Sedat Ergin

Prof. Türkan Saylan’la Milliyet gazetesinde yönetici olarak göreve başladığım 2005 yılında tanıştım.

İlk karşılaşma vesilemiz “Baba Beni Okula Gönder” kampanyası için düzenlenen bir çalıştaydı. Kurucusu olduğu “Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği”nin (ÇYDD) başkanlığını yürütüyordu.

Gazetenin ÇYDD ile birlikte yürüttüğü ve o dönemde büyük yankı yaratan bu kampanya sırasında toplanan bağışlarla çok sayıda kız yurdu inşa edildi, ayrıca binlerce kız öğrenciye burs imkânı sağlandı. Bu kampanya sırasında yurtların temel atma ve daha sonra açılışları için kurdele kesme törenlerine katılmak üzere Anadolu’nun birçok köşesine onun da bulunduğu heyetlerle bir dizi seyahat yaptık.

*

Kendisini kız çocuklarının eğitimine adamıştı. Özellikle Anadolu’da kız çocuklarının önemli bir bölümünün eğitime erişimdeki dezavantajlı durumlarını değiştirmek, sağlanacak eğitim imkânlarıyla hayatlarına dokunmak, onlara aydınlık bir geleceğin kapısını açmak, Prof. Saylan açısından kendisinin varlık nedeni olmuştu.

Ona göre Türkiye’nin temel sorunlarından biri eğitimden mahrum kalan kızların durumuydu. Küçük yaştan itibaren eğitim seferberliğine dahil edilmeleriyle, kadınların zihinsel gücü, yaratıcı enerjileri üzerindeki örtünün kaldırılıp atılması, bu enerjinin harekete geçirilmesi Türkiye’nin temel hedeflerinden biri olmalıydı.

Bu hedefe ulaşılması, toplumda kadınlara karşı ayrımcılığın aşılmasını, onların geri plana itilmişliklerinin kırılmasını, kadın-erkek eşitliğinin sağlanmasını mümkün kılacaktı.

Hayatı karşılarına çıktığı şekliyle kabul etmemek, okula gidip kader çizgilerini ileriye doğru pekâlâ değiştirebilecek güce sahip olduklarını kız çocuklarına göstermekti bütün amacı. Bütün yapmak istediği, daha küçük yaşta onlara bu özgüveni aşılamaktı.

Eğitimle buluşan bir kız çocuğunun çevresine saçacağı ışığın gücüne inanıyordu.

Geçen nisan ayında Montrö Sözleşmesi ve “Sarıklı Amiral” hakkında 104 emekli amiralin imzaladığı “duyuru”nun iktidar kanadında yol açtığı tepkilerle birlikte bir dizi hukuki ve idari tasarruf da gündeme gelmişti. İdari düzeyde en çok dikkat çeken tasarruflar, bu duyuruya katılmış olan üç eski deniz kuvvetleri komutanının özel korumalarını ve kaldıkları korumalı lojmanları konu alıyordu.

Söz konusu duyuru 3 Nisan 2021 Cumartesi akşamı geç saatlerde basına verilirken, bunu izleyen haftanın ilk mesai günü olan 5 Nisan Pazartesi Ankara’da İçişleri Bakanlığı’nın başkanlığındaki Merkez Koruma Komisyonu üç emekli kuvvet komutanının özel koruma statülerinde değişikliğe gitti.

Bu uygulama, 2009-2011 yılları arasında Deniz Kuvvetleri Komutanlığı görevinde bulunan Oramiral Uğur Yiğit, 2011-2013 döneminde kendisinin halefi olarak bu görevi sürdüren Oramiral Murat Bilgel ve 2013-2017 döneminin komutanı Oramiral Bülent Bostanoğlu’nu hedef alıyordu. Oramiral Bostanoğlu, FETÖ’nün 15 Temmuz 2016 tarihindeki kalkışmasında Deniz Kuvvetleri Komutanı olarak görevdeydi. Bostanoğlu, o gece darbeye karşı tavır almış, ardından bir yıl daha bu görevde kalmıştı.

Peki Ankara’da alınan bu karar eski kuvvet komutanlarını nasıl etkiledi?

KORUMALAR ÇEKİLDİ, LOJMANLAR BOŞALTILDI

Merkez Koruma Komisyonu, İçişleri Bakanlığı temsilcisinin başkanlığında Adalet Bakanlığı, Genelkurmay, Jandarma Komutanlığı, MİT ve Emniyet Genel Müdürlüğü gibi devlet birimlerinin temsilcilerinden oluşuyor. İşte bu komisyon, duyurunun yayımlanmasının ardından geçen 5 Nisan’da toplandı.

Komisyonun gündeminde, amiraller duyurusuna katılan eski deniz kuvvetleri komutanlarının özel koruma statülerinin değerlendirilmesi vardı. Yapılan bu değerlendirmede özel komutanlar hakkında verilmiş olan özel koruma kararlarının derecesi düşürülerek, önlem düzeyi “çağrılı koruma” statüsüne indirildi.

Bu karar düzenli olarak emekli komutanları izlemekte olan koruma ekiplerinin çekilmesi sonucunu doğurdu. Yeni statüde komutanların herhangi bir faaliyetlerinde ya da tehdit algılamaları halinde ancak talepte bulundukları takdirde kendilerine koruma tahsis edilebilecekti.

Komutanların özel koruma statüsünün değişmesi korumalı lojman imkânlarını da etkiledi. Bir gün sonra 6 Nisan günü bu kez Milli Savunma Bakanlığı, komisyonun bu kararına dayanarak, emekli kuvvet komutanlarına İstanbul’da kaldıkları özel korumalı lojmanları boşaltmalarını tebliğ etti.

Ankara 20’nci Ağır Ceza Mahkemesi, Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından geçen hafta gönderilen ve toplam 181 sayfa tutan bir iddianameyi önümüzdeki hafta kabul ettiği takdirde, şimdiden Türkiye’de yargı tarihinin en ilginç dosyalarından biri olmaya aday bir davanın görülmesine yakın zamanda başlanmış olacaktır. Genel beklenti iddianamenin kabul edileceği yolundadır.

Bu davanın ana konusu toplam 102 emekli amiral ile bir emekli kara tuğgeneral olmak üzere toplam 103 sanığın anayasal düzene karşı faaliyet yürütmekle suçlanmasıdır.

İddianamede, “Şüphelilerin ortak bir iştirak iradesiyle hazırladıkları bildiriyi kamuoyuyla paylaşarak, meşru iktidara karşı harekete geçmek üzere ve hükümetin görevlerini yapmasının kısmen veya tamamen engellenmesi amacıyla Türk Silahlı Kuvvetleri içerisinde emir komuta dışında hareket edilmesini hedefledikleri” suçlaması yöneltiliyor.

Savcılık makamı bu çerçevede sanıkların Türk Ceza Kanunu’nun “Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar”ın düzenlendiği beşinci bölümünde yer alan “Suç İçin Anlaşma” fiilini düzenleyen 316’ncı maddesinden cezalandırılmasını talep ediyor. Bu maddede, suçların ağırlık derecesine göre üç yıldan on iki yıla kadar hapis cezası öngörülüyor.

SANIKLAR ARASINDA ÜÇ KUVVET KOMUTANI

Kamuoyunda kısaca “Montrö ve Sarıklı Amiral Bildirisi” diye bilinen bu metin, 3 Nisan 2021 tarihinde kamuoyuna duyurulduğunda açıklamaya katılmış olan emekli amirallerin sayısı 104’tü. İddianamenin sonuçlanmasına kadar geçen süre içinde imzacılardan iki amiral vefat etmiştir. Bir açıklamayla amiraller bildirisine destek çıkan Türkiye Emekli Subaylar Derneği Başkanı emekli Tuğgeneral Namık Kemal Çalışkan da soruşturmaya dahil edilerek sanık yapılmıştır.

İddianamenin dikkat çekici birçok yönü var. Bunlardan birincisi, emekli üç deniz kuvvet komutanının da bildiriye onay verdikleri için yargılanacak olmasıdır. Bu şüpheliler, 2009-2011 yıllarında bu görevde bulunan Oramiral Eşref Uğur Yiğit, 2011-2013 dönemindeki komutan Oramiral Murat Bilgel ve 2013-2017 arasında toplam dört yıl süreyle aynı görevi yürüten Oramiral Bülent Bostanoğlu’dur.

Bostanoğlu’nun durumu özellikle kayda değerdir. FETÖ’nün 15 Temmuz 2016 darbe girişimi sırasında Deniz Kuvvetleri Komutanı olan Oramiral Bostanoğlu, o gece 01.30 sularında CNN Türk’e açıklama yaparak darbeye karşı tavır almış, komuta kademesi olarak bu girişimi kesinlikle kabul etmediklerini belirtmişti. Bostanoğlu, kalkışma sonrasındaki dönemde bir yıl daha kuvvetin başında göreve devam etmişti. Aynı komutan, bu kez anayasal düzene karşı faaliyetten 12 yıla kadar hapis cezası talebiyle yargılanacaktır.

Bu arada, sanıklar arasında Balyoz gibi kumpas davalarında FETÖ’nün hedefi olarak mağdur edilerek hapis yatan 22 amiralin de bulunduğu anlaşılıyor.

Sağlık Bakanlığı bütçesi üzerinde geride bıraktığımız günlerde TBMM’de yapılan görüşmeler COVID-19 kaynaklı ölümlerin gerçek sayısıyla ilgili tartışmayı bir kez daha gündeme getirdi. Görüşmeler sırasında Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca’nın “dolaylı kayıplar” şeklinde bir kavramı vurgulaması bu tartışmaya yeni bir boyut kazandırdı.

Dr. Koca, TBMM’de resmi vefat rakamı dışında “Dolaylı kayıplarla, iki hatta üç kez fazla vefatların olduğunun tahmin edildiğini” söylüyor.

“Dolaylı kayıplar”la kastedilen hangi vefatlardır?

İHTİYATLA BAKILMASININ ARKASINDAKİ FAKTÖRLER

Pandeminin 2020 Mart ayında, yani bundan iki yıla yakın bir süre önce Türk toplumunun hayatına girmesinden bu yana ülkemizde bu konuda yürütülen tartışmaların değişmeyen çekişmeli bir başlığı var: COVID-19 kaynaklı vefatların sayısı...

Sağlık Bakanlığı’nın turkuvaz tobloyla her akşam açıkladığı resmi vefat rakamları başından itibaren ciddi görüş ayrılıklarının, polemiklerin konusu haline gelmiş bulunuyor. Sağlık alanındaki örgütler, siyasi çevreler ve medyada gerçek rakamın açıklanandan daha yüksek olması gerektiği hususunda kuvvetli eleştiriler var başından beri.

Öncelikle, Bakanlık’ın salgının ilk döneminde PCR testleri pozitif çıkan günlük vakaların tümünü açıklamayıp, bu durumu 2020 sonbaharında gecikmeli olarak kabul edip, ardından eksik bildirilen vakaları listedeki toplama eklemesinin yaratmış olduğu bir güven sorunu var. Kabul edelim ki yaşanan bu hadise Bakanlık’ın resmi verilerine birçok çevrede ihtiyat payıyla yaklaşılmasına yol açan önemli bir faktör oldu.

Tabii bir faktör daha var. Türkiye’deki vefat/vaka oranı, (yaklaşık binde 8) başka ülkelerle kıyaslandığında oldukça düşük. Nüfusu çok daha küçük olup, daha az vakaya rastlanan ülkelerdeki (örneğin Polonya ve Ukrayna) toplam vefat sayısının Türkiye’deki rakamın üstünde çıkması gibi durumlar bu alandaki tereddütleri besliyor.

İ

"COVİD-19 salgını, ortaya çıktığı aylarda ve bu yılın başlarındaki kadar korkutucu değil” diye başlıyor Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca ve şu soruları yöneltiyor:

“Sosyal hayatı eski ölçüde tahrip etmiyor. Neden? Çoğu insan hastalığı oldukça hafif geçiriyor. Neden?”

Bakana göre, bu soruların ilk sıradaki yanıtı “aşı” olgusudur. Bakan, ardından “Eksik aşılarınızı tamamlayın” çağrısında bulunuyor.

Salgınla mücadeleye oldukça iyimser bir bakış yansıtan bu paylaşımı Koca’nın önceki akşam günlük COVID-19 kaynaklı vaka, vefat ve ayrıca aşı verilerini paylaştığı tweet mesajından aktarıyorum.

Bu mesajın altındaki rakamlara baktığımızda, önceki gün 18 bin 796 vakanın tespit edildiği ve 171 kişinin vefat ettiği yazılıdır.

AŞILAMADA DÜŞÜŞ YÖNELİŞİ

COVID-19 kaynaklı vakalar ve vefatlar, son zamanlarda küçük oranda düşüşler kaydedilmekle birlikte, geçen ağustos ayından bu yana ana doğrultu olarak bir plato şeklinde yüksek bir eşikte seyretmektedir.

Bu rakamlar kadar düşündürücü olan bir gelişme, dünkü yazımızda bizzat Sağlık Bakanlığı’nın resmi rakamlarıyla göstermeye çalıştığımız üzere aşılama rakamlarında da ciddi bir düşüş eğrisinin belirmiş olmasıdır.

Örneğin, geçen kasım ayında ilk kez aşı olanların toplam sayısı 855 bine, ikinci doz aşı olanların sayısı ise 1.7 milyona kadar gerilemiştir. Bir doz aşı yaptıranlar ülke nüfusunun 67.2’sini oluşturmaktadır. İki doza çıkanlarda bu oran yüzde 60.2’ye düşüyor.

COVID-19’a karşı yürütülen aşı kampanyasının temposunu, Sağlık Bakanlığı’nın açıkladığı resmi rakamları günlük bazda işleyerek tuttuğumuz bir veri tabanı üzerinden belli aralıklarla gözden geçirerek değerlendirmeye çalışıyorum.

Bu tabloya bakarak iki ay önce 13 Ekim’de yayımlanan bir yazım “Aşı Kampanyasının Hız Kesmesi Kaygı Verici” başlığını taşıyordu. Aşağı doğru yöneliş devam edince geçen 17 Kasım’da çıkan ve grafikle desteklediğim yazıya “Dikkat, Aşı Kampanyası İrtifa Kaybediyor” başlığını atmıştım.

 Dün sabah son haftaların seyrine baktığımda “hız kesme”, “irtifa kaybı” gibi nitelemelerin artık yetersiz kaldığı bir eşiğe doğru inmekte olduğumuzu gördüm. Aşılamada klasik kaygı ifadelerinin anlatmaya yetersiz kaldığı bir noktaya doğru savruluyoruz ne yazık ki...

AŞILAMADA YOKUŞ AŞAĞI GİDİŞ

Aslında aşılamanın ne kadar yavaşladığını izleyebilmek için yazımızı tamamlayan grafiğe göz atmak yeterlidir. Eylül ayında birinci ve ikinci doz ile hatırlatma aşısı olarak üçüncü ve dördüncü dozlar dahil toplam 15.7 milyon dolayında aşı yapılmıştır. Ekim ayında ise bu toplam yarıdan da fazla azalarak 7 milyona düşmüştür. Aşılananların toplam sayısı geçen kasım ayında aynı sert düşüşü sürdürerek 4 milyona inmiştir.

Geçen hafta pazartesi sabahı saat 09.00 ile dün sabah aynı saatte açıklanan verileri kıyasladığımda, 83.6 milyon nüfuslu Türkiye’de bir hafta boyunca birinci, ikinci ve hatırlatma dozları olmak üzere toplam 747 bin dozun biraz üzerinde aşı yapıldığını hesapladım.

Bu toplamda birinci doz aşılar 146 bin, ikinci doz aşılar 263 bin gibi bir sayıyı gösteriyor. Toplam içinde hatırlatma aşıları yarıdan biraz daha fazladır, 338 binin üzerindeki sayısıyla.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın çarşamba günü Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin geçen hafta Osman Kavala ve Selahattin Demirtaş hakkında verdiği kararlarla ilgili “Bu kararları tanımıyoruz. Olay bu kadar basit. Yok farz ediyoruz. Bizim indimizde bunlar yok hükmündedir” şeklindeki sözleri, Avrupa Konseyi’ni hedef alan en sert çıkışlarından biri olarak büyük bir tartışmayı beraberinde getirdi.

Kendisine yöneltilen soruda konunun “Avrupa Birliği Bakanlar Komitesi kararları” şeklinde formüle edilmesine ve Erdoğan’ın da yanıtında bu kararların öznesini “Avrupa Birliği”  şeklinde telaffuz etmesine karşılık, burada kastedilen organın Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi olduğunu anlıyoruz.

Bu arada, aynı açıklamasında “Bizim yargımızın vermiş olduğu kararlar üzerinde biz Avrupa Birliği kararı tanımıyoruz. Ne biliyorlarsa onu yapsınlar” şeklindeki ifadesiyle, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nden (AİHM) çıkan kararları daha genel bir çerçevede tanımama şeklinde yorumlanabilecek bir tutum da ortaya koymuş bulunuyor Cumhurbaşkanı Erdoğan.

ÇATIŞMACI BİR SÖYLEM ÖN PLANA ÇIKABİLİR

Cumhurbaşkanı’nın bu açıklamaları, AİHM kararlarının uygulamasını denetleyen Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin Kavala ve Demirtaş ile ilgili son kararlarına duyduğu tepkinin kamuoyu karşısında sert bir şekilde ifade edildiği siyasi bir hamle midir? Yoksa Erdoğan, siyasi bir tepki koymanın bir adım ilerisine geçerek, Türkiye’nin Avrupa Konseyi sistemi içinde AİHM kararlarının uygulanmasıyla ilgili yükümlülüklerini gözden geçireceği bir noktaya kadar gidecek midir?

İkinci şıkkın seçilmesi, kuşkusuz Türkiye’nin genelde Batı dünyası ile ilişkileri bakımından çok hassas bir durum yaratacaktır. Çünkü Türkiye, öncelikle Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne taraf bir ülke olarak AİHM kararlarını uygulama taahhüdü altındadır.

Ayrıca, bu tartışmanın Anayasa’nın 90’ıncı maddesini de ilgilendiren bir yönü var. AK Parti iktidarının ilk döneminde gerçekleştirdiği en önemli reformlardan biri, 2004 yılında Anayasa’nın 90’ıncı maddesinde yapılan değişiklik olmuştur. Bu değişiklikle, temel hak ve özgürlüklere ilişkin uluslararası sözleşmeler ile Türkiye’deki yasaların aynı konuda farklı hüküm içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda -uluslararası antlaşma hükümlerinin uygulanması- benimsenmiştir.

Bu alandaki uluslararası antlaşmaların en önemlilerinden biri Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’dir. AİHM’nin bu sözleşmeyi yorumlayan içtihatları da bu kapsamdadır. Söz konusu değişiklikle, Sözleşme ve AİHM kararları normlar hiyerarşisinde Türkiye’deki yasaların ve mahkeme kararlarının üstünde bir konum kazanmıştır. Bu durumda 2004 yılında yapılan değişiklik tersyüz mü edilecektir?

Bütün bu soruların yanıtlarını görebilmek açısından önümüzdeki dönemdeki uygulamayı beklemek en doğrusu olacaktır. Cumhurbaşkanı

Almanya’da Sosyal Demokratlar, Yeşiller ve liberal çizgideki Hür Demokratlar’ın bir araya geldikleri üçlü koalisyon hükümetinin önceki gün işbaşı yapması, Avrupa demokrasileri açısından yeni bir tecrübenin başlangıcını gösteriyor.

Bu koalisyon modelinin Almanya’daki ilk denemesi 1998 yılında Sosyal Demokrat Parti ile Yeşiller arasında kurulan ve 2005’teki erken seçime kadar iki dönem devam eden ikili koalisyonla yapılmıştı aslında. Aradaki farklardan biri, Hür Demokratlar’ın da katılımıyla üçlü bir çerçeveye geçilmesidir.

Kayda değer bir diğer fark, Yeşiller’in bu kez çok daha geniş bir kitlesel desteğe ve Meclis’te sayıca daha güçlü bir gruba sahip bulunmalarının yanı sıra, buna paralel bir zeminde koalisyon protokolüne tuğralarını eskiye kıyasla daha kuvvetli bir şekilde vurmuş olmalarıdır.

Yeni koalisyonun önemi, ortak protokole de yansıdığı üzere “yeşil ekonomi”ye yönelen, bu çerçevede yenilenebilir enerji kaynaklarına öncelik veren, buna dönük bir takvim üzerinden son derece iddialı hedeflerle yola koyulmasıdır.

Üçlü koalisyon hükümetinin mutabık kalınan ayrıntılı koalisyon protokolünü hayata geçirip başarılı olması, Avrupa’da uzlaşı kültürünün iyice kökleştiğini göstermesi açısından bütün demokrasiler için değerli bir emsal oluşturacaktır.

Hükümette Yeşiller Partisi’nden Türkiye kökenli Cem Özdemir Tarım Bakanı olurken, Türk kamuoyunun yakından tanıdığı Claudia Roth da Kültür ve Medyadan sorumlu DevletBakanlığını üstlenmiştir.

Sonuçta, Almanya’daki koalisyon hükümeti Yeşiller’in siyasi hareket olarak bir yükseliş ivmesi yakaladıklarına işaret ediyor.

YEŞİLLER PARTİSİ’NİN TÜZEL KİŞİLİĞİNİ KAZANMASINDA GÜÇLÜK

Almanya’daki yeni koalisyon hükümetinin kuruluş sürecinde Yeşiller’in kazandığı konumu incelemem, Türkiye’de kurulmak istenen Yeşiller Partisi’nin karşılaştığı sorunların ne durumda olduğu hususunda merakımı da tetikledi. Geçen 7 Temmuz’da kaleme aldığım “