onun destek ve himayesinde yapıyor. Zaman zaman iyi polis-kötü polis oynamaları sizi aldatmasın; İsrail’in işlemiş olduğu bütün cinayetler ABD’nin bilgisi ve teşviki ile gerçekleşmektedir.
ABD’de ister Demokratlar, ister Cumhuriyetçiler kazansın ABD’nin derin devletinin politikalarında hiçbir şey değişmez. Hangi başkan gelirse gelsin bu politikaları (İsrail’e, Siyonizme hizmet eden) uygulamak zorundadır.
Siyonizmin 21. asırdaki en büyük başarısı, sahip olduğu bu sapık ve sapkın ideolojisini ABD’nin resmi ideolojisi yapmış olmasıdır. Bundan dolayıdır ki ABD’deki başkanlık seçiminin adayları Siyonizme hizmet için adeta yarış halindedirler.
Bizler, ‘Arz-ı mevud’u; sözde tanrı Yahova’nın İsrailoğulları’na vaad etmiş olduğu kutsal topraklar’ Siyonist Yahudilerin sapık bir ideolojisi olarak bilmekteydik. Oysa bugün aynı sapık ideoloji ABD’nin de hayalini süslemekte ve bu amaçla hareket etmektedir.
Komünist Sovyetler Birliği yıkılıp dağıldıktan sonra emperyalizmin hedefine terörle özdeşleştirilen İslam ve onun mensubu olan Müslümanlar kondu. Bu yüzden Afganistan, Suriye, Irak, Libya paramparça edilerek etkisizleştirildi.
Sıra Gazze ve Lübnan’dan başlanarak bütün bu bölgenin işgaline geldi. Bu satranç oyununun piyonları ise başta İran olmak üzere sürüsüyle sözde İslam ülkeleridir. İran’a Şii yayılmacılığı için yol veren bizzat İsrail-ABD ve İngiltere’dir. Aynı şekilde İslam adı altında oluşturulan tüm terör örgütlerini kurup besleyen ve geliştiren de yine bu ülkelerdir.
Kendi oluşturdukları terör örgütlerini bahane edip önce Müslüman halkları birbirlerine kırdırıyorlar ve bilahare sağ kalanların yurtlarını da ‘Barış ve özgürlük getiriyoruz’ diyerek işgal ediyorlar.
Yakın zamanda tekrar ve özellikle gelecek vizyonu, dağıtım ve üretim açılarından da konuyu tekrar ele alacağım. Türk medyasında enerji konularının da ‘sahiplenilmesi’, uzman enerji gazetecilerinin, mecralarının oluşması ve çoğalması gerektiğini düşünüyorum.
Her şeyi ‘devletten’ bekleyen anlayışın terk edilmediği durumda ‘milletin devletiyle’ değil ‘devletin milletiyle’ bütünleşmesinin sakıncaları enerji alanında dahi görülecek şekildedir.
Önümüzdeki dönemde şu iki noktada da acil ve sonuç alıcı çalışma yapılması gereklidir;
(1) Millet, çocukluktan itibaren ‘enerji okuryazarı’ kılınmalıdır.
Son yıllarda ‘moda’ deyimiyle finansal okuryazarlık gündemde oldu. Bunun sonucunda belki de zarar gördük. Tüketim iştahı, fırsatçılık, rant arayıcılığı arttı, bugün üzerinde debelendiğimiz ekonomik sorunların bir kısmı böyle oluştu. Borsada koyduğunun tamamını eriterek kaybeden milyonu aşan insanın var olması sadece ‘arz’ eden kesimin sağlıksızlığı değil, etine buduna, bilgisine anlayışına bakmadan fırsat var diyerek içeri dalan ‘kurnazların’ da doğurduğu bir sonuçtur.
Enerji okuryazarlığı üstelik – şimdilik – bir rant kapısı olmayacaktır. Kullandığı aracın şarj edebilme yetenekleri, zaman yönetimi, nereden daha ucuza enerji edinebilme konusu elektrikli araç sahiplerini ilgilendirmektedir.
Satın almakta veya kiralamakta olduğu dairenin, aidatının çoğunun elektrik faturasından kaynaklandığına bakmayan, sitenin kendi enerjisini üreterek bu faturayı yarıya düşürebileceğini sorgulamayan bir kişi ‘akıllı’ sayılabilir mi?
Yarınki dünyada köydeki tarımsal sulama veya traktörün enerjisi de ortak alanda kurulu güneş veya diğer üretim imkanlarından sağlanmayacak mıdır? Tarım maliyeti girdilerinde mazotu ortadan kaldırmak da milli bir çaba ile hızlandırılmalıdır. Ziraat Bankası’nın elektrikli traktör projesinin, yerli bazı grupların da ‘tökezletici’ çabasından kurtarılarak başarıya ulaştırılması, Baykar ürünü İHA derecesinde önemlidir.
Bunlardan biri, dış aydınlatmaların led teknolojili direklere geçişi konusunda; her aydınlatma noktasının güneş paneli ile kendi enerjisini üretebilmesinin de düşünülmesini teklif etti.
Bir diğeri ise 2011 yılında ‘rekabet olması’ amacıyla özelleştirilen ve EPDK denetimi altında bulunan elektrik dağıtım konusunda, ilgili şirketlerin ‘çalışanlarından’ kaynaklanan vurdumduymazlıklara acı bir örnek verdi.
Gerçekten de Sakarya’da da ikamet ettiğim için evime şarj ünitesi kurulurken bölgedeki dağıtım şirketi SEDAŞ’ın (Erdinç Moğol adlı yöneticinin) yapıcı desteğiyle hızla sonuç aldım. Ancak İstanbul’da ikamet ettiğim Beylikdüzü’nde ise evimin hemen arkasındaki trafo binasının yanında kabloları çekilip tesis işlemi 3 ay önce tamamlanan şarj istasyonları aylardır faaliyete açılamadı. Sebebini ilgilisine sorduğumuzda BEDAŞ’ın enerji bağlantısını yapmadığını, halen beklediklerini söyledi.
Bu konu için yıllardır tanıdığım 40 yıllık elektik mühendisi komşuma bunun gerçek olup olamayacağını sorduğumda: “Olur abi olur” dedi. Bir dokundum neredeyse ağlayacak. “Ben yaptığım iş nedeniyle BEDAŞ’a gidip gelen ve yönetici kademesinde tanıdıkları olan birisiydim. Şu andaki BEDAŞ’ta proje onayı için görüşmem gereken kimselerin telefonlarına dahi ulaşamıyorum. Santral numaraları olan 0212 311 80 00’dan bağlanmak istediğim hiç kimse telefonu açmıyor. İşle alakalı e-mail yolu ile yaptığım görüşme randevu taleplerim okunmadan silindi mesajları ile son buluyor. Bir sene önce muhatap olduğum kişiyi BEDAŞ’ta bir daha bulamıyorum, işten ayrılmış oluyor. Çok ufak bir talebimiz aylarca sonuçlanmıyor. İş yaptığımız kimselere rezil oluyoruz” dedi.
2011 yılında Türkiye’de elektrik dağıtımı bölgelere bölünerek yapılan özelleştirme çok başarılı şekilde gerçekleşti. Hükümet bu şekilde dağıtımın da rekabetçi olmasını, devlet eliyle vatandaşla günlük temas edilen bir alandan çekilmeyi amaçladı.
Ülkemizin anlı şanlı grupları yanlarına yabancıları doğrudan ortak veya özelleştirme için ödeyecekleri finansman için kredi alarak bu işe dahil oldular. Evdeki hesap çarşıya uymadı; döviz fiyatlarındaki artış, talepteki daralma ve enerji arzındaki fiyat yükselmesi gibi etkiler sonucunda dağıtım işine giren şirketlerin tamama yakını bu konuda ‘beklentilerinden uzaklaştı’.
Elektrik dağıtımı konusunda ‘ülke tekeli’, ‘bölge tekeli’ne dönüştü . Beklentisi yerine gelmeyen şirketlerde maliyet azaltma çabaları arttı. Örnek olay şahsen yaşadığım bir konu olmasa, ilgili şirketi bizzat aramasam ve komşum elektrik mühendisinin tecrübe ve doğruluğundan emin olmasam inanamayacağım bu durumu yazmazdım.
Günlerdir enerjinin bugün ve yarın stratejik önemini vurguluyorum.
Daha 25 yıl önce, ANAP’lı bakan Cumhur Ersümer döneminde Türkiye kışı soğukta geçirip geçirmeyeceğini tartışıyordu. Veya 1980’ler ile az öncesinde Bulgaristan’dan elektrik satın alarak; onda dahi yetersizlikler ve kesintilerle boğuşarak yaşıyorduk. Üstelik o dönemin elektrik ihtiyacı ile bugünkü kıyaslanamaz derecede farklı idi.
Türkiye, üretme ve tüketmede çağ atladı, ancak acaba ‘enerji verimliliği’ ve ‘israfsız’ akılcı kullanımda aynı derecede bir noktaya geldik mi?
Maalesef henüz gelemedik.
Yaklaşık on yıl önce Taner Yıldız’ın bakan olduğu dönemde, Türkiye ‘dış aydınlatmalarda‘ bir projeye kalkıştı.
Daha önce yerel yönetimlere, Karayolları’na vb. kamu kurumlarına ait olan ve Enerji Bakanlığı’na devredilmiş yaklaşık 17 milyon sokak, cadde, yol, karayolu, otoyol aydınlatma armatürlerinin teknolojik olarak led ile değişimi amaçlandı.
Bu projenin PPP (şehir hastanelerinin yapımında kullanılan Kamu Özel Ortaklığı finansman modeli) ile gerçekleştirilmesi öngörüldü. Hatta verim ölçümü için Ankara Çankaya’da belirlenmiş bir bölgede testler yapıldı. Bir büyük holding ihtiyaç oluşacak led için üretim çabasına girişti. Sonra proje adeta unutturuldu ve ortadan kalktı. Oysa bugün hem 17 milyon sayısı çok daha arttı hem de Türkiye sadece bu örnekteki değil, her benzerdeki ‘tasarrufa‘ fazlasıyla ihtiyaç duyuyor.
Günlerdir özellikle üzerinde durduğum enerji konusunda üretmek; çok tüketebilmek kadar, üretimi akılcı kullanmak da önemlidir.
Yapılarımızda hangi enerji altyapısının kullanıldığını, bunların fazla tüketimi tetikleyen veya kontrol imkânı vermeyen durumda olup olmadığını dahi bilmiyoruz. Enerji kimlik kartı diye oluşturulan uygulama tam anlamıyla yerleşmediği gibi, ötesine dahi geçilmesi, yapıların en teknolojik ve tasarruf etmeyi yönetebilecek hale dönüştürülmesi gerekiyor. Daha bu yola girmedik bile.
Felaket senaryosu ile zihin açarsak, tarihte kalmış bir örneği hatırlatalım;
1980’lere kadar İstanbul’da İETT’nin araç filosunda ‘boynuzlu’ denilen elektrikli troleybüsler çalışırdı. Havada döşeli elektrik hattından enerji çeker ve ilerlerdi. Boynuzun hattan çıkması veya elektrik kesintisinde sorun olur, ulaşım aksardı.
Bu örnek ile kentin yerel yönetiminin yani İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin o yıllarda dahi elektrikli araç ile faaliyet gösterdiğini anlatmak istedim.
Diğer yandan yarın taksilerin de tamamen elektrikli araca dönüşeceği artık kaçınılmaz bir gerçek.
İstanbul’da birçok ilçenin gece ve gündüz nüfusu büyük değişim gösteriyor. Bu ilçelerde elektrik dağıtım şirketlerinin trafo merkezleri günün önemli zaman diliminde ‘atıl’ duruyor.
Kaynak israfı ile elektrikli araç sayısının artışı ve yeni trafo yatırımlarından ziyade bu atıl kapasitelerin EPDK veya Bakanlık tarafından tespit edilerek öncelikle değerlendirilmesi milli bir sorumluluktur.
Yarın taksilerin bekleme noktaları (zaten mobil uygulamalar birçok yeni davranış geliştirmektedir) ve durakları da yeniden konumlandırılacaktır.
Kısacası enerjinin geleceğinde kentlerin yönü nereye gidecektir sorusu analiz edilmeden yapılacak yatırımlar ‘yanlış’ olabilecektir.
TOGG’un ve diğer yerli üreticilerin ardından bu kadar önemli Çin kökenli şirket fabrika kurmaktadır.
Elektrikli araç şarj istasyonlarında, ünitelerin kurulum yapılabileceği yerlerin sahiplerinin ‘fırsatçı, aşırı talepkâr olması’, enerji altyapısı (trafo kapasitesi) ve enerji hattı (kablo) maliyetlerinin yüksekliği yeteri kadar şarj ağı işletmecisine, yatırımcısına rağmen yaygınlaşmanın hızını kesmektedir.
İstanbul’daki son İspark ihalesindeki ‘kurgu’, ‘kasıt iddiası’ ve ‘tuhaflık’ da ayrı bir risktir.
En fazla 3 yılı bulacak yakın dönemde ülkemizde üretilecek elektrikli otomobiller, fiyatlama olarak da erişilebilir, seçenek zengini hale geldiğinde şarj ağının da aynı oranda hazır olması gereklidir. Yoksa, ağ dışında kişilerin evine yapacağı altyapı yatırımları ile konu kökten çözülmeyecektir.
Şarj ağı ve bu konuyla ilgili mümkün olabilecek çok sayıda şirketin varlığı, gelişmesi Türkiye’de konunun birçok açıdan sağlıklı oluşması için şarttır.
Çeşitli açılardan ele alalım:
1 Enerji dağıtım lisansı da olan şirket gruplarına bağlı şarj ağı işletmecilerine ‘tekel’ oluşturulması büyük sorundur. Bu şirketlerin çoğu yabancıların elindedir. Ve ayrıca suni taleplerle yapacakları trafo yatırımıyla da kamu zararı oluşturabileceklerdir.
2
Türkiye’de elektrikli araç şarj işletmeciliği EPDK tarafından ilgili bütün kamu ve özel kuruluşları ile E Mobilite Derneği’nin de görüşleri alınarak adeta ‘nakış’ gibi işlendi. 2022 yılında tartışmasız, şeffaf bir süreç ile dünyadaki ilk lisanslı işletmeciler ortaya çıktı. Bugün lisansı geçerli 170 şarj ağı işletmecisi yaklaşık 25 bin şarj ünitesinde, şimdilik yaklaşık 140 bin elektrikli araca hizmet veriyor.
TOGG’un piyasaya çıkışından önce yine Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Milli Teknoloji Genel Müdürlüğü eliyle ülkemizde 1572 hızlı şarj ünitesinin kurulmasını programladı. Bütün ülkeyi kapsayan bu büyük projenin ihalesi öncesinde kamu yetkilileri ilgili olabilecek kuruluşları davet ederek 3 kere toplantı yaptılar, talepleri aldılar, düzeltmelerle 46 ayrı ihaleyi aynı anda yapabilmeyi kurguladılar. Bu ihale herhangi bir tartışma olmadan başarıyla sonuçlandı.
Geçtiğimiz ayın başında Türkiye’nin en büyük kenti, gerçek bir dünya megapolü olan İstanbul’da ise ‘tartışmalar’ ve ‘iptal’ doğuran bir ihale denemesi kamuoyuna mal oldu.
Elektrikli otomobil kullanıcısı olarak yaşadığım İstanbul’da ‘şarj stresi’ çekmeyeceğim güne erişmek için bir an önce kenti yaygın bir şarj ağına kavuşmasını kalben isterim.
Türkiye Belediyeler Birliği ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi Başkanı Ekrem İmamoğlu’na bağlı İspark (Genel Müdürle ilgili Fetö mensubiyeti iddiaları da bulunmaktadır ) şartnamesinin ‘özel çaba’ ile düzenlenmiş maddeleriyle 170 lisanslı şarj ağı işletmecisinden sadece 1’inin girebileceği iddia edilen bir ihaleyi açıkladı. Neyse ki tepkiler sonrasında mizahi bir şekilde ‘sadece 1 katılımcıya indirgemek için’ konulan maddeyi gerekçe göstererek ihaleyi iptal ettiler.
Türkiye, büyük enerji dönüşümünü ıskalamamak için elektrikli araç şarj altyapılarının geliştirilmesi ve işletilmesi konusunu ‘menfaat gruplarının’ eline bırakmamalıdır. Konu Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ve EPDK ve sektörün kurumlarının ortak aklı ile ‘çerçeve şartname’ düzenlenmesi ile her tür tekelleştirme ve gayri – milli teslimiyet ihtimallerini yok eden şekilde ilerletilmelidir.
İstanbul’da esnafa rakip olarak hamburger satmakla da meşgul olan Belediye, ya İspark’ını lisanslı şarj ağı işletmecisi yapmalı veya aynı Milli Teknoloji Genel Müdürlüğü tarafından yapılan ihalede olduğu gibi, elindeki yerleri bölge veya noktalara göre bölmeli, 170 lisanslı şarj ağı işletmecisinden en geniş katılımla İstanbul’da en fazla sayıda şarj ünitesinin kurulmasını sağlamalıdır.
Oldu-bitti ve adrese teslim kurgulanan bir süreç ile adresin kim olduğu belli olabilir de yarın bunun kim olacağı belli değildir. Ne demek istiyoruz? ‘Büyük’ oyuncu sayılan veya sanılanlar esasında çoğunluk hissesi Türk sermayesine ait olmayan şirketlerdir.