Zerzevan Kalesi'nin 1800 yıllık girişi bulundu

Diyarbakır'ın Çınar ilçesi yakınlarındaki UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'nde yer alan ve kazı yürütülen Zerzevan Kalesi'nin 1800 yıllık girişi gün yüzüne çıkarıldı. İlçeye 13 kilometre uzaktaki Demirölçek Mahallesi yakınlarında bulunan, Roma İmparatorluğu döneminde "askeri yerleşim" olarak kullanılan Zerzevan Kalesi'nde, Kültür ve Turizm Bakanlığı koordinesinde Valilik, Türkiye İş Kurumu, Diyarbakır Müzesi, Büyükşehir Belediyesi, Çınar Kaymakamlığı, Türkiye Seyahat Acentaları Birliği, Dicle Üniversitesi, Karacadağ Kalkınma Ajansı ve Safir Tuz'un desteğiyle 6 yıldır kazı çalışması yürütülüyor.

Yaklaşık 60 dönümde 12-15 metre yüksekliğinde ve 1200 metre uzunluğunda sur kalıntısı, 21 metre yüksekliğinde gözetleme ve savunma kulesi, kilise, yönetim binası, konutlar, tahıl ve silah depoları, yer altı ibadethanesi, sığınak, kaya mezarları, su kanalları ile 54 su sarnıcı bulunan Zerzevan Kalesi, yürütülen kazıyla tarihe ışık tutuyor. 

Zerzevan Kalesi Kazı Heyeti Başkanı Doç. Dr. Aytaç Coşkun, AA muhabirine, kaledeki kazılara 2014'te başladıklarını ve bölgenin tarihi açısından önemli verilere ulaştıklarını söyledi. Kaledeki çalışmaların bölgedeki turizme önemli katkıda bulunduğunu aktaran Coşkun, bu yıl kalenin surlarında ilk kez kazı çalışmaları başlattıklarını belirtti. Zerzevan Kalesi'nin surlarının 1200 metre uzunluğa sahip olduğunu bildiren Coşkun, yüksekliğinin 12 ile 15 metre arasında değiştiğini, aynı zamanda gözetleme ve savunma kulelerinin bulunduğunu aktardı.

Coşkun, "19 metresi korunmuş 21 metre yüksekliğinde kuleler var. Burada yoğun bir savunma hattı oluşturulmuş. Roma döneminde özellikle önemli savunma hattını kalede oluşturuyor. O yüzden burası Roma'nın sınır garnizonudur. Romalılar sürekli Sasanilerle savaş halindeydi. Bu nedenle surların kalınlığı 2 ile 3 metre arasında değişiyor. Hem çok yüksek hem de oldukça kalın surlar inşa etmişler. Kaledeki sur hattında çalışmalar yürütmeye başladıklarını ve surların 9 metreye kadar korunduğunu gördük." diye konuştu.

Kaledeki savunma mimarisi açısından önemli bir noktayı tespit ettik

Zerzevan Kalesi'nin ilk kez girişini tespit ettiklerini vurgulayan Coşkun, kalenin tek girişi ve tek çıkışının olduğu bölgede çalışmalara ağırlık verdiklerini anlattı.

Coşkun, şöyle devam etti:

"Zerzevan Kalesi'nde her yıl yeni bulgulara ulaşıyoruz. Bu yıl ilk kez 1800 yıllık kalenin girişini bulduk. Kaledeki savunma mimarisi açısından önemli bir noktayı tespit ettik. Kale, bölgenin tarihinin değiştirilmesi ve turizmi açısından çok önemli. Geçen kaleyi 450 bin yerli ve yabancı turist ziyaret etti. Bu yıl pandemi süreci olmasaydı 1 milyon ziyaretçi bekliyorduk. Buna rağmen 8 ayda 100 bin ziyaretçi geldi. Pandemi sürecine rağmen önemli bir rakam. Yıl sonuna kadar 300 bini bulabilir."

Coşkun, kalenin UNESCO Dünya Mirası Kalıcı Listesi'ne girmesi hedefleri doğrultusunda çalışmaları başlattıklarını da sözlerine ekledi.

Zerzevan Kalesi

Askeri yerleşim antik yol güzergahında, 124 metre yükseklikte kayalık tepede bulunan Zerzevan Kalesi, Amida ile Dara arasında stratejik bir noktada yer alıyor. Yerleşim konumu itibarıyla bütün vadiye hakim, antik ticaret yolu üzerinde, geniş bir alanı kontrol altında tutan, Roma sınır garnizonu olan kale, Romalılar ve Sasaniler arasında büyük mücadelelere sahne oldu.

Roma'nın sınır garnizonu olan Zerzevan Kalesi'nin tarihi Asur dönemine (MÖ 882-611) kadar gidiyor. Roma Dönemi'nde MS 3. yüzyılda Severuslar Dönemi'nde (MS 198-235) asıl askeri yerleşim inşa edildi ve 639 yılına İslam ordularının fethine kadar kesintisiz kullanıldı.  Yerleşimin surları ve yapıları Anastasios (MS 491-518) ve Justinianos (MS 527-565) dönemlerinde onarılarak bazıları ise yeniden inşa edilerek mevcut haline getirildi.