Sedat Ergin

İstanbul’daki 13. Ağır Ceza Mahkemesi’nin Gezi davasında Osman Kavala’yı ağırlaştırmış müebbet hapis cezası, çoğunluk sivil toplum yöneticilerinden oluşan diğer yedi sanığı ise 18’er yıl hapis cezasına çarptırmış olmasının yankıları süredursun, projektörler bir kez daha Strasbourg’a, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) önümüzdeki dönemde Kavala dosyasıyla ilgili olarak vereceği yeni karara doğru çevriliyor.

Buradaki dikkat çekici bir gelişme, kararını vermesinden önce AİHM ile bir tarafta Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiserliği, diğer tarafta Adalet Bakanlığı arasında Kavala dosyasıyla ilgili olarak kritik bir yazışma sürecinin yürütülmekte olmasıdır.

İstanbul’da, geçen pazartesi günü açıklanan mahkeme kararının hemen öncesinde Adalet Bakanlığı’nın AİHM’ye gönderdiği resmi yanıt davanın seyriyle bir dizi ilginç unsur içeriyor.

BAKANLAR KOMİTESİ ’İHLAL PROSEDÜRÜ’NÜ BAŞLATINCA

Bilindiği gibi AİHM, İkinci Daire’nin 10 Aralık 2019 tarihinde aldığı, daha sonra 11 Mayıs 2020 tarihinde Büyük Daire’den geçerek kesinleşen Kavala kararında Türkiye’ye iki maddeden ihlal verdi.

Bunlardan birincisi, kendisinin tutuklanmasının“Başvuranın bir suç işlediğine dair makul şüphenin yokluğu” nedeniyle Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) “Özgürlük ve Güvenlik Hakkı”na ilişkin 5’inci maddesinin ihlali olarak görülmesiydi.

Mahkeme, Türkiye’nin ayrıca AİHS’nin “Hak ve özgürlüklere bu sözleşme hükümleriyle izin verilen kısıtlamalar, öngörüldükleri amaç dışında uygulanamaz” şeklindeki 18’inci maddesini de ihlal ettiğine karar verdi. Çıkan bu ihlal, anlam olarak Türkiye’nin AİHS’nin tanıdığı bir yetkiyi kullanırken iyi niyetle davranmadığı yolundaki bir hükmü de içeriyor.

Kararda, zaten Kavala’nın tutuklanmasının kendisinin “susturulması” gibi bir amaç taşıdığı kanaati belirtilerek, bunun insan hakları savunucularının çalışmaları üzerinde de “caydırıcı bir etki yaratacağı” ifade ediliyor.

AİHM kararının önemi, aynı zamanda

Gözaltına alındığı 17 Ekim 2017 ve tutuklandığı 1 Kasım 2017 tarihlerini Osman Kavala’nın dört buçuk yıldır devam etmekte olan karmaşık davalar sürecinin başlangıç noktası olarak alalım.

Kendisi hakkında ağırlaştırılmış müebbet, diğer yedi sanık hakkında 18 yıl hapis cezasına hükmeden önceki günkü mahkeme kararı, yürümekte olan Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi ve AİHM süreçleri de dikkate alındığında son derece ağır ve sıkıntılı bir durum yaratmıştır.

Daha önce İstanbul 30’uncu Ağır Ceza Mahkemesi’nin Kavala hakkında beraat kararı verip bu kararın istinaftan dönmesinden sonra bu kez 13’üncü Ağır Ceza Mahkemesi’nin kendisini ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırmış olması herhalde hükmün ilk göze çarpan yönüdür.

Keza, benzer şekilde daha önce beraat etmiş olan yedi sanık, Mücella Yapıcı, Çiğdem Mater, Hakan Altınay, Mine Özerden, Can Atalay, Tayfun Kahraman ve Yiğit Ekmekçi, bu kez 18 yıl hapis cezasına mahkûm edilerek, mahkeme salonunda tutuklanıp buradan cezaevine gönderilmiştir. Karar bundan sonra temyiz için Yargıtay’a gidecektir.

Kuşkusuz, birinci derece mahkemelerde verilen ilk karar ile ikinci karar arasında beliren dramatik ölçülerdeki büyük farklar, öncelikle Türkiye’de yargının işleyişi ve adaletin tecelli edişinde dengeli ve adil bir teraziden, öngörülebilir bir hukuk ikliminden ne kadar uzak olduğumuzu gösteriyor.

ÜÇ SUÇLAMANIN İKİSİNDE BERAAT

Bunun gibi vurgulamamız gereken dikkat çekici bir husus daha var. Bilindiği gibi, Kavala, Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) “Hükümeti ortadan kaldırmaya ya da görevini yapmayı engellemeye teşebbüs suçu”na ilişkin 312’nci maddesi, “Anayasal düzeni ortadan kaldırmaya (darbe) teşebbüs suçu”na ilişkin 309’uncu maddesi ve aynı zamanda “Siyasi ve askeri casusluk suçu”na ilişkin 328’inci maddelerinden yargılanmaktaydı.

Mahkeme heyeti, önceki gün Kavala hakkında TCK/328 altındaki casusluk suçlamasından kesin ve yeterli delil bulunmadığından dolayı beraat ve tahliye vermiştir. Karar, kendisinin sadece TCK/312’te düzenlenen “Hükümeti ortadan kaldırmaya teşebbüs” suçunu işlediğinin anlaşıldığını belirtiyor ve cezayı bu maddeden veriyor. Bundan, Kavala’nın TCK 309’daki darbe suçlamasından da beraat ettiği sonucu çıkıyor.

CASUSLUK 

Geçen perşembe günü Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar’a Ukrayna’daki savaşın Karadeniz’e sonuçları çerçevesinde şu soruyu yönelttim. “Savaşa taraf olmayan ilgisiz bir ülke Karadeniz’e girmek isterse ne olur?” Bakan “Girmesinin uygun olmayacağını değerlendiriyoruz” diye yanıtladı. Bakan’ın bu yanıtı, Türkiye’nin Ukrayna’daki savaşın Karadeniz’e sıçramaması, Karadeniz’in bir gerilim bölgesine dönüşmemesi için izlediği sessiz politikaya dönük önemli ipuçları taşıyor. Bunu biraz açalım ve NATO ülkeleri açısından da değerlendirelim.

KARADENİZ REKABET ALANINA DÖNÜŞMESİN

Akar’la geçen perşembe günü Ege’de “Mavi Vatan” tatbikatını izlemek üzere yaptığı gezi sırasındaki sohbetimizde, Ukrayna’daki savaşın Karadeniz açısından yarattığı durum ve Türkiye’nin bu başlıkta izlediği tutuma ilişkin bir dizi soru yöneltme imkânı bulduk.

Kendisinin yanıtları, Türkiye’nin özellikle NATO müttefiklerine savaş sürdüğü sırada Karadeniz’e savaş gemileriyle girmemeleri yönünde bir dizi telkinde bulunduklarını ortaya koyuyor. Bakan, NATO müttefiklerine, üçüncü ülkelere savaş sırasında Karadeniz’e girmemelerinin “isabetli olacağı” beklentisinin iletildiğini gizlemeyerek, şöyle konuşuyor:


Milli Savunma Bakanı Akar, ‘Mavi Vatan’ tatbikatının sancak gemisi ‘TCG Kemalreis’ fırkateyninde Sedat Ergin’e konuştu. Fotoğraf: Arif Akdoğan

“Bunu ifade ediyoruz, söylüyoruz, telkinde bulunuyoruz. Bölgesel sahiplik ilkesi, kıyısı olan ülkelerin duruma hâkim olması kapsamında burada dengenin bozulmamasını istiyoruz. Burada denge bozulursa olayların kontrolden çıkma olasılığı çok yüksek. Karadeniz’i bir rekabet ortamına dönüştürmeyelim. Bizim açıkça söylediğimiz şey bu.”

Bakan “

"Mavi Vatan” tatbikatının son gününde Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar ve Türk Silahlı Kuvvetleri’nin komuta kademesini ağırlayan sancak gemisi “TCG Kemalreis” fırkateyni, Marmaris’in doğusundaki Aksaz Deniz Üssü’nden demir alıp 20-25 mil kadar açıldıktan sonra günün en hareketli bölümü başlıyor.

Önce SAS ve SAT komandoları ortaya çıkıyor. Güncel bir tema. Tespit edilen bir mayın, helikopterle suya bırakılan SAS komandoları tarafından patlayıcı yerleştirilerek uzaktan patlatılmak suretiyle imha ediliyor. Daha sonraki bir senaryoda SAT komandolarının kullandığı, Deniz Kuvvetleri’ne yeni katılan bir sistem olan sualtı intikal cihazı da görev alıyor.

Tatbikatın ilginç bir yönü şu: Senaryolar sancak gemisinin görüş alanı içinde, ancak uzak bir mesafede icra ediliyor. Gelgelelim hadiseyi yukarıda 4.5-5 kilometre kadar yükseklikten izleyen bir Bayraktar İHA’sı aracılığıyla görüntü, anlık olarak “köprüüstü” bölümünde oturan konukların önüne yerleştirilmiş büyük ekranlara yansıtılıyor.

Örneğin, SAT komandolarının uzakta nokta olarak göründüğü mayın imha operasyonunu, bu ekranlarda kuşbakışı daha yakından izleyebiliyorsunuz. “Uzaktan Görüntü Terminali” diye adlandırılan bu sistemle Deniz Kuvvetleri’nde 2018’den bu yana tatbikatlarda İHA’lardan görüntü aktarımı sağlanıyor.



İHA VE SİHA’LAR BU KEZ EGE’DEKİ ASKERİ DENKLEMDE

Tatbikatın en heyecan verici anlarından biri, uzakta duran hedef geminin bir SİHA tarafından imha edildiği sırada yaşanıyor. Burada hedef, kamu şirketi TAİ’nin yaptığı ve geçen yıl Deniz Kuvvetleri’ne teslim ettiği “

Suudi Arabistan Krallığı Başsavcılığı’nın, İstanbul 11. Ağır Ceza Mahkemesi’nin Suudi gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın öldürülmesi dosyasıyla ilgili 31 Aralık 2021 tarihli “adli yardımlaşma” talebini ilettiği yazısına yanıtı 13 Mart 2022 tarihini taşıyor. Bu resmi yanıtta bir dizi nokta dikkat çekiyor.

Krallık Başsavcılığı, önce “Davanın Suudi Arabistan’daki yargı makamlarına devredilmesini” talep ediyor.

İkinci kritik bir talep daha var. Suudi Başsavcılığı, İstanbul’daki mahkemede sanık durumunda olan 26 Suudi vatandaşının Interpol’deki “kırmızı bülten listesinden kaldırılmasını” da talep ediyor.

Bu talepler iletildikten sonra şöyle deniliyor:

“Davanın devri durumunda dava ve davadaki iddialar değerlendirilecek ve sonucundan Türk adli makamlarına bilgi verilecektir.”

Yani “Siz dava dosyasını gönderin, biz inceleyip sizi sonuçtan haberdar edeceğiz” mesajı veriliyor.

ANKARA KARARI YETERSİZ BULUP KUVVETLE ELEŞTİRMİŞTİ

Bu noktada dünkü yazımızda altını çizdiğimiz bir hususu hatırlatalım. Krallık Başsavcılığı’nın aynı yazısında (İstanbul’daki mahkemede sanık olan) bu 26 kişi hakkında tahkikat yapıldığı, bunlardan 11’inin suçlanarak yargılandığı, geriye kalan isimler hakkında ise (15 kişi) suçlamalar kanıtlanmadığı için dava açılmadığı da belirtiliyor.

İstanbul’daki mahkeme dosyası ile davanın Suudi yargısındaki seyri arasındaki kayda değer çatışma başlıklarından biri burada karşımıza çıkıyor. Suudi Başsavcılığı, Ankara’nın suçladığı diğer 15 kişi hakkında kovuşturmaya yer olmadığına zaten kanaat getirmişti.

İstanbul’da açılmış olan Cemal Kaşıkçı cinayeti davası dosyasının Suudi Arabistan’a gönderilmesi üzerine Türk kamuoyunda ve siyasi çevrelerde ortaya çıkan tartışmalar hararetli bir şekilde sürüyor. Bu tartışma sırasında Suudi Arabistan Krallığı Başsavcılığı tarafından İstanbul’daki 11. Ağır Ceza Mahkemesi’nin başvurusu üzerine gönderilen bir resmi yazı, bu davanın önümüzdeki günlerde izleyeceği seyri değerlendirebilmemiz bakımından önemli bir çerçeve sunuyor.

Değerli meslektaşımız Tolga Şardan’ın önceki gün T-24’te yayımladığı dikkat çekici bir haber, iletilen adli yardımlaşma talebi üzerine Suudi Arabistan Başsavcılığı’nın geçen 13 Mart tarihinde yolladığı resmi yanıtın belgesini konu alıyordu.

Suudi Başsavcılığı’nın bu resmi yazısı, Kaşıkçı cinayetiyle ilgili olarak Riyad’da yürütülen soruşturma sürecini aktarıyor, aynı zamanda buradaki mahkemenin verdiği kararın tam metnini de içeriyor. Bu çerçevede hem cinayetin işlenme şekli hem de davanın Riyad cephesinde sonuçlanmasıyla ilgili birçok ayrıntıyı bir kez daha detaylı bir şekilde dikkatlerimize getiriyor.

‘ONU ÖLDÜRECEK MADDEYİ İĞNEYLE ENJEKTE ETTİM’

Kaşıkçı davasıyla ilgili kararın bundan iki yıl önce Riyad’da açıklanmasından sonra yargılanan sanıkların cinayeti ne şekilde işlediklerine ilişkin itiraflarının bir bölümü o zaman da basına yansımıştı.

Başsavcılığın yazısında, mahkeme kararında, İstanbul’a gelen infaz timinde yer alan Suudi Arabistan Adli Tıp Kurumu Başkanı Salah Muhammed Tubeyki’nin Başkonsolosluğa giriş yapan Kaşıkçı’ya “Ölümüne yol açacak bir maddeyi iğneyle enjekte ettiğine” ilişkin itirafı özellikle dikkat çekiyor. Tubeyki, “cesedi parçalayarak ölünün kutsallığını ihlal ettiğini” de kabulleniyor.

Keza yargılanıp mahkûm olan sanıklardan Turki Müşerref eş-Şehri, “kurbanın elini bağladığını, cesedin parçalanmasına ve ayrıca cinayet aletleri ve kurbanın cesedinin gizlenmesine katıldığını” itiraf ediyor. Bir diğer hükümlü Osman Ebu Hüseyin, (Başkonsolosluktaki) “kameraların çalışamaz hale getirilmesinde rol oynadığını” anlatıyor. Mustafa Muhammed el-Medeni, “kurbanın kılığına girerek cinayeti ve izlerini örtmeye çalıştığını” açıklıyor.

Riyad’daki mahkeme kararının altı çizilmesi gereken bir noktası, hükümlülerden Mahir Abdülaziz Mutrib’in kendi itirafına da dayanarak “Kaşıkçı’yı öldürme ve ölünün vücudunu parçalama emrini veren kişi” olarak gösterilmesidir. Mutrib, cinayet işlendiği tarihte Suudi Arabistan Kraliyet Sarayı’nda albay rütbesiyle görev yapan ve açık kaynaklardaki birçok fotoğrafta yurtdışı gezilerde Veliaht Prens Muhammed Bin Selman’ın yakın çevresinde görülen bir şahsiyettir.

RİYAD’DA MAHKEMEDE 11, 

Yazının başında hemen uyarıyorum.

Bugünkü yazım, her zamanki üslubumla olgular üzerinden kaleme alınmış bir metin değil.

Ukrayna konusunda sıkça duyduğumuz, kamuoyunun belli kesimlerinde de rağbet gören bazı anlatılara itibar etmemiz halinde, Rusya lideri Vladimir Putin’in Ukrayna’da Batı tarafından oyuna getirilmiş bir devlet adamı olduğunu kabullenmemiz gerekiyor.

Hemen baştan belirteyim. Ben böyle düşünmüyorum ve kendisinin Ukrayna’da izlediği savaş stratejisindeki her adımını çok uzun bir zamandır planlayarak, ölçerek, biçerek attığına inanıyorum. Onu,
sivil-asker binlerce insanın ölümüne yol açan, egemen bir ülkeye tecavüz eden bir işgalci olarak görüyorum.

Ama bir an için Putin’in Amerika ve NATO tarafından oyuna getirilecek kadar saf biri olduğunu kabullenseydim, kendimi olgulara bağlı hissetmeden kaleme alacağım yazım şöyle bir seyir izleyebilirdi:

*

Doğrusu eskiden beri kendisinin özellikle KGB geçmişine, hatta teşkilatta alt kademe görevlerden başlayıp en tepe noktasına kadar yükselmesine bakarak, kolay kolay kül yutmayacak biri olduğunu hep düşünmüştüm Vladimir Putin’in.

Bu kadar tecrübe sahibi, attığı her adımın siz deyin beş, ben diyeyim on hamle sonrasını bile hesaplayabilen bir istihbaratçının, karşı tarafın onu köşeye sıkıştırmak, bütün dünyanın gözü önünde zayıf duruma düşürmek için hazırladığı ince planı çok iyi okuyacağına, güçlü sezgileriyle daha ilk anda hemen teşhisi koyacağına inanıyordum.

KAZILMIŞ olan mezar çukuruna beyaz kefene sarılı bedeni yerleştirildikten sonra betondan yapılmış üç kapağın yerleştirilmesi ile boşluğun üstü örtülmüş oldu. Gökyüzüyle son teması da böylece kayboldu.

Mezarlık çalışanlarıyla birlikte bizler de mezarın üstüne toprak atarak ona son görevimizi yerine getirdik. Dualar okundu, hocanın çağrısıyla herkes bir ağızdan hakkını helal etti. Ve ona Karşıyaka Mezarlığı’nda veda edip oradan ayrıldık geçen salı günü öğle saatlerinde. Birazdan Ankara trafiğinin içindeydik.

Bir süre sonra bir grup meslektaşı, eski çalışma arkadaşları toplanıp onun hatıralarını anlatmaya koyulmuştuk ki, başlangıçta masadaki üzüntülü havanın ardından birden kahkahaların yükseldiğini fark ettim.



İlk bakışta, ortalığı kaplaması gereken yas hali ile orantılı değildi bu görüntü. Ama konu Nurettin Kurt ise muhakkak bir renk, bir mizah unsuru, muhakkak yol açtığı bir takım komik durumlar olacaktı ve bunlar tabii kahkaha atılmayacak gibi şeyler değildi.

O da zaten öyle olmasını isterdi. Eğer geçen salı günü o masaya sürekli ağır bir hava yerleşmiş olsaydı, uzaktan izliyorsa herhalde, “Amma somurttunuz. Beni böyle mi anacaksınız, hadi biraz neşelenin bakalım...” diye muhakkak uyarırdı.

Gözlerinde her zaman muzip bir ifadeyle bakardı, her duruma esprili bir dokunuşla dahil olmakta ustaydı. Ya da muhakkak bir cinlik peşindeydi.