×
Geçtiğimiz günlerde çok sayıda uçak kazası yaşandı. Dünyadan bahsediyorum. Bu kazalardan ikisini tekrar göz önüne sereceğim. Biri Amerika’da diğeri Japonya’da oldu. Biri ölümle sonuçlandı, diğerinde ölümle burun buruna gelen insanlar kokpit ve kabin ekiplerinin mükemmel yönetimi ile burunları bile kanamadan uçaktan çıktılar. Elbette Japon disiplini ve kültürü de rol oynadı. Ama uçağın çaptığı küçük uçaktaki iki kişi hayatını kaybetti.
Kulelerde ya da yol kontrollerde görev yapan ATC denilen hava trafik kontrolörleri gerçekten çok yoruluyorlar. Çalıştıkları sürede hep pür dikkat olan ve bir hatalı talimatları facialara yol açabilecek bu insanlar, zaman zaman dimağ kitlenmesi gibi sorunlar da yaşıyorlar. Bazı ülkelerde uzun süreler çalıştırılan, düşük maaş verilen ATC’ler ne yazık ki hiç bir yerde rahat değiller bizde de hala yeterli bir ayarlama yapılamadı. Ama Amerika gibi havacılığın neredeyse ana üssü olan havalimanlarındaki sorunlar her geçen gün ne yazık ki artıyor. Bu yüzden olaya ABD Başkanı Trump el koydu, Amerikan Sivil Havacılık Otoritesi FAA, yeni düzenlemeler için çalışmalara başladı.
KULEDE TEK BAŞINA
* 29 Ocak günü Amerikan Hava Yolları’nın Kansas Wichita’dan kalkan 5342 sefer sayılı Kanada Bombardier imalatı CRJ 700 uçağı, Washington Ronald Reagan Havalimanı uçuşunu gerçekleştiriyordu. Hava iyice kararmıştı, uçak iniş için alçalmaya başlamıştı. O sıralarda Sikorsky tipi UH Black Hawk ya da bizde bilinen adıyla ‘kara şahin’ helikopter ise Ronald Reagan Havalimanı’nın güneybatısında bulunan Virginia’daki Fort Belvoir üssünden havalandı.
Kısa adı IATA. Açık adı Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği. Yanızca havayolu şirketlerinin üye olabildiği, uluslararası bir ticaret kuruluşu. Merkezi Kanada’nın Montreal kentindeki bu çok önemli oluşum hem havayolu şirketlerine hem de yolculara bilgilendirici ve de yönlendirici yayınlar yapar.
IATA, havayolu yolculuğunuzun güvenli olması için bazı satır başı kuralları toplayan bir yayın yaptı. Ben de oradan aldığım geniş yayından alıntıları size ulaştırmanın doğru olacağını düşündüm.
Havacılar bir uçuş öncesi birbirlerinden ayrılırken ya da yolcularına hitap ederken ‘emniyetli uçuşlar’ der. Bu dilek içinde çok da önemli şeyleri barındırır. Alacağınız tedbirlerle havayolu yolculuğunuzun güvenliğinin artacağını ve de eğlenceli bir hale geleceğini de vurgulamak isterler.
İŞTE IATA’NIN TAVSİYELERİNDEN SATIR BAŞLARI:
-Yalnızca yolculuğunuz için ihtiyacınız olan eşyaları yanınıza alın ve havayolu şirketinizin el bagajı hakkına uyduğunuzdan emin olun.
-Çantanızı/çantalarınızı baş üstü dolaplarına veya önünüzdeki koltuğun altına koyun. Kabin ekibi sizin için yer bulmanıza yardımcı olabilir ancak çoğu zaman çantalarınızın önünüzde ya da yanınızda-kucağınızda durmasına asla izin vermezler. Bunun nedeni bir türbülans anında bu çantaların fırlayıp diğer yolcuların yaralanmasına yol açma olasılığıdır. Ön sıralardan fırlayan 1 kg’lık çanta arka sıralardan bir yolcuya sanki 10 kg ağırlığındaymış gibi bir güçle çarpar. Çarpma ölümle bile sonuçlanabilir. Kabin ekipleri çantanızı alıp başüstü dolaplarına yerleştirmek istediğinde ‘Ama bu çok hafif’ falan diyerek sakın direnmeyin.
DÜNYANIN en büyük uçak üreticilerinden bir olan Boeing, talihsiz yıllardan sonra yeniden ayağa kalkmaya hazırlanıyor.
737MAX uçaklarının 346 kişinin ölümüyle sonuçlanan iki kazasından sonra Boeing ciddi bir bunalıma girdi. Çünkü o uçaklarda imalatçı hataları belgelendi. Aslında bir yazılım hatası uçağın burnunu kontrollü olarak yukarı değil aşağı verdi ve uçakların çakılması felaketleri getirdi. Hep tartışıldı, ‘Pilotlar bu anormal durumdan uçakları çıkarabilir miydi’ sorusu net bir cevap bulmadı.
YAKIN MARKAJA ALINDI
FAA alışılmış şekliyle Amerikan Havacılık Otoritesi Boeing’i gözaltına aldı. Uzmanlar günlerce fabrikalarda inceleme yaptı. 737 Max uçaklarının 8 ve 10 tiplerinde imalatlar durdu. Kazadan sonra fabrika, iki-üç ay boyunca bu uçaklardan hiçbir sipariş alamadı. Üstüne bir de Alaska Havayolları’nda uçuş sırasında bir Max uçağının kapı tıkacı havada patladı. Ama ölen ya da ciddi yaralanan olmadı.
737 MAXŞ uçağının güvenilir hale geldiğini o zamanki FAA Başkanı Dickson bizzat uçarak test etti. Buldukları küçük hatalar hızla giderildi ve bu uçaklar tam güvenli damgasını aldı. Zaten geçen yıl da Boeing’in zar zor teslim ettiği 348 uçaktan büyük kısmı MAX uçağı oldu. Boeing’in uzun menzilli 787 uçaklarında da sorunlarla karşılaşıldı. Ama büyük kısmı hızla giderildi. Bu uçakların ilk imalatında da batarya yangınları çıkmış, kullanıcılar uçakları Seattle Everett’teki fabrika apronunda bırakmıştı. Sonuçta bugün 787, önemli ticari bir başarıya imza atıyor.
YENİ NESİL 777X
AVRUPA’yı saran kar, sis, aşırı rüzgâr ve yoğun yağışlar uçak seferlerinde ciddi gecikmelere ve daha ötesi uçuş iptallerine neden olmaya başladı. Bazı büyük havalimanlarında kalkış ve inişlerdeki gecikmeler birkaç saatin üzerine çıkıyor. Ayrıca birçok noktada görülen yoğun sis nedeniyle uçak seferlerinde divert yani başka bir havalimanına yönelme olayları da arttı.
Türkiye’de de özellikle doğu bölgelerindeki havalimanlarında kar ve yoğun sis etkili olmaya başladı. Birçok uçuşta uçaklar yakın havalimanlarına inmeye ya da kalktıkları havalimanına geri dönmeye mecbur kaldı. Pas geçişlerin sayısı arttı. Yolcular en az bir saatlik iniş ve kalkış gecikmeleri yaşıyorlar. Bu arada yine doğu bölgelerine yapılan bazı uçuşlar da iptal edildi.
1000 SEFERİ GEÇTİ
Son bir ayda Avrupa’da ve Avrupa merkezlerine gelecek uçuşlardaki sefer iptalleri bini aştı. 450’den fazla uçuşta da uçaklar inecekleri havalimanlarına inemedikleri için yakınlardaki havalimanlarına divert etmek zorunda kaldılar. Kar yağışı, fırtına kadar sis de çok etkili oluyor.
Kuzey Amerika da ise sert kış koşulları nedeniyle son bir ayda 4 binden fazla sefer iptal edildi. Ayrıca karlı ve soğuk bölgelerde uçakların kalkış öncesi buzlanmayı önceleyecek De-İcing ya da Anti-İcing işlemleri uçakların havalimanlarında kuyruklar oluşturmalarına yol açtı. Uçakların dış yüzey alanlarında ve özellikle hareketli parçalarında buzlanmayı önleyen sıvıların püskürtülmesi son iki yıla göre çok artış gösterdi. De-İcing yaptırdıktan sonra kısa sürede kalkması gereken uçaklar trafik nedeniyle hemen kalkamayınca yeniden De-İcing sıralarına girdiler. Bu kargaşalarda uçuşları ciddi biçimde aksattı. Bu arada bazı pistler açılamadığı için havalimanlarından bazıları düşük operasyonla çalışıyor.
AMAN İYİ İZLEYİN
DÜNYANIN en güvenilir havacılık analitiği kaynağı Cirium, zamanında ve operasyonel performansta üstünlük sağlayan havayollarını ve havalimanlarını ödüllendiren “2024 Zamanında Performans İncelemesi’nin kazananlarını açıkladı.
Yapılan açıklama ve değerlendirme, noktasına dokunmadan aynen şöyle:
- Cirium’un yıllık raporu, küresel havayolu ve havalimanı performans analizleri için altın standart olarak kabul görüyor. Bir dakikalık farklarla değerlendirmeler sıralanıyor. Hem havayolu şirketleri hem de havalimanlarındaki dakiklik konusunda sistem büyüklükleri çok da dikkate alınmıyor. Uçak sayısı ya da havalimanının yoğunluğunun değerlendirmede önemi yok.
- Meksika’nın bayrak taşıyıcısı Aeromexico, 2024’te ‘en zamanında küresel havayolu’ unvanını kazandı ve etkileyici bir zamanında performans oranı olan yüzde 86.70’e ulaştı. Saudia, yüzde 86.35 ile ikinci sırada yer alırken, Delta Air Lines yüzde 83.46 ile üçüncü sıraya oturdu ve dünya sahnesinde operasyonel güvenilirliğini sergilemeye devam etti.
- Cirium’un yıllık incelemesi ayrıca beş bölgesel ödülle dünya çapındaki havayolu şirketlerinin operasyonel mükemmelliğini de kabul ediyor. International Airlines Group’un üyesi olan Iberia Express, hem Avrupa’nın ‘en zamanında havayolu şirketi’ hem de küresel olarak ‘en zamanında düşük maliyetli havayolu şirketi’ olarak başarıya ulaştı. Japan Airlines, All Nippon Airways’in hemen önünde Asya-Pasifik’te birinci sırada yer aldı.
- Delta Air Lines Kuzey Amerika’daki hakimiyetini sürdürürken, Copa Airlines Latin Amerika’da 10’uncu galibiyetini elde etti. FlySafair ayrıca Ortadoğu ve Afrika’da en zamanında havayolu ödülünü kazandı. Bölge ve kategoriye göre sonuçların tam tabloları aşağıda sundum.
- Riyad’ın Kral Halid Havalimanı, Küresel Havalimanı Kategorisi’nde ‘En İyi’ seçildi. Havalimanı kategorilerinde, Suudi Arabistan’ın başkentine açılan kapı olan Riyad Kral Halid Uluslararası Havalimanı, geçen yılki kalkışların yüzde 86.65’inin etkileyici bir şekilde zamanında yapıldığı prestijli küresel havalimanı unvanını kazandı. Ortadoğu merkezli şirket, dünyanın dört bir yanındaki en iyi yarışmacıları geride bırakarak ‘büyük havalimanı’ kategorisinde zafer kazanarak kendini daha da öne çıkardı.
- ‘En Zamanında Orta Havalimanı’ ödülü, Latin Amerika şampiyonu Copa Airlines’ın ana üssü olan Panama’daki Tocumen Uluslararası Havalimanı’na verilirken, ‘Küçük Havalimanı’ ödülü ise Ekvador’daki Guayaquil Jose Joaquin de Olmedo Uluslararası Havalimanı’nın oldu.
DÜNYANIN en ilginç uçaklarından biri Piaggio Avanti P180, artık Türk havacılık ve savunma sanayi şirketi Baykar’ın çatısı altında.
Yaptığı insansız hava araçları ile dünyada hızla en üst sıralara oturan Baykar, İtalyan Piaggio’nun 140 yıllık havacılık şirketini satın alarak Avrupalı oldu. Uçak motoru da imal eden İtalyan şirket, Baykar’ı motor ihtiyacında bağımlılıktan kurtaracak ve hızla gelişerek büyük ihtimalle dünyanın lider şirketleri arasına girecek.
Bunun çok da uzun sürmeyeceğini umuyorum. Elbette Avrupa’nın engellemeleri olacaktır ama Baykar, şirketi hızla geliştirerek savunma sanayiinde Avrupa’da önemli bir yer edinecek ve yepyeni teknolojilerle belki de yeni uçak modelleri üretimi yapacak seviyeye getirecektir.
BIYIKLI TERSTEN İTEN MOTORLU UÇAK
Bu uçağı yıllar önce İstanbul’da düzenlenen havacılık fuarında gördüm. Burna yakın noktada iki bıyığı vardı. Bu bıyıkları ile yıllar sonra Boeing’in tasarladığı ama imal etmediği Sonic Cruser uçağına benziyordu. Daha doğrusu Boeing, prototipini Avanti’ye benzetmişti. Motorlar (iki motor) arkada ve kompozit palli pervaneler ters yöndeydi. Sanırım en az beş kez uçtum. Hızla tırmanan, tutunması yüksek, boyuna posuna göre lüks bir uçaktı. Bu uçak tanıtımlarda ‘yönetici-VIP-hafif nakliye uçağı’ olarak tarif edildi. Saatlik operasyon maliyeti de sanırım hâlâ 750-800 dolarlar civarındadır ya da biraz altında olabilir. Birkaç iş insanı bu uçaklardan dört-beş adet alıp İstanbul’dan İzmir, Bodrum, Dalaman, Antalya, Kıbrıs, Yunan Adaları gibi birçok noktaya dolmuş seferleri yapmayı planladılar. Fiyatları da o zamanlar 5-6 milyon dolarlar civarındaydı. Bugün saatlik operasyon ve satış fiyatı elbette daha yüksek ama hâlâ bu uçaktan filolar kurmak akıllıca görünüyor.
İFLASTAN DÖNDÜ
SANTIAGO’YA uçuyorum. Uçağımız Boeing 777-300ER . TK 215 seferi önce Brezilya’da Sao Paulo’ya uğrayacak. Orada 70 dakika kalacak. Yakıt ikmali yapılacak, uçuş ekibi değişecek. Biraz geç kalkıyoruz. Sorumlu kaptanımız Mehmet Kanpolat Kunduhoğlu, yanında kaptan Omur Ucan ve ikinci pilot (First Officer) İlhan Sevim Var. Uçağımızın Purser’ı Meltem Akgümüş.
Afrika hava sahasından okyanusu geçip Brezilya sahillerine ulaşıyoruz. Sonunda Sao Paulo’ya mükemmel bir iniş yapıyoruz. Hep diyorum; kaptan kaptan olunca uçak da uçak oluyor. Öyle işte.
Keyifli bir uçuşta mola veriyoruz. Ama uçaktan çıkmak yok. Kemerleri çözüyoruz. Uçak yakıt alıyor. Sonra temizlik yapılıyor. Ve yeni ekip uçağa giriyor. Kaptanımız Levent Ulaş Öztürk, yanında Fırat Öztorun var. Purser’ımız Hatice Ertunç. Sao Paulo’dan sonrası 3 saatten biraz fazla. Yine Santiago’ya mükemmel bir iniş yaşıyoruz.
Normalde su takı yapılarak, yani uçağın iki tarafından itfaiyeler su sıkarak karşılaması lazım. Ama biz sürdürülebilirlik gibi bağımlı olduğumuz anlaşmalar nedeniyle bunu istememişiz. Yani su sıkılmadan, kokpitten Türkiye ve Şili bayrakları açılacak ve alkışlar içinde Santiago (SLC) Havalimanı’nda köprüye yanaşıyoruz.
Koca bir terminal. Dağınık bir yapı, toplam yıllık 25 milyon yolcusu var. Uçakların taksi süreleri çok uzun. İçeride pasaport kuyrukları uzayıp gitmiş. Biz farklı bir yerden geçip havalimanının düzenlediği ilk geliş törenine katılıyoruz. Burada THY Genel Müdürü (CEO) Bilal Ekşi güzel bir konuşma yapıyor. Şilili bakanların da konuşmasından sonra hediyeler veriliyor. Bu arada THY dünyada en fazla noktaya uçan havayolu olarak Guinness Rekorlar Kataloğu’na girdiği için plaket alıyor. Aslında çoktan girmişiz de Guniness yetkilileri işi geç fark etmişler.
HARİKA ŞEHİR
DÜŞÜK maliyetli havayolu şirketleri sürekli yeni ürünler bularak ve bunları ayrıca paraya çevirerek bilet fiyatlarını daha kolay erişilebilir hale getiriyor. Gider kısmanın önemli bölümünü uçak içi ikramı kaldırarak yapıyorlar. Elbette sadece ikramı kaldırmak yeterli değil. Bunun gelire çevrilmesi için farklı ve yüksek kalitede menüleri satışa sunuyorlar.
Türkiye pazarında düşük maliyetli taşıyıcıların lideri olan Pegasus Hava Yolları bu modelle, hem operasyonel verimliliği artırıyor hem de sürdürülebilirlik stratejisine paralel olarak olası atık ve israfın önüne geçebiliyor. Genel felsefe şöyle: Ek hizmetler/ürünler, düşük maliyetli havayolu iş modelinde önemli bir yeri olan, dünyadaki tüm benzer iş modellerine sahip havayolu şirketlerinin uyguladığı bir yaklaşım. Sunulabilecek tüm ürün ve hizmetleri, tüm misafirlere sağlamak yerine onların tercih ve ihtiyaçlarına göre kişiselleştirerek sunma yöntemi, maliyetleri aşağı çekerken bu sayede uçak bileti fiyatlarını da rekabetçi seviyelere indirme imkânı tanıyor.
24 ADET ÜRÜN
Pegasus toplamda 24 adet ürün/hizmet sağlıyor. Bu ürünlerin başlıcaları; Pegasus Cafe, Koltuk Seçimi, Pegasus Flex, Ek Bagaj Seçimi, Avantajlı Paketler, Hediye Kartı, Bilet Opsiyonlama, Araç Kiralama, Otel Rezervasyonu, Seyahat Sigortası…
Şirketten konuyla ilgili yapılan açıklamada “Pegasus Cafe’de misafirlerimiz hem kabin içindeki menü seçeneklerinden hem de uçuş öncesindeki daha geniş seçeneklerden (pre-order) kendilerine özel ürünleri sipariş edebiliyor. Pegasus Cafe ürünlerimiz, DO&CO firması kalitesiyle, firmanın şefleriyle birlikte Pegasus’a özel hazırlanan reçetelerle uzun süren tadım testlerinin sonrasında seçilerek menüye ekleniyor, yüksek kaliteli ürün ve sunum yapılmasına odaklanılıyor” deniliyor.
Uçuş öncesi siparişler, kabindeki menüye göre yüzde 20 daha avantajlı fiyatlarla sunuluyor. Pre-Order menüde vejetaryen, glutensiz, az tuzlu, düşük kalorili, az yağlı, fıstık alerjisine karşı fıstık içermeyen, çocuk-bebek gıdalarının yanında döner, sıcak yemek çeşitleri, kahvaltı seçenekleri, sandviç, dürüm, salata ve meyve opsiyonları ve özel günler için kutlama pastası bulunuyor. Pre-Order siparişinde 40, kabin içinde 50 çeşit olmak üzere toplam 90 çeşit ürün sunuluyor.