×
Neticede de ciddi ölçüde kaygılı, fena ölçüde sıkışmış durumda ve müthiş bir “can sıkıntısı salgını” ile baş başayız. İşin kötüsü bu yeni ve farklı salgın neredeyse Omikron virüsünden bile daha hızlı yayılma eğiliminde. Peki, can sıkıntısı virüsünden nasıl kurtulacağız? Merak ediyorsanız -ki edin- buyurun....
KENDİ ATEŞİNİZDE ISININ
YAZAR Ernie Zelinski’ye göre, can sıkıntısını yenmenin en kolay ve etkili yolu, “Başkasının ateşinde ısınmak yerine, kendi ateşinizde ısınmayı denemeniz”dir. Aynı yazara göre, can sıkıntısıyla mücadelenin bir diğer yolu da, “Zoru ve konforlu olmayanı seçmek”tir. Eğer bunu başaramazsanız muhtemel bazı sağlık sorunlarının sizi beklediği kesindir.
İÇİNİZDEKİ GÜCÜ KULLANIN
PROF. Dr. Özcan Köknel Hoca’ya göre, -rahmetle anıyoruz- “bireyin kendisini algılaması, anlaması, tanıması ve içindeki ‘gizil gücü’ ortaya çıkarması, neticede de kendine iyi gelecek güdülerinden yararlanarak sevgiyi, özgüveni, yaratıcılık ve üreticiliğini ortaya çıkarması, neticede de kendini gerçekleştirmesi ve varlamasına yardımcı olabilecek iç güçler” aslında hepimizde zaten doğuştan mevcuttur. Bütün mesele hayattan kopmamak ve var olmada ısrarlı davranmaktadır.
CAN SIKILINCA NELER OLUYOR
Bunların ilk sırasında da zihinsel/ruhsal sorunlarımız yer alır. Ama gelin hep birlikte itiraf edelim, bugünlerde çoğumuzun psikolojisi sağlam, kafası yerinde değil. Aklımız/beyinlerimiz sadece “düşünce zincirlerimiz” bakımından değil “odaklanma, öğrenme ve anımsama” yeteneklerini de bana göre sinsice kaybediyor. Bu olumsuz gidişin pek çok sebebi olsa da ilk sırayı “kaygı/endişe meselesi” alıyor. Kaygı/endişe problemi öncelikle de çocuklar ve yaşlılarımızı tehdit ediyor. Kısacası daha önce de sık sık gündeme getirmeye çalıştığım “beyin arızası salgını”, önümüzdeki dönemin öncelikli sağlık probleminden biri haline gelecek gibi görünüyor.
BİR BİLGİ
RUH SAĞLIĞI UZMANLARI NE DİYOR
Rakamlara bakılırsa İngiltere’de günlük vaka sayısı neredeyse 100 binleri test etme yolunda. Bu olağanüstü yayılım/bulaşma hızını gören pek çok ülke de aşılama takvimini değiştirmek zorunda kalıyor ve 2. dozdan 6 ay sonrasına bıraktığı 3. doz aşılama süresini kısaltıyor. Benzer bir takvim değişikliği doğru bir kararla bizde de yapıldı. 2 doz Sinovac veya BioNTech aşısı yaptıranlara 3. doz için süre 3 aya indirildi. Tekrarlayayım: Karar doğru bir karardır. Bu kadar hızla yayılan yeni bir varyantın önünü kesmenin en etkili yolu hatırlatma dozu sürecini kısaltmaktır. Ne var ki bu yeni kararda özellikle sağlık çalışanlarını ve 65 yaş üstü yaşlıları ilgilendiren ve üzen önemli bir eksiklik var: Önce Sinovac aşılarını yaptırıp sonra da BioNTech aşıları ile aşı takvimini değiştirenlere bu yeni ve süresi kısaltılmış hatırlatma dozu şansı/hakkı maalesef verilmedi. Bu yanlışın süratle düzeltilmesinde fayda var diye düşünüyorum.
İYİ BİLGİ
GRİBE NEZLEYE EV İÇİ ÇÖZÜMLER
BİR, Omikron’un yayılma hızı daha doğrusu “bulaşma kabiliyeti” Delta varyantından çok daha yüksek. Zaten bu nedenle de ulaştığı ülkelerde inanılmaz bir hızla yayılıyor. Örneğin İngiltere’de daha bir hafta içinde vaka sayılarının 2 katını aşması bu bilgiyi kesinleştiriyor.
İKİNCİ bilgiye gelince... Görünen o ki Omikron’un oluşturduğu “hastalığın gücü”, özellikle orijinal virüs (Wuhan) ile karşılaştırıldığında bir hayli düşük ve bu -şimdilik- memnuniyet verici bir gelişme. Yeni varyant Omikron’da oluşan çoklu genetik değişimlerin virüsün daha ağır bir hastalık yapabilme gücünü önemli ölçüde azalttığını ileri süren uzmanlar, haklı olarak bu olumlu gelişmenin “virüsün gidici olduğunu” ya da “sıradan bir kış enfeksiyonuna dönüşme eğilimine girdiğini gösterdiğini” düşünüyorlar. Ne var ki aklımızdaki Omikron soruları ve kafa karışıklığımız bu 2 soru ile sınırlı değil. Sırada başka sorular da var...
MEVCUT AŞILAR OMİKRON’A DA ETKİLİ Mİ
ELİMİZDE henüz çok sayıda vakayı içeren ciddi araştırmalar yok ama mevcut ilk veriler, en güçlü aşılar olarak kabul edilen mRNA aşılarının bile Omikron karşısında sınırlı bir bağışıklık sağlayabileceklerini gösteriyor. Örneğin Güney Afrika Cumhuriyeti’nde yapılan bir bilimsel çalışmanın sonuçlarına bakılırsa, BioNTech aşısı Omikron varyantına karşı en fazla yüzde 33 koruma sağlayabiliyor. BioNTech aşısının Delta varyantına karşı yüzde 80 koruma sağladığı dikkate alınırsa bu oldukça can sıkıcı bir gelişmedir.
4. DOZ GEREKECEK Mİ
Bu testlerin yaratılmasında katkılarıyla bilinen Stanford Üniversitesi Psikoloji Uzmanı Lewis Terman’ın geçtiğimiz yüzyılın başlarında ÇOCUKLARIN ENTELEKTÜEL BAŞARISINI DESTEKLEYEN FAKTÖRLER üzerinde yaptığı araştırmalarda keşfettiği en önemli belirleyicilerden biri de “YETERLİ UYKU” olmuş. Dr. L. Terman’a göre, “Yaşı ne olursa olsun bir çocuk ne kadar uyursa entelektüel açıdan o kadar yetenekli” oluyor. Dr. Terman çalışmalarında önemli bir ayrıntıyı daha keşfetmiş: UYKU ZAMANI! Kısacası çocuk ve gençlerimiz için de “YETERLİ UYKU ve UYKU/UYANMA ZAMANI” son derece önemli ayrıntılar. İkisinde de yanlış yapmak son derece tehlikeli. Nedenine gelince...
TERMAN DİYOR Kİ...
KARANLIKTA OKUL OLMAZ
O tartışmalarda da en az iki noktada yoğunlaşacağız. BİRİNCİSİ, bu yeni varyantın “bulaşma hızı”. Gözlemler ve eldeki ilk rakamlara bakılırsa yayılma hızı konusunda ortak bir fikir daha şimdiden oluşmuş gibi görünüyor: Mevcut veriler Omikron’un Delta varyantından çok daha hızlı bir yayılma potansiyeli/yeteneğine sahip olduğunu gösteriyor. İKİNCİ tartışmaya gelince... O tartışmadaki soru şu: “Omikron ne kadar tehlikeli?” Yanıt için buyurun...
ÖNEMLİ
COVID-19: GİDİCİ Mİ, KALICI MI
Ve yine unutmayın ki “duygu/ruh/zihin dünyanız” “SU”, bedensel yapılanmanız ve süreçleriniz “UN” ise eğer, siz ikisinin son ürünü yani “HAMUR”sunuz. O hamuru her daim kıvamında, her yaşta kaliteli, dirençli ve sağlam tutmak ve ondan yani “HAYAT FIRINI”nızdan, dünyanın en lezzetli, keyifli ve sağlam ürünlerini üretmek istiyorsanız bedenleriniz kadar ruhlarınıza da şefkat, sevgi, umut yüklemek ve iyi bakmak zorundasınız. Onun için de şu muhteşem dörtlüyü mutlaka ama mutlaka daha çok üretmeye, bu dörtlüyü ruh dünyanızda daha fazla pompalamaya bakın.
VARAN 1
SEROTONİN
BU muazzam molekül, beyni şımartan en önemli doğal ve yerel iç hormonlarınızdan biridir. Daha çok serotonin “daha fazla keyif, neşe, canlılık ve zindelik” demektir. Serotonin eksikliği ise “karamsarlık, mutsuzluk, keyifsizlik, çökkünlük hali, halsizlik, yorgunluk, uyku dengesizliği, kaygı, endişe ve gelecek korkusuyla” eşdeğerlidir. Daha çok serotonin için daha sık ve düzenli, daha keyifli egzersizler yapın. Beslenme seçimlerinizde de çikolata, kabak çekirdeği, peynir, hindi eti, yumurta gibi besinlere öncelik verin. Neden mi? Bu besinler serotoninin hammadesi “triptofan” aminoasidiyle tıka basa doludur da ondan.
VARAN 2
ENDORFİN
ENDORFİN de konu “keyif, umut, mutluluk, hoşgörü” gibi meseleler olduğunda düşünce zincirinize adeta “takla attıran” harika bir zihinsel moleküldür. Beyninizdeki endorfin yoğunluğu arttıkça siz daha rahat, daha keyifli, huzurlu ve neşeli biri olursunuz. Daha pozitif bir dünya yolculuğuna çıkmaya başlarsınız. Endorfinin eksikliği ise sizi “stresli, gergin, kavgacı, huzursuz, keyifsiz” biri yapıyor. Daha çok endorfin üretmek için de -serotoninde olduğu gibi- daha çok ve sık egzersiz yapmanız, özellikle “düzenli yürüyüşler” ile beyninizi daha fazla endorfin üretmeye zorlamanız gerekiyor. Peki, oturduğunuz yerde, mesela “pijama-terlik-televizyon” keyfi yaparken de endorfin üretmeniz mümkün mü? Evet, mümkün! Örneğin, Kemal Sunal ya da Hababam Sınıfı fimleri serisinden herhangi birini izleyerek de bol bol endorfin üretebilirsiniz.
VARAN 3
Dr. Walker’a göre, bu bilgi bilimsel olarak da kanıtlanmış durumda. Mesela “2011 yılında yapılan, 8 farklı ülkede, farklı yaş ve etnik kökenden yarım milyondan fazla erkek ve kadının incelendiği” büyük bir çalışmada da bu bilgi net ve açık olarak doğrulanmış durumda. O çalışmada “giderek kısalan uyku süresinin 7 ila 25 yıl içerisinde KORONER KALP HASTALIĞINA YAKALANMA” ve/veya “KORONER KALP HASTALIĞINDAN ÖLME” riskinde yüzde 45 gibi muazzam bir artışla bağlantılı bulunmuş.
Japonya’da yapılan, 4 binden fazla erkek işçinin izlendiği, 14 yılı aşkın bir başka çalışmada ise, “6 saat veya daha az uyuyanların kalp krizi geçirme riskinin 6 saatten fazla uyuyanlara göre yüzde 400 ila 500 oranında daha yüksek olduğu” net ve açık olarak gösterilmiş.
Özeti şudur: Uykusuzluk tek başına bile bağımsız bir “kalp risk faktörü” gibi kabul edilebilir. “Peki, neden?” diyorsanız yandaki kutuya geçebilirsiniz.
ÖNEMLİ BİLGİ
UYKUSUZLUK KALBİ NASIL VE NEDEN KRİZE SOKAR
1. Kan basıncını yükselttiği için...