Saffet Emre Tonguç

Havası, suyu, toprağıyla her yerinden bereket fışkıran; tarih boyunca sahnede olmuş, büyük olaylar görmüş bir coğrafya Anadolu... Değeri biliniyor mu tartışılır ama bence hiçbir şey için geç değil. Kendi çevremizden başlayarak yaşadığımız toprakları öğrendikçe etkilenmemek ve gelişmemek mümkün değil. Gelin, sonbaharın ılık havalarını bahane edip en güzel ve en sakin mevsiminde Ege ve Akdeniz sahillerine uzanalım.

Bir süredir hem ‘Butik Oteller Türkiye’ kitabım hem de meslekteki 35 yıllık deneyim ve birikimimi size en kolay yoldan ulaştırabileceğim Saffet Emre Tonguç (SET) uygulaması için gezdiğim yerlerden en beğendiklerimi ve en güncel bilgileri toparladım. Kalacak yerleri önermek benden, çevresini adım adım keşfetmek sizden. İşte ‘sarı yaz’ı en güzel geçireceğiniz adresler...


Ida Costa

Kuzey Ege’nin tertemiz havası

“Hayat bir gündür, o da bugündür” sözünü benimsemiş bir insan olarak geçen hafta sonu aniden gelen bir daveti fırsat bilerek sadece üç gün için Mikonos’un yolunu tuttum. Gündemden ve gözlerden uzak geçen birkaç gün boyunca yerlisinden dinlediğim kadarıyla sizin için öneriler de hazırladım. Umarım bu yazı, kendinize ayıracağınız anlara ilham olur.

Mikonos, Kikladlar (Cyclades-Halkalar) diye geçen adalar topluluğunun bir üyesi. Kışın 10 bini bulmayan nüfus, yazın 100 binin üzerine çıkıyor. Ortaçağda farklı uygarlıkların egemenliğine giren adayı 1207’de Venedikliler ele geçirmiş. 300 yıl Venedikliler tarafından yönetilen ada, 1537’de başlayıp 1829’da Yunanistan bağımsız bir krallık oluncaya kadar Osmanlı hâkimiyetinde kalmış.

Adada yer gök şapel dolu. Bazı aileler kendi ibadetleri için bu küçük kiliseleri yaptırıp aynı zamanda mezarlık olarak kullanmışlar. Mikonos’ta limandaki Arkeoloji Müzesi küçük ama eserler muhteşem. Adadaki ufak müzelerden benim favorim Maritime (Denizcilik) Müzesi. Türkiye ile ilgili eserlerin çokluğu sizi şaşırtabilir.

Plaj, yemek ve eğlence dışında ne yaparım diyenler, Mykonons Town ya da Chora olarak geçen merkezde önce Meryem Ana’ya adanan Paraportiani Kilisesi’ne dışarıdan bir bakın, sonra Little Venice (Küçük Venedik) diye anılan ve eskiden kaptanların oturduğu evlerin olduğu bölgede bir kahve için, ardından da Kato Myli’deki değirmenlerin önünde resim çektirin. Adanın rüzgârına karşı güzel bir manzara istiyorsanız yolunuzu Armenistis Deniz Feneri’ne düşürün. Alışveriş içinse günün erken saatleri ya da geç saatleri uygun. Adanın en güzel dükkânları Matoyiannia Sokağı’nda.

Ege’nin sularına dalın

Mikonos’un rüzgârından korunmak için labirent gibi tasarlanmış sokaklarında kaybolmak ayrı bir keyif. Her keseye uygun mağazaların yanı sıra birbirinden lüks markaları da görebiliyorsunuz. Mikonos’ta çok sayıda galeri de var. Dünyadan birçok sanatçının eserlerini sergileyen Artion Galleries’de karşıma, çok beğendiğim ressam Ahmet Güneştekin’in eserinin çıkması benim için tatlı bir sürpriz oldu. Çok güzel bir sokaktaki Rarity ve Elixir (Timeless) Gallery sanat için uğramanız gereken duraklardan.

85 kilometrelik adada mobilet ya da cip kullanarak dolaşmak en akıllıca iş. Pire’ye 180 kilometre uzaklıktaki adaya feribot ya da uçakla gidebilirsiniz. Adadaki küçük havalimanından şehir merkezine giderken Chora (Hora) tabelalarını takip edin.

Adanın gözdesi Scorpios’a muhakkak uğrayın. Zevk, vizyon ve profesyonellik bir araya gelince çok büyük paralar harcamadan ortaya süper işletmeler çıktığını göreceksiniz. Akşamüstü partileri 18.30’dan gece yarılarına kadar sürüyor. Restoranı da çok başarılı.

Geçen haftalarda Karadeniz’e bir destek gezisi yaptık. Sel felaketinin yaralarını sarmaya çalışan Karadeniz’in hem morale hem de turizm ekonomisini canlı tutmaya ihtiyacı var. Bir Karadeniz keşfi için en güzel mevsimin eylül-ekim olduğunun altını çizerek size 34 adımlık bir Trabzon-Rize rotası hazırladım. Neden 34 diye sormayın; o da benim İstanbul aşkımın imzası olsun. Ne de olsa bu yazı İstanbul’a dönünce hazırlandı...

Butik Oteller Türkiye ekibi olarak Karadeniz’deydik. Gezimize Bukla Tur (@buklatur) ve Sendagez (@sendagez_) eşlik etti. Karadeniz’i gerçek anlamda, turist gibi değil de hayata dokunan deneyimlerle keşfetmek isterseniz ikisini de gönülden öneririm. Karadeniz için aşkla çalışan ve turizmin yöreyi yıpratmasını değil, özünü koruyarak geliştirmesini isteyenleri görmek içime su serpti. Gelin adımlarımızı atmaya önemli bir restorasyondan geçen Sümela’dan başlayalım.

Gito Yaylası
Adını dağlardan alıyor
Sümela Manastırı

Maçka’ya bağlı Altındere Köyü’ndeki manastır, Karadağ’ın eteklerinde sarp bir kayalık üzerine inşa edilmiş. Sümela, ‘siyah’ anlamına gelen ‘melas’ sözcüğünden geliyor. Manastırın inşa edildiği dağların koyu rengi nedeniyle bu adı almış. Bizans İmparatoru I. Theodosios zamanında Atina’dan gelen Barnabas ve Sophronios isimli iki rahip temellerini atmış. Efsaneye göre ikisi de aynı rüyayı görerek birbirinden habersiz biçimde aynı yerde buluşmuşlar. Sümela; ana kaya kilisesi, birkaç şapel, mutfak, öğrenci odaları, misafirhane, kütüphane ve kutsal ayazmadan oluşuyor. Ama gittiğinizde bir kısmını gezebiliyorsunuz. Yaklaşık 6 yıl önce başlayan kapsamlı restorasyon çalışması sürüyor. Tamamını görmek bir süre daha mümkün olmayacak. Müzekart ile ziyaret edebilirsiniz.

Bir süredir hem ‘Butik Oteller Türkiye’ kitabımı, hem aplikasyonumu güncel tutmak ayrıca da turizme destek olmak için yollardaydım. Geçen hafta gezdiğim Doğu Karadeniz’den sonra şimdi sıra yeniden güney sahillerinde, Göcek’teyiz. Türkiye’nin en güzel koylarının olduğu bölge güzelliği kadar yeme-içme ve konaklama adresleriyle de ziyaret etmeye değer bir yer.

Göcek aslında küçük bir yerleşim bölgesi. Bir uçtan diğerine yürümek 10 dakika. Popülaritesinin artmasıyla hızla gelişen ilçede her geçen gün yeni işletmeler açılıyor veya mevcut işletmeler el değiştiriyor. Temiz ve rafine bilgiye ihtiyaç duyduğumuz şu günlerde işte size Göcek lezzet rotası önerilerim...

LEZZET ADRESLERİ

Dursun Usta: Portakal ağaçları altındaki restoranın etlerini herkes methediyor.

Göcek Köftecisi: Etseverler için iyi bir adres.

West Cafe: Ambiyansına bayıldım, işlerinde titizler.

West Sushi Bar: Uzakdoğu lezzetleriyle ön plana çıkıyor, gayet iyiler.

Can Restoran:

Karadeniz’e yüzünü dönmüş sarp dağların engin yeşilinde doğayla iç içe yaşar Doğu Karadeniz. Gelin bu hafta Artvin’in köylerinde dolaşalım, kayıp tarihin izinde Yusufeli’ne doğru küçük bir gezi yapalım. Bu satırları okuyup yolunuzu düşürürseniz bilin ki ciğerlerinize dolan temiz havayı, muhteşem sofraları ve hoş sohbetleri de ekleyeceksiniz anılarınıza.

Başka uluslarla benzerliklerimizden bahsettiğimizde Ege ve Akdeniz’e kıyı olan ülkeler gelir ilk akla. Gerçekten de hem coğrafyamız hem mutfağımız hem de insanımız benzer bu kıyılardaki komşulara. Ama yüzünüzü biraz doğuya çevirirseniz orada da sadece sınırların ayırdığı insanları görürsünüz; dili aynı, mutfağı aynı, tarihi aynı... O yüzden Karadeniz’i gezdiğinizde aslında devasa bir coğrafyayı tanımış, anlamış olursunuz.

Bölgenin tarihine bakarsak 9’uncu yüzyıla kadar geri gidebiliyoruz. Gürcistan Krallığı 9’uncu yüzyıldan 14’üncü yüzyıla kadar Kafkasya’da kurulmuş bir Gürcü devleti. Bölgeye birçok konuda altın çağını yaşatan bu devleti kuran Bagratlılardan günümüze pek çok manastır ve kale ulaşmış. Van Gölü’ndeki Akdamar Adası’nın Surp Haç Kilisesi de bu hanedanla bağlantılı. Çünkü Gürcü Bagrat Hanedanı, ortaçada Ermenistan’ı yöneten Bagrat Hanedanı ile akraba. Mimari tarzları da birbirine benziyor.

 

İLK DURAK TBETİ MANASTIRI

Yolumuz üzerinde ilk karşımıza çıkan Şavşat Cevizli Köyü’ndeki Tbeti Manastırı. Tbeti ismi Cevizli Köyü’nün eski adı. Ortaçağda Gürcistan’ın en önemli el yazmaları ve kültür merkezi olan manastırdan günümüze kiliseden başka bir yapı kalmamış. 1880’lerde camiye çevrilen kilisede herhangi bir değişiklik yapılmamasına rağmen freskler ve tasvirler zarar görmüş. Yeni bir caminin inşasıyla da kaderine terk edilmiş. Fakat anlaşılmaz bir kararla 1961’de dönemin yerel yönetimi tarafından dinamitle patlatılmasına karar verilmiş. Karşısında dururken böyle önemli bir merkezin günümüze ulaşmasının sevincine, yaşadığı kötü muamelenin üzüntüsü karışıyor.

Bu hafta otomobilimize atlayıp Trakya’nın ayçiçeği tarlalarının eşlik ettiği bir yoldan, Marmara’nın Ege’ye açılan kapısına, Çanakkale’ye çevirelim rotamızı. Hem bereketli toprakları hem de stratejik önemiyle hep ilgi odağı olmuş, destanlarıyla adını dünya tarihine yazdırmış bir yer Çanakkale. “Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı!” sözlerinin adeta can bulduğu bu coğrafya, ziyaretçileri için çok daha fazlasını vaat ediyor; tertemiz bir hava, içinizi serinleten esintili rotalar, sıcacık bir güneş ve pırıl pırıl bir deniz.

Önce 70 kilometre uzunluğundaki Çanakkale Boğazı’nın iki yakasında, Gelibolu Yarımadası ve Asya kıtasında kalan Çanakkale şehir merkezi boyunca yol alalım. Assos’tan geçmişe selam verip Adatepe’de Kaz Dağları’nın temiz havasını içimize çekelim. Her fırsatta bu ülkede sahip olduklarımızla ne kadar şanslı olduğumuzu dile getiriyorum ama sadece şans yetmez! Bize düşen çok okuyup, daha fazla öğrenip tarihimize ve değerlerimize sahip çıkmak.

Yoldaki ilk durağımız Yunanca ‘Güzel Şehir’ anlamına gelen Gelibolu Yarımadası. Feribot iskelesine giderken geçeceğiniz merkezde, eski sahil kasabasının izlerini görmek mümkün. Gelin boğazın diğer tarafına geçmeden önce, 106’ncı yılını kutladığımız Çanakkale Zaferi’nin gerçekleştiği toprakları ziyaret edelim.

ANZAK KOYU’NU GÖRÜN

Gelibolu Yarımadası’nda şehitliklerin olduğu bölgenin girişinde Kabatepe Müzesi var. Müzede, savaşla ilgili çok sayıda belge, fotoğraf ve malzeme görebilirsiniz. Bu bölgedeki Arıburnu ve Anzak Koyu en sık ziyaret edilen yerlerden. Conk Bayırı’na doğru çıkarken en önemli mezarlıklardan biri olan Lone Pine (Yalnız Çam) bulunuyor.

Biraz yukarıdaki 57. Alay Şehitliği’nin girişinde 1994’te 108 yaşındayken ölen gazimiz Hüseyin Kaçmaz’ın heykelini göreceksiniz. 1992’de dikilen devasa boyutlardaki heykelse Mehmetçik Anıtı adını taşıyor. En tepedeki Conk Bayırı Anzakların hep asıl hedefi olmuş ve sadece 8-10 Ağustos 1915’te çok kısa bir süre Yeni Zelandalılar tarafından ele geçirilmiş. Buradaki Atatürk Anıtı’nın üzerinde Atamızın saatine isabet etmesi sayesinde bir şarapnel parçasından nasıl kurtulduğu anlatılıyor. Yarımadanın en ucunda Seddülbahir’deki Çanakkale Şehitler Abidesi’nden Ege açıklarına doğru bakarken minnet duygularınızın en üst seviyeye ulaşacağı kesin. 

Çanakkale merkezdeki Mavi Bayraklı plajların yanı sıra 10 kilometre uzaklığındaki sayfiyesi Güzelyalı Köyü’nde de çok sayıda plaj var.

KALEYİ FATİH YAPTIRDI

Bugünlerde hepimizin aklı da kalbi de ülkenin güney kesiminde. Günlerdir süren yangınlar hepimizin içini yakıyor. Belki bir nefes olur diye ülkemizden başka bir cenneti anlatmak istiyorum size. Son yıllarda plajlarıyla da ön plana çıkan Bartın hem tarihi hem de doğal güzellikleriyle her mevsim cazip bir davet sunuyor.

Bartın adı, Yunan tanrılarından biri olan Sular Tanrısı Parthenia’nın adını buradaki nehre vermesinden geliyor. ‘Muhteşem akan su’ anlamındaki Parthenios Nehri kıyısına kurulan şehir bu isimle anılmış ve zamanla ‘Bartın’a dönüşmüş. Doğal bir liman olan ve tarihi MÖ 14’üncü yüzyıla dayanan Bartın’ın kaderini ilkçağlardan itibaren doğası belirlemiş. 13’üncü yüzyıldan sonra şehre Hitit uygarlığı damgasını vurmuş. 200 yıldan fazla süren Pers hâkimiyetine Makedonya kralı Büyük İskender MÖ 334 yılında son vermiş. Amasra ve Bartın uzun yıllar süren kanlı savaşlar ardından MÖ 279’da Pontus Krallığı’nın sınırlarına dahil edilmiş. MÖ 70 yılındaysa Romalılar almış Bartın’ı ama Roma İmparatorluğu’nun ikiye bölünmesiyle şehir Bizans tarafında kalmış. Türkler 1084 yılından itibaren Bartın ve Amasra sahnesinde görülmeye başlamışlar. 1392 yılında Osmanlı’ya katılan şehir, daha sonraki yıllarda ticaret potansiyeli sayesinde yerleşim alanı olmaktan çok bölgenin pazarı haline gelmiş ve ‘Oniki Divan’ (Nahiye-i Oniki Divan) adıyla anılmış.

Maviyle yeşili buluşturan Amasra, Bartın’ı ziyaret edenlerin en çok rağbet ettiği ilçe.

TAŞ VE AHŞAP BİNALAR

Bölgede sahnenin yıldızı Amasra olsa da Bartın yoldan geçenlerin ilgisinden çok daha fazlasını hak ediyor. Merkezin büyük kısmı trafiğe kapalı, yani adım adım şehri keşfedebiliyorsunuz. Kentteki en ünlü eserlerden biri 20’nci yüzyıl başlarında Bartın Müdafa-i Hukuk Cemiyeti kurucularından Hacı Arif Bey’in yaptırdığı Karakaşoğlu Hacı Arif Kaptan Şadırvanı. Özellikle dini günlerde akına uğrayan ve Hz. Muhammed’in sancaktarı anısına yaptırılan Ebu Derda Türbesi, Taşhan ve Dervişoğlu Hanı da (namı diğer Okurhan), günümüzde Kültür Evi olarak kullanılan, 1319 yılında inşa edilen Aya Nikolas Kilisesi ve 1872 yılında Kozançayı üzerine inşa edilen Kemerköprü görülmeye değer. Antikçağlardan kalan Çeştepe Höyüğü, Manastırtepe Tümülüs ve Nekropolü gerçek tarih meraklılarını kendine çekiyor.

Anacaddede yürürken 19’uncu yüzyıl sonları ve 20’nci yüzyıl başlarında yapılmış birçok bina size eşlik edecek. Bunlardan biri harika bir taş binadaki belediye, bir diğeri de yeşilliğiyle sizi şaşırtacak eski bir han. Evlerin sadece birkaçı Safranbolu tarzında yapılmış, yarı ahşap konak, çoğuysa tamamen ahşap. En güzellerinden biri de eski belediye başkanı Kemal Samancıoğlu’nun evi. Amasra’ya giderken karşınıza çıkan ev, Etnografya Müzesi olarak hizmet veriyor. Müzede halkın bağışladığı eserler ve Samancıoğlu ailesine ait parçalar sergileniyor.

Kemal Samancıoğlu Etnografya Müzesi

Bartın’da özünü yitirmemiş Oğuz, Türkmen ve Kıpçak lehçelerine rastlamak mümkün. Salı ve cumaları kurulan Garıla Pazarı yaklaşık 200 yıldır farklı kültürlerin, farklı renklerin buluşma alanı olmayı sürdürüyor. Bu çeşitlilik mutfağa da yansımış. “Araştırmalara göre 100’den fazla yemeğimiz var” diyor Bartınlılar. Hamur işi, sebze ve balık yöre mutfağının temel taşları. Pirinçli mantı, pumpum çorbası, kabak burması, gartlaç, kırtıl, halışka, çibörek, çöven ekmeği en bilinen ve sevilen yemekler.

Bartın’dan güzel bir anı yanınıza almak isterseniz; ‘tel kırma’ veya diğer adıyla ‘Bartın işi’ iyi bir tercih olur. Bugüne kadar ulaşan el sanatı, altın ya da gümüş ipliklerle tül gibi seyrek dokunmuş kumaşlara çeşitli motifler işleyerek yöre kadınının duygularını ifade etme şekli.

Bu hafta kaldığımız yerden, Datça’yı daha yakından tanımaya devam edelim. Bu kez Eski Datça’nın otantik sokaklarında geziyoruz. Son yıllarda açılan kafeler ve tasarım dükkânlarıyla daha da renklendi. Eski Datça’nın yazı meşhur olsa da huzurun sezonu, bademlerin çiçeklendiği şubatta başlıyor…

Yarımadanın batısına Betçe, doğusuna Datça dendiğini biliyor musunuz? Bu isimler Dadya ve Bedya efsanesinden geliyor. Rivayet bu ya; çok eski zamanlarda, bu topraklarda hüküm süren bir kralın biri oğlan, biri kız ikiz çocuğu varmış. Oğlanın adı Dadya, kızın adı Bedya imiş. Zaman geçmiş çocuklar büyümüş. Kral topraklarındaki barış devam etsin diye yarımadanın batısını akşamları temsil eden Bedya’ya, doğusunu şafakları temsil eden Dadya’ya vermiş. Ama günlerden bir gün kral hastalanmış. Ölümünün yaklaştığını hisseden kral, ülkesindeki huzur ortamının sürekliliği için iki krallığın tam ortasında kalan, günümüzde Hacamat Dağı denilen tepenin yamacında kendine bir mezar yapılmasını istemiş. Dağın yakınından geçerken dikkatli gözler yamaçtaki kayalarda kralın silüetini görebilir. Yıllar boyunca bereket içinde yaşamış krallık. Dadya ve Bedya hayata veda ettikten sonra ülkeleri kendi adlarıyla anılmış; başta da belirttiği gibi doğu kısmına Dadya, batı kısmına Bedya denmiş.

Sokaklar rengârenk begonvillerle ve sardunyalarla süslü.

 

SAKİNLİK ARAYANLARA...

Amasyalı Strabon bu toprakların bereketine ve güzel havasına ithafen boşuna “Tanrı, yarattığı kulunun uzun ömürlü olmasını isterse Datça Yarımadası’na bırakır” dememiş. Günümüzde biraz sakinlik arayanların gözdesi olduğu gibi birçok sanatçı ve tasarımcı da yaşamak için bu ilham veren coğrafyayı tercih ediyor. Özellikle yaz aylarında gündeme gelse de şubatta, Badem Çiçeği Festivali zamanı buralar bambaşka oluyor. Sevgili arkadaşım, birçok tasarımcıyı bir araya getiren Eski Datça’daki şirin Astrantia Datça’nın sahibesi, turizmci ve Datça âşığı Sena Pir’in önerileriyle güzel bir gezi rehberi hazırladım size. Gelin, Datça’nın sokaklarında birlikte kaybolalım.