Yedi deniz ardındaki Kuzey Kore

Trump’la Kim ne zamandır iyi anlaşıyor. Hatta öyle iyi anlaşıyor ki, Trump aralarında bir aşk doğduğunu bile söylemekten geri durmadı. İlk nisan ayında, ikinci olarak da eylül ayında gittiğim Kuzey Kore’ye ayağım uğurlu geldi diye düşünüyorum. Nisan ayındaki ziyaretimizin nedeni, Kim Jong-un’un dedesi Kim il-Sung’un doğum günü kutlamalarıydı. İkinci ziyaretimi de beş yıldır yapılmayan ve bu yıl eylül ayında gerçekleştirilen ‘Mass Games’ adı verilen stadyum gösterilerinden oluşan etkinlikleri izlemek için yaptım. Bir ülkeyi değerlendirmek için iki seyahatin yeterli olmadığı ortada. Ne var ki çok merak ettiğim Kuzey Kore için bu iki etkinlikle başlangıç yapmak, en azından ülkede hâkim olan havayı solumaya olanak tanıyor.

Fotoğraflar: Coşkun ARAL

Kuzey Kore’nin başkenti Pyongyang’a gitmek için ya Pekin ya da Vladivostok üzerinden uçmak gerekiyor. İlk seyahatimi Pekin, ikincisini de Vladivostok üzerinden yaptım.

Ülkeye gidiş hazırlıkları en az bir ay sürüyor, vize ancak Bulgaristan’dan alınabiliyor. Yanınızda fotoğraf makinesi veya kamera olmasında sorun yok ama kitap tehdit unsuru sayılabiliyor.

İlk seyahatimden önce merak ve heyecan içindeydim, daha önce gitmediğim bir yeri görmeyeli yıllar olmuştu. Gizlice çekilmiş görüntülerle hazırlanmış videolar dışında bu kapalı kutuda nelerle karşılaşabileceğime dair bir fikrim yoktu.

Daha önceden Kuzey Kore’ye defalarca gitmiş Tulga Ozan’ın rehberliğinde ülkeye gidecek olmak işin rengini değiştiriyordu. Ülkenin fahri turizm elçisi olmuş Tulga, belli sınırlar çerçevesinde fotoğraf çekebileceğimizi söylediğinde rahatlamıştım.

Gerçek şu ki, kotalar dahilinde turist kabul eden Kuzey Kore’de özgürce gezmek ve çekim yapmak söz konusu değil. Ülkenin parlatılmış yüzünden başka bir sahne görmemiz istenmiyor.

Küçük turist kafilelerinin yanında dolaşan iki yetkili, dış dünyadan gelen misafirlerini, sadece sahnelenen gösterilerin en iyi şekilde görülebileceği konumda tutmakla görevli.

Gruptan ayrılan, arkasını dönen veya kontrol dışı fotoğraf çekenler hemen gruba dahil edildiği gibi, çekilen fotoğraflar da siliniyor. Her ülkenin kendi altın tarihini yazdığını düşünürsek, bilgiye ulaşımın kontrol edilemediği bir dünyada, altın tarihler de sorgulanabiliyor.

İşte Kuzey Kore’nin farkı da burada yatıyor. Yönetimin sansüründen geçirdiği internet, hiçbir Kuzey Koreliyi mutsuz etmiyor.

Oyun planı roketlerden ibaret değil
Kuzey Kore’de turistler için belirlenmiş bir güzergâh var. Gidiş nedeni ne olursa olsun, onun dışında izin verilen gezilip görülecek yerlerde bir değişiklik yok.

Ülkenin kurucu liderlerinin heykellerinde saygı duruşunda bulunmak, mumyalarını ziyaret etmek, başkentin İtalyan restoranında güzel pizzalar yemek, savaş müzesini gezmek gibi artık rutinleşmiş duraklar var.

Kim il-Sung’un doğum günü kutlamalarına katılmak üzere yaptığımız ilk gezide, geleneksel kıyafetlerini giymiş kadınların ve erkeklerin geniş caddelerdeki dans gösterilerine tanık olduk.

Kore halkının bu rengârenk gösterisi, çalan müzikle yakaladıkları uyum, aylar süren provaların sonucu olmalıydı. Birkaç gün içinde şehirde yaptığımız gezide önemli bir gerçeğin farkına vardık.

Kore Savaşı’nın ardından Kim il Sung’un başlattığı eğitim seferberliği sayesinde, orak ve çekicin bir yazı fırçasıyla birleştirilmesinin sonucunda, ülkede okuma-yazma oranı yüzde 100 ve ilköğretim boyunca her öğrenci bir sanat dalında eğitim alıyor.

Öyle ki, ziyaret ettiğimiz ‘çocuk sarayı’ adı verilen eğitim merkezlerinde küçücük çocuklar yaptıkları danslar, söyledikleri şarkılar ve çaldıkları enstrümanlarla tüm ziyaretçileri şaşırtmayı başardı.

Kuzey Kore’nin eğitime yaptığı yatırım ve tarih boyunca birçok badireyi atlatmayı başarmış kapalı ekonomisini canlandırmak için turizme verdiği önem, Güney Kore’yle adım adım başlayan yakınlaşma, Kore’nin elindeki oyun planının roketlere dayanmadığını ortaya koyuyor.

Kim Jong-un’un kısa sürede roket adamlıktan mektup arkadaşına evrilmiş olmasının sebebi, Trump’ı âşık edecek kadar güzel yazılar yazması mı gerçekten?

100 bin insanın sunduğu görsel şölen
İlk seyahatimizde Güney Kore lideriyle sınırda buluşan ve birlikte sınırı geçen Kim Jong-un, ‘Mass Games’i de birlikte izledi.

Ne var ki, Mass Games iki lider için özel olarak bir gün önce düzenlendi ve başkentte bu iki lidere ilişkin tek görebildiğimiz, beş dakikalığına kapanan geniş yoldan geçen arabalarıydı. İstanbul’da 10 dakika araba geçmeyen sokaklarda iki taşı kale yapıp top oynayan çocuklar, Pyongyang’ın caddelerini görseler herhalde çift kale maç yaparlardı.

Neredeyse bir havalimanı pisti kadar geniş caddelerde araç trafiği yok denecek kadar az, trafik polisleri çoğunlukla yaya ve bisikletli trafiğiyle ilgileniyor.

Caddeler boyunca sıralı yüksek binalar toplu konut görünümünde olsalar da, başkentin 330 metrelik açılmamış Ryugyong Oteli, gelişmekte olan ülkelerin şehirlerinde görmeye alışık olduğumuz cinsten bir mimarinin de varlığını ortaya koyuyor.

Hatta 1987’de başlayan inşaat öngörüldüğü gibi iki yıl içinde bitmiş olsaydı, bir süreliğine dünyanın en uzun oteli unvanına sahip olacaktı.

Beş yılın ardından bu yıl eylül ayında düzenlenen ve sanatsal Kuzey Kore propagandasının doruğa çıktığı Mass Games, görülmeye değer bir etkinlik.

150 bin kişi aldığı söylenen 1 Mayıs Stadyumu’nda düzenlenen gösterilerde, 100 bini aşan Kuzey Koreli eşsiz bir uyumla ülkelerinin tarihini görsel bir şölenle anlatıyor.

Aşırı milliyetçi dozla yüklü gösterinin arkasında yatan emek, şaşmaz eşzamanlılık ve koreografi koskoca stadyumu adeta bir tiyatro sahnesine hatta neredeyse dijital bir görüntüye çeviriyor.

İki Kore birbirine yakınlaşadursun, Kim Jong-un Savaş Müzesi, tarihin tozlu yapraklarını gözler önüne seriyor.

Müzedeki 3 boyutlu savaş canlandırmasında ilk dikkati çeken, zor duruma düşmüş Amerikan askerleri oluyor. Yerlerde sürünen Amerikan bayrağının aksine, Türk bayrağı kenarda katlı bir şekilde duruyor.

Rehberimize, Amerika safında savaşmaya gitmiş Türkleri sorduğumda aldığım cevap hâlâ aklımda: “Bizim için burada savaşan Türkler, tıpkı Çanakkale’de savaşan Anzaklar gibi.”