×
AVRUPA’yı saran kar, sis, aşırı rüzgâr ve yoğun yağışlar uçak seferlerinde ciddi gecikmelere ve daha ötesi uçuş iptallerine neden olmaya başladı. Bazı büyük havalimanlarında kalkış ve inişlerdeki gecikmeler birkaç saatin üzerine çıkıyor. Ayrıca birçok noktada görülen yoğun sis nedeniyle uçak seferlerinde divert yani başka bir havalimanına yönelme olayları da arttı.
Türkiye’de de özellikle doğu bölgelerindeki havalimanlarında kar ve yoğun sis etkili olmaya başladı. Birçok uçuşta uçaklar yakın havalimanlarına inmeye ya da kalktıkları havalimanına geri dönmeye mecbur kaldı. Pas geçişlerin sayısı arttı. Yolcular en az bir saatlik iniş ve kalkış gecikmeleri yaşıyorlar. Bu arada yine doğu bölgelerine yapılan bazı uçuşlar da iptal edildi.
1000 SEFERİ GEÇTİ
Son bir ayda Avrupa’da ve Avrupa merkezlerine gelecek uçuşlardaki sefer iptalleri bini aştı. 450’den fazla uçuşta da uçaklar inecekleri havalimanlarına inemedikleri için yakınlardaki havalimanlarına divert etmek zorunda kaldılar. Kar yağışı, fırtına kadar sis de çok etkili oluyor.
Kuzey Amerika da ise sert kış koşulları nedeniyle son bir ayda 4 binden fazla sefer iptal edildi. Ayrıca karlı ve soğuk bölgelerde uçakların kalkış öncesi buzlanmayı önceleyecek De-İcing ya da Anti-İcing işlemleri uçakların havalimanlarında kuyruklar oluşturmalarına yol açtı. Uçakların dış yüzey alanlarında ve özellikle hareketli parçalarında buzlanmayı önleyen sıvıların püskürtülmesi son iki yıla göre çok artış gösterdi. De-İcing yaptırdıktan sonra kısa sürede kalkması gereken uçaklar trafik nedeniyle hemen kalkamayınca yeniden De-İcing sıralarına girdiler. Bu kargaşalarda uçuşları ciddi biçimde aksattı. Bu arada bazı pistler açılamadığı için havalimanlarından bazıları düşük operasyonla çalışıyor.
AMAN İYİ İZLEYİN
DÜNYANIN en güvenilir havacılık analitiği kaynağı Cirium, zamanında ve operasyonel performansta üstünlük sağlayan havayollarını ve havalimanlarını ödüllendiren “2024 Zamanında Performans İncelemesi’nin kazananlarını açıkladı.
Yapılan açıklama ve değerlendirme, noktasına dokunmadan aynen şöyle:
- Cirium’un yıllık raporu, küresel havayolu ve havalimanı performans analizleri için altın standart olarak kabul görüyor. Bir dakikalık farklarla değerlendirmeler sıralanıyor. Hem havayolu şirketleri hem de havalimanlarındaki dakiklik konusunda sistem büyüklükleri çok da dikkate alınmıyor. Uçak sayısı ya da havalimanının yoğunluğunun değerlendirmede önemi yok.
- Meksika’nın bayrak taşıyıcısı Aeromexico, 2024’te ‘en zamanında küresel havayolu’ unvanını kazandı ve etkileyici bir zamanında performans oranı olan yüzde 86.70’e ulaştı. Saudia, yüzde 86.35 ile ikinci sırada yer alırken, Delta Air Lines yüzde 83.46 ile üçüncü sıraya oturdu ve dünya sahnesinde operasyonel güvenilirliğini sergilemeye devam etti.
- Cirium’un yıllık incelemesi ayrıca beş bölgesel ödülle dünya çapındaki havayolu şirketlerinin operasyonel mükemmelliğini de kabul ediyor. International Airlines Group’un üyesi olan Iberia Express, hem Avrupa’nın ‘en zamanında havayolu şirketi’ hem de küresel olarak ‘en zamanında düşük maliyetli havayolu şirketi’ olarak başarıya ulaştı. Japan Airlines, All Nippon Airways’in hemen önünde Asya-Pasifik’te birinci sırada yer aldı.
- Delta Air Lines Kuzey Amerika’daki hakimiyetini sürdürürken, Copa Airlines Latin Amerika’da 10’uncu galibiyetini elde etti. FlySafair ayrıca Ortadoğu ve Afrika’da en zamanında havayolu ödülünü kazandı. Bölge ve kategoriye göre sonuçların tam tabloları aşağıda sundum.
- Riyad’ın Kral Halid Havalimanı, Küresel Havalimanı Kategorisi’nde ‘En İyi’ seçildi. Havalimanı kategorilerinde, Suudi Arabistan’ın başkentine açılan kapı olan Riyad Kral Halid Uluslararası Havalimanı, geçen yılki kalkışların yüzde 86.65’inin etkileyici bir şekilde zamanında yapıldığı prestijli küresel havalimanı unvanını kazandı. Ortadoğu merkezli şirket, dünyanın dört bir yanındaki en iyi yarışmacıları geride bırakarak ‘büyük havalimanı’ kategorisinde zafer kazanarak kendini daha da öne çıkardı.
- ‘En Zamanında Orta Havalimanı’ ödülü, Latin Amerika şampiyonu Copa Airlines’ın ana üssü olan Panama’daki Tocumen Uluslararası Havalimanı’na verilirken, ‘Küçük Havalimanı’ ödülü ise Ekvador’daki Guayaquil Jose Joaquin de Olmedo Uluslararası Havalimanı’nın oldu.
DÜNYANIN en ilginç uçaklarından biri Piaggio Avanti P180, artık Türk havacılık ve savunma sanayi şirketi Baykar’ın çatısı altında.
Yaptığı insansız hava araçları ile dünyada hızla en üst sıralara oturan Baykar, İtalyan Piaggio’nun 140 yıllık havacılık şirketini satın alarak Avrupalı oldu. Uçak motoru da imal eden İtalyan şirket, Baykar’ı motor ihtiyacında bağımlılıktan kurtaracak ve hızla gelişerek büyük ihtimalle dünyanın lider şirketleri arasına girecek.
Bunun çok da uzun sürmeyeceğini umuyorum. Elbette Avrupa’nın engellemeleri olacaktır ama Baykar, şirketi hızla geliştirerek savunma sanayiinde Avrupa’da önemli bir yer edinecek ve yepyeni teknolojilerle belki de yeni uçak modelleri üretimi yapacak seviyeye getirecektir.
BIYIKLI TERSTEN İTEN MOTORLU UÇAK
Bu uçağı yıllar önce İstanbul’da düzenlenen havacılık fuarında gördüm. Burna yakın noktada iki bıyığı vardı. Bu bıyıkları ile yıllar sonra Boeing’in tasarladığı ama imal etmediği Sonic Cruser uçağına benziyordu. Daha doğrusu Boeing, prototipini Avanti’ye benzetmişti. Motorlar (iki motor) arkada ve kompozit palli pervaneler ters yöndeydi. Sanırım en az beş kez uçtum. Hızla tırmanan, tutunması yüksek, boyuna posuna göre lüks bir uçaktı. Bu uçak tanıtımlarda ‘yönetici-VIP-hafif nakliye uçağı’ olarak tarif edildi. Saatlik operasyon maliyeti de sanırım hâlâ 750-800 dolarlar civarındadır ya da biraz altında olabilir. Birkaç iş insanı bu uçaklardan dört-beş adet alıp İstanbul’dan İzmir, Bodrum, Dalaman, Antalya, Kıbrıs, Yunan Adaları gibi birçok noktaya dolmuş seferleri yapmayı planladılar. Fiyatları da o zamanlar 5-6 milyon dolarlar civarındaydı. Bugün saatlik operasyon ve satış fiyatı elbette daha yüksek ama hâlâ bu uçaktan filolar kurmak akıllıca görünüyor.
İFLASTAN DÖNDÜ
SANTIAGO’YA uçuyorum. Uçağımız Boeing 777-300ER . TK 215 seferi önce Brezilya’da Sao Paulo’ya uğrayacak. Orada 70 dakika kalacak. Yakıt ikmali yapılacak, uçuş ekibi değişecek. Biraz geç kalkıyoruz. Sorumlu kaptanımız Mehmet Kanpolat Kunduhoğlu, yanında kaptan Omur Ucan ve ikinci pilot (First Officer) İlhan Sevim Var. Uçağımızın Purser’ı Meltem Akgümüş.
Afrika hava sahasından okyanusu geçip Brezilya sahillerine ulaşıyoruz. Sonunda Sao Paulo’ya mükemmel bir iniş yapıyoruz. Hep diyorum; kaptan kaptan olunca uçak da uçak oluyor. Öyle işte.
Keyifli bir uçuşta mola veriyoruz. Ama uçaktan çıkmak yok. Kemerleri çözüyoruz. Uçak yakıt alıyor. Sonra temizlik yapılıyor. Ve yeni ekip uçağa giriyor. Kaptanımız Levent Ulaş Öztürk, yanında Fırat Öztorun var. Purser’ımız Hatice Ertunç. Sao Paulo’dan sonrası 3 saatten biraz fazla. Yine Santiago’ya mükemmel bir iniş yaşıyoruz.
Normalde su takı yapılarak, yani uçağın iki tarafından itfaiyeler su sıkarak karşılaması lazım. Ama biz sürdürülebilirlik gibi bağımlı olduğumuz anlaşmalar nedeniyle bunu istememişiz. Yani su sıkılmadan, kokpitten Türkiye ve Şili bayrakları açılacak ve alkışlar içinde Santiago (SLC) Havalimanı’nda köprüye yanaşıyoruz.
Koca bir terminal. Dağınık bir yapı, toplam yıllık 25 milyon yolcusu var. Uçakların taksi süreleri çok uzun. İçeride pasaport kuyrukları uzayıp gitmiş. Biz farklı bir yerden geçip havalimanının düzenlediği ilk geliş törenine katılıyoruz. Burada THY Genel Müdürü (CEO) Bilal Ekşi güzel bir konuşma yapıyor. Şilili bakanların da konuşmasından sonra hediyeler veriliyor. Bu arada THY dünyada en fazla noktaya uçan havayolu olarak Guinness Rekorlar Kataloğu’na girdiği için plaket alıyor. Aslında çoktan girmişiz de Guniness yetkilileri işi geç fark etmişler.
HARİKA ŞEHİR
DÜŞÜK maliyetli havayolu şirketleri sürekli yeni ürünler bularak ve bunları ayrıca paraya çevirerek bilet fiyatlarını daha kolay erişilebilir hale getiriyor. Gider kısmanın önemli bölümünü uçak içi ikramı kaldırarak yapıyorlar. Elbette sadece ikramı kaldırmak yeterli değil. Bunun gelire çevrilmesi için farklı ve yüksek kalitede menüleri satışa sunuyorlar.
Türkiye pazarında düşük maliyetli taşıyıcıların lideri olan Pegasus Hava Yolları bu modelle, hem operasyonel verimliliği artırıyor hem de sürdürülebilirlik stratejisine paralel olarak olası atık ve israfın önüne geçebiliyor. Genel felsefe şöyle: Ek hizmetler/ürünler, düşük maliyetli havayolu iş modelinde önemli bir yeri olan, dünyadaki tüm benzer iş modellerine sahip havayolu şirketlerinin uyguladığı bir yaklaşım. Sunulabilecek tüm ürün ve hizmetleri, tüm misafirlere sağlamak yerine onların tercih ve ihtiyaçlarına göre kişiselleştirerek sunma yöntemi, maliyetleri aşağı çekerken bu sayede uçak bileti fiyatlarını da rekabetçi seviyelere indirme imkânı tanıyor.
24 ADET ÜRÜN
Pegasus toplamda 24 adet ürün/hizmet sağlıyor. Bu ürünlerin başlıcaları; Pegasus Cafe, Koltuk Seçimi, Pegasus Flex, Ek Bagaj Seçimi, Avantajlı Paketler, Hediye Kartı, Bilet Opsiyonlama, Araç Kiralama, Otel Rezervasyonu, Seyahat Sigortası…
Şirketten konuyla ilgili yapılan açıklamada “Pegasus Cafe’de misafirlerimiz hem kabin içindeki menü seçeneklerinden hem de uçuş öncesindeki daha geniş seçeneklerden (pre-order) kendilerine özel ürünleri sipariş edebiliyor. Pegasus Cafe ürünlerimiz, DO&CO firması kalitesiyle, firmanın şefleriyle birlikte Pegasus’a özel hazırlanan reçetelerle uzun süren tadım testlerinin sonrasında seçilerek menüye ekleniyor, yüksek kaliteli ürün ve sunum yapılmasına odaklanılıyor” deniliyor.
Uçuş öncesi siparişler, kabindeki menüye göre yüzde 20 daha avantajlı fiyatlarla sunuluyor. Pre-Order menüde vejetaryen, glutensiz, az tuzlu, düşük kalorili, az yağlı, fıstık alerjisine karşı fıstık içermeyen, çocuk-bebek gıdalarının yanında döner, sıcak yemek çeşitleri, kahvaltı seçenekleri, sandviç, dürüm, salata ve meyve opsiyonları ve özel günler için kutlama pastası bulunuyor. Pre-Order siparişinde 40, kabin içinde 50 çeşit olmak üzere toplam 90 çeşit ürün sunuluyor.
BİNDİĞİMİZ yolcu uçaklarına bir bakın. Ticari uçakların temel tasarımı son 60 yılda pek değişmedi. Boeing 787 ve Airbus A350 gibi modern yolcu uçakları, 1950’lerin sonlarında inşa edilen ve bugün hâlâ kullanılan “tüp ve kanat” form faktörünü sağlamlaştıran Boeing 707 ve Douglas DC-8 ile aynı genel tasarıma sahip.
Bunun ana nedeni ticari havacılığın güvenliğe öncelik vermesi, denenmiş ve test edilmiş çözümleri tercih etmesi ve örneğin malzemeler ve motorlardaki diğer gelişmeler sayesinde geleneksel tasarımın hâlâ geçerli olmasıdır. Sektördeki tedirgin anlayış ve ‘zarar edilir’ korkusu, hızlı değişimleri kolay kolay kabullenmiyor. Özellikle de tasarım konusundaki küçük değişiklikler mühendislik açısından yepyeni çözüm zorunlulukları getiriyor. Uçak imalatçıları da değişimlere tam kapalı olmasa da geleneksel imalatı sürdürmekte direniyor. Çünkü bu durum ticari olarak işlerine geliyor.
Ancak sektör karbon emisyonlarını azaltmanın yollarını umutsuzca ararken, diğer sektörlerden biraz daha zorlu bir meydan okumayla karşı karşıya. Çünkü; çekirdek teknolojilerden uzaklaşmak hep çok zor olmuştur. Yine de yeni bir şey denemek için zaman olgunlaşmış olabilir.
KARMA KANAT GÖVDESİ KAPIDA
Yepyeni bir öneri ortaya atılalı hayli zaman oldu. Bu, ‘karma kanat gövdesi’ fikri. Tasarımı ‘şak’ etkisi yaratmasa da uçak imalatçıları fikrin üzerine atlamadı. Hatta biraz uzak durup soğuk da baktılar. Karma kanat gövdesi, tamamen yeni bir uçak şekli. İkonik B-2 bombardıman uçağı gibi, askeri uçaklar tarafından kullanılan “uçan kanat” tasarımına benziyor ancak karma kanat orta bölümde daha fazla hacme sahip. Hem Boeing hem de Airbus bu fikirle uğraşıyor ve Kaliforniya merkezli JetZero da öyle. JetZero, 2030 gibi erken bir tarihte karma kanatlı bir uçağı hizmete sokmak gibi iddialı bir hedef belirledi.
DAHA AZ YAKIT TÜKETİMİ
JetZero’nun kurucu ortağı ve CEO’su Tom O’Leary, “Büyük jetlerde sıfır emisyona giden bir yol konusunda çok güçlü hissediyoruz ve karma kanatlı gövde, yüzde 50 daha az yakıt tüketimi ve emisyon sağlayabilir” diyor. “Bu, sektörün alışkın olduğu şeye kıyasla şaşırtıcı bir sıçrama” fikrini savunuyor.
Sidney’e uçtum. TK 174 sefer sayılı Boeing 777-300ER uçağımızın kalkışından önce Avusturalya’nın İstanbul Başkonsolosu Tony Huber Abi, uçağın altına inip arkamızdan su dökerek bizi uğurladı. Önce Kuala Lumpur’a indim. 70 dakika orada kaldım. Bu sürede uçak yakıt aldı ve ekip değişti. Bu uçuştaki yüksek deneyimli purser Burcu Ankaralı misafirlerin mükemmel bir yolculuk yaşamasını sağladı.
* Koltuklara sürpriz olarak üzerinde Sidney uçuşlarının TK numaraları, 174 gidiş ve 175 dönüş rakamları yazan yastıkları koymuşlardı. Ama bu güzel sürprizi hazırlayanlar yastıkları vakumlatmadıkları için çantalarına koyamayan bazı yolcular, koltuklarında bıraktılar. İstanbul-Kuala Lumpur uçuşu 10 saat 10 dakika sürdü. Kokpit harika bir uçuş sundu.
* Kuala Lumpur’da salona geçerken Büyükelçimiz Emir Salim Yüksel oradaydı. Ve herkese kartını veriyordu. Çok hoşuma gitti. THY Kuala Lumpur Müdürü Mustafa Kızılay iyi bir organizasyonla hızla uçağın toparlanmasını sağladı ve Sidney için kalkış yapıldı. Burada yolcu indirilebiliyor ama Sidney için yolcu alınamıyor. Yani ‘5’inci trafik hakkı’ yok. Uçağımızın sorumlu Kaptan Pilotu Sarp Kayalar, yanında yine Kaptan pilot Aytuğ Çoşkun var. İkinci pilot olarak kokpitte (First Officer) Mustafa Turkay yer alıyor. Purser’ımız ilk Melbourne uçuşunda da olan Ali Buluş. Ve Sarp Kayalar kaptan, ilk kez geldiği Sidney (SYD) havalimanına pek de iyi olmayan meteorolojik şartlarda bir iniş yapıyor ki anlatılmaz. Efsane bir iniş. Alkışlar kabinde yükseliyor.
* Uçağımızda THY Genel Müdürü Bilal Ekşi var. Hemen yanında Ticari Genel Müdür Yardımcısı Ahmet Olmuştur, şirketin parasını yöneten güçlü adam CFO Murat Şeker yer alıyor. Ve bize Basın Müşaviri Yahya Üstün’ün her zamanki temsilcisi Celal Tabak ile şirketin güçlü objektifi Selim Türk ve eski kabin amiri Hande Terzi eşlik etti. Organizasyonu kusursuz götürdüler.
BAYRAKLAR KOKPİT CAMINDA
* Sidney’e inince kokpit camından pilotlarımız Türk ve Avusturalya bayraklarını sallıyorlar. Köprüye yanaşıyoruz. Sonra bir karşılama töreni yapılıyor. Konuşmacılar bu uçuşun ne kadar önemli olduğunu anlatıyorlar. Ve havalimanı giriş koridorlarında Türk bayraklı ve davul çalan Türkler, bu kutlamaya büyük coşku ile katılıyor.
* Aynı gece Sofitel Wentworth otelde bir gala yemeği düzenlendi. Yemekte Türkiye tarihi ve gezilecek yerleri ile mükemmel görüntülerle davetlilerin gözleri önüne serildi. Avusturalya havacılık dünyasının ve kentin önemli kişileri galada eğlendi.
* Uçuşumuz toplam seyahat süresi, yani havalimanlarında önceden bulunulması gereken saatler de eklenince 24 saati geçti. Ama bir duraklama yorgunluğun ciddi biçimde azalmasını sağladı. Direkt uçuş olsa elbet daha kısa sürecekti. Ama o günler de çok uzak değil. Airbus A350-1000 uçakları gelince THY bu uçuşları, yani 5’inci kıtadaki Melbourne ve Sidney’e direkt sefer yapacak. Şimdilik haftada dört gün yapılan seferler, özellikle Afrika ve Avrupa üzerinden gelen transit yolcular da artınca belki de her güne çıkacak. Yani Avusturalya kıtası artık sandığımız kadar uzak değil.
UZUN süredir izin için çalışmaları yapılan İstanbul-Sidney uçuşları yarın başlıyor. Haftada dört gün yapılacak uçuşlarda uçak önce Malezya’da Kuala Lumpur Havalimanı’na inecek. Burada yakıt ikmali yapılacak. Ayrıca ekip değiştirilecek. Yaklaşık 70 dakikalık bekleme süresinden sonra uçak, Sidney için havalanacak. Bu uçuşlar İstanbul’dan pazartesi, çarşamba, perşembe ve cumartesi günleri yapılacak.
Kuala Lumpur üzerinden uçuşlar için Malezya 5’inci trafik hakkı vermedi. Yani bu uçuşta Kuala Lumpur’dan yolcu almak ya da indirmek mümkün olmayacak. Ama bekleme süresinde yolcular terminale geçecek, alışveriş de yapabilecekler.
TK 174 sefer numarası ile yapılacak uçuşlarda uçak, İstanbul Havalimanı’ndan saat 13.15’te kalkacak. Sonra ertesi gün saat 16.30’da Sidney Kingsford Smith (SYD) Havalimanı’na inecek. TK 175 sefer sayısı ile dönüş Sidney-İstanbul uçuşlarında saat 20.40’ta kalkacak uçak yine ertesi gün saat 10.15’te İstanbul Havalimanı’na inecek. Yaklaşık 15 bin km’lik uçuşlarda gidişler 19 saat 15 dakika, dönüşler ise 21 saat 35 dakika sürecek. Gidiş-dönüş 999 dolar olan ekonomi bilet fiyatları elbette ilerleyen günlerde farklılık gösterecektir.
Bu arada en önemli hatırlatma şu; Melbourne uçuşlarında olduğu gibi Sidney uçuşlarında da Avusturalya hükümetinin sıkı çevre tedbirleri var. Aklınızda olsun; uçaktan dahi bir yiyecek alıp yanınızda götürmeyin. Buldukları takdirde ciddi cezası var, hatta bulunan ürüne göre sınır dışı yetkisi de görevlilere verilmiş durumda.
GÜÇLÜ UÇUŞ AĞI VURGUSU
THY Yönetim Kurulu ve İcra Komitesi Başkanı Prof. Dr. Ahmet Bolat, Sidney uçuşu ile ilgili şunları söyledi: “Kıtada bizim için yeni bir sayfa açan Sidney uçuşumuzun başlamasından mutluluk duyuyoruz. Bu yeni rota, uçuş ağımızı güçlendirmekle kalmıyor, aynı zamanda misafirlerimizi Türk Hava Yolları konforu ve misafirperverliğiyle buluşturarak, Avustralya’daki varlığımızı bir kez daha teyit ediyor. Bu kıtaya tek seferde uçuş yapabilecek kapasitede uçağımızı teslim aldığımızda Sidney, Avustralya’da aktarmasız uçuş yapılan ilk destinasyonumuz olacak.”
Prof. Dr. Ahmet Bolat