×
1400 ilaçtaki zammın gerekçesi kur nedeniyle artan ham madde fiyatları. Üretici firmalar, “Bu artışla üretim yapamayız” dediler.
700 kalemde düşüşün nedeni ise jeneriğinin üretilmiş olması.
ŞUBAT ZAMMI NE KADAR?
Bu ilaçlar da dahil, tüm ilaçlar asıl şubat ayında zamlanacak. Peki oran ne? Ankara Eczacı Odası Başkanı Taner Ercanlı ile sohbetimizden yola çıkarak anlatayım:
Sağlık Bakanlığı her yıl şubat ayında bir önceki yılın Euro ortalamasını alıyor.
2021 yılının şu anki Euro ortalaması 10.38 TL. Şubat ayına kadar 10.60 olacağı hesaplanıyor.
Bakanlık bu ortalamanın yüzde 60’ını baz alıyor. Yani 10.60’dan hesap edersek 6 lira 36 kuruş ediyor. Bu da yaklaşık yüzde 38 zam demek.
Kısacası kura göre yapılacak güncelleme ile gelecek en fazla zam oranı yüzde 38.
Geçtiğimiz birkaç gün boyunca Ankara’nın çeşitli semtlerinde farklı işyerlerini, marketleri, kumaşçıları, aklınıza gelebilecek birçok işyerini dolaştım. Hepsinin tek gündemi hayat pahalılığı, geçim sıkıntısı, dizginlenemeyen döviz kuru, geçmişin deyimiyle enflasyon canavarı. Kasada bekleyenin de, kumaşı kesenin de, dükkân sahibinin de ne kadar bıkkın, sıkıntılı olduğunu görüyorsunuz, duyuyorsunuz. Konuşuyorlar, içlerini döküyorlar.
BİR ÜLKEDE, BİR ÖMRE KAÇ KRİZ SIĞAR?
Ne yazık ki ilk değil bu yaşadıklarımız. Ne yazık ki ikinci ya da üçüncü de değil. Biz de zaten Norveç değiliz. Gerçekçi ama bir o kadar da klişe yaklaşırsak konuya, “Coğrafya kaderdir, ülkemiz çok zor bir coğrafyada, bizimle tarih boyunca uğraşan ülkeler oldu vb” şeklinde açıklamalar da yapabiliriz. Ancak her kriz sadece bu gerçeklerden kaynaklanmadı. Ya da biz gerçek klişeleri on yıllardır bilmemize rağmen ekonomi alanında önlemlerimizi yıllar öncesinden alıp yola o önlemlerle ya da yeni önlemlerle devam etmedik, atılması gereken adımları zamanında atmadığımız da oldu, ekonomiden çok siyaseti öncelediğimiz zamanlar da... Bir süredir ‘ülkemizde bir ömre kaç ekonomik kriz sığar?’ sorusu kafamın içinde dönüp duruyordu. Kendimden yola çıktım. ‘1970’li yıllarda doğan bir Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı kaç kriz yaşamıştır?’ diye şöyle bir baktım. Bugünü saymazsanız bir ömre dış ya da iç kaynaklı tam 9 kriz sığmış...
1974 1. Petrol krizi ve Kıbrıs Harekâtı
1980 krizi, 2. Petrol krizi ve 24 Ocak Kararları
1982 Banker krizi
1990-1991 Körfez krizi
1994 krizi - 5 Nisan Kararları
Altı milyon başta olmak üzere tüm çalışanların gözü kulağı da Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nda. Verilecek zam oranı sadece asgari ücretlileri değil, tüm çalışanları yakından ilgilendiriyor. Hayat pahalılığı tüm çalışanları zor durumda bıraktı. Yeni Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati cumartesi günü iş dünyasının temsilcileriyle bir araya gelmişti. O toplantıda bu konuda patronlara verdiği önemli bir mesajla başlayacağız.
PATRONLARA ÇAĞRI
Hazine ve Maliye Bakanı Nebati, iş dünyası ile yaptığı toplantıda asgari ücrete yapılacak zam oranında temel hedefin, mağduriyetin bir ölçüde giderilmesi olduğunu söyledi. Edindiğim bilgilere göre bu açıklamayı yaptıktan sonra da iş dünyasına açık açık, “Çalışanlar mağdur edilmesin. Sizler de maaşları bu çerçevede ayarlayın” çağrısında bulundu. Yıl sonu yaklaşırken, çalışanların zor durumda olduğunu hatırlatarak, asgari ücrette gösterilen ya da gösterilecek olan hassasiyetin işverenler tarafından tüm çalışanlara gösterilmesi gerektiğinin altını çizelim.
ORTAK SÖYLEM NEYDİ?
İşverenin de zorlukları olduğunu biliyoruz. Kiminle konuşsam ekonomi yönetiminde koordinasyon eksikliğinden şikâyet ediyor, bütünsel bir yaklaşımın gerekli olduğunu belirtiyor. Yasal düzenleme yapılırken, önemli bir karar alınırken o sektörün aktörleriyle görüşülmesi, sivil toplum örgütlerinin ve meslek odalarının da fikirlerinin sorulması gerektiğini anlatıyorlar. Cumartesi günü Hazine ve Maliye Bakanı Nebati’yle yapılan toplantıda iş dünyasının ortak söylemlerini şöyle sıralayabiliriz:
Güven ve öngörülebilirlik şart.
Kur oynaklığına çözüm bulunmalı.
Finansmana erişim kolaylaştırılmalı.
CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu da “gıda krizi” uyarısını dile getirdi. Sadece Türkiye için değil, aslında tüm dünya yakın gelecekte gıda krizinden endişe ediyor. Devletler bir yandan bu sorunun yanıtını analiz etmeye çalışırken, bir yandan da şimdiden çaresini arıyor, önlemlerini alıyor. Pandemi süreci boyunca tarımın ne demek olduğunu hepimiz anladık. Önümüzdeki süreçte yeni bir pandemi olasılığı, küresel ısınma ve nüfus artışı bu önemi başka bir boyuta adeta devletler için milli güvenlik boyutuna taşıyor. Şu an ve yakın gelecekte karşı karşıya kaldığımız ve kalacağımız zorlukları sıralayacak olursak:
Küresel ısınma ve iklim değişikliği
Mevcut pandemi ve yeni bir pandemi olasılığı
Kıt kaynaklar
Atıklar ve etkileri
Göç
Algı yönetimi
“Tohuma sahip olan dünyayı yönetir
İktidara göre, uygulanmakta olan politika ve atılacak adımların verilere, vatandaşların cebine, günlük hayata yansıması zaman alacak. Seçime eli güçlü girmek isteyen iktidar da tam da bu nedenle erken seçime karşı. Peki nasıl bir yol haritası izlenecek?
YOL HARİTASI
İhracata dayalı büyüme politikası takip edilirken, atılacak diğer adımlar konusunda hükümet içinde çalışmalar sürüyor. Bazı başlıklar şimdiden belirlendi. Bunları yine madde madde sıralayacak olursak:
Swap anlaşmalarının sayısı artırılacak. Geçtiğimiz günlerde Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ile swap anlaşmasının ön koşulu olan teknik işbirliği anlaşması imzalanmıştı. Bu kapsamda önümüzdeki günlerde BAE ile swap anlaşmasının yapılması hedefleniyor. Başka ülkelerde de görüşmeler sürüyor. 3 yeni swap anlaşmasının yapılmasının ise sürpriz olmayacağı belirtiliyor. Burada özellikle Körfez ülkelerine ağırlık verileceğinin de altını çizelim. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan da Katar’a doğru yola çıkarken yaptığı açıklamada Körfez ülkeleri ile ilişkilerin güçlendirileceği mesajını verdi.
Süreçte işletme hakkı devirleri yenilenecek. Limanlar başta olmak üzere birçok alanda özelleştirmeler, belli bir süre için işletme hakkı devri yöntemiyle yapılıyor. Bu modelde süre sona erdiğinde, işletmenin yönetimi tekrar kamuya geçiyor. Bu işletmeler için tekrar ihale açılması, böylece piyasanın hareketlendirilmesi ve kamunun da gelir elde etmesi planlanıyor.
Özelleştirmelerde halka arzlar ön plana çıkarılacak. Bu başlıkta da hali hazırda hisselerinin yüzde 15’i halka arz edilmiş olan Telekom’un konuşulduğunu söyleyebilirim. Telekom’a yabancı ülkelerden talep geldiği ancak böyle bir satışın düşünülmediği belirtiliyor.
Turizmden ise beklenti, 2022 yılı için 30 milyar dolar. 2022 Yılında 32.3 milyon yabancı turistin de Türkiye’yi ziyaret etmesi hedefleniyor. Gelecek yıl ziyaretçi başına ortalama harcama miktarının 800 dolara, ortalama konaklama süresinin 11 geceye ve ziyaretçi başına gecelik gelirin de 72.7 dolara ulaşacağı tahmin ediliyor.
Süreçte yapısal reformların bir takvimle açıklanması, adalet alanında yabancılar açısından dikkat çekici ve güven tesis edici adımların atılması, tarım ve hayvancılıkta planlama gibi daha önce de kaleme aldığım önlemler de gündemde.
Toplantılarda Elvan ve ekibinin, Cumhurbaşkanlığı ekonomi danışmanlarıyla tartıştığı bile konuşuluyordu. İstifa edeceği hatta ettiği söylentileri iki hafta önceki grup toplantısında daha da arttı. Çünkü 17 Kasım günü Cumhurbaşkanı Erdoğan, AK Parti grup toplantısında, “Beraber yürüdüğümüz arkadaşlarımızdan faizi savunanlar, kusura bakmasınlar. Bu yolda ben, faizi savunanla beraber olamam, olmam” demiş ve Lütfi Elvan’ın da salonda bulunanların aksine Erdoğan’ı alkışlamaması kameralara yansımıştı. Erdoğan’ın sözlerinin hemen ardından da 18 Kasım Perşembe günü zaten Merkez Bankası faiz indirimine gitmişti. Kulislere o hafta, Elvan’ın Hazine ve Maliye Bakanlığı görevinden affını istediği, Cumhurbaşkanı’nın ise, “Bir süre bekle, zamanı gelince söyleyeceğim” dediği iddiası yansımıştı. Üstelik tüm bu süreçte ekonomi ile ilgili yayınlara çıkmaması, açıklama yapmaması da dikkatlerden kaçmadı. Kısacası Elvan’ın yerine Nureddin Nebati’nin göreve getirilmesi sürpriz olmadı. AK Parti içinde “Yeni politikayı uygulamak için, yeni politikaya inanmak gerekiyor. Bu nedenle görev değişikliği normal” değerlendirmesi yapılıyor.
ATILMASI GEREKEN ADIMLAR
Cumhurbaşkanı Erdoğan yeni ekonomi politikası ve hedeflerini TRT ekranlarından, “Faizi düşürmek suretiyle yatırım, istihdam, üretim, ihracat ve büyüme. Bu dört tane ana başlık bize büyümeyi getirecek. Bizim tahminimiz asgari 10, ama 10’un üzerine de çıkabilir. Yıl sonu itibarıyla enflasyonda da kendisini zaten gösterecek” sözleriyle açıkladı.
İşçisiyle, işvereni ile, emeklisiyle sıkıntılı bir dönemden geçiliyor. Tabii ki yeni ekonomik politikanın başarıya ulaşması ve sıkıntılı sürecin bir an önce geride kalması öncelikli beklenti. Peki bu yeni politika uygulanırken ne gibi adımlar atılmalı? Ya da bu politika sonuç vermezse ne olur? Soruların yanıtlarını yine iktidar partisinin içinde aradım. Konuştuğum isimlerin dikkat çeken önerileri var, bu önerileri sizlerle madde madde paylaşacağım:
Ekonomide dört ana başlıktaki politikalar önem taşıyor; para politikası, maliye politikası, yapısal reformlar ve adalet. Bütüncül bir politika izlenmesi gereklidir.
Yeni ekonomik politikanın en önemli unsurlarından biri yüksek faizle mücadele ve faizde indirimin sürmesi ise o zaman bu süreçte faiz dışı unsurlarda adım atmak gerekiyor.
Yapısal reformların somut sonuçları orta vadede alınır ancak yapısal reform ve takvimini açıklamak hemen beklentilere yansır. Olumlu gidişat başlar. Bu süreçte vakit kaybetmeden gerekli yapısal reformlar açıklanmalıdır.
Adalet alanında uluslararası arenada da beklentileri karşılayacak adımları atmak, güven tesis ederek, sermayeyi cezbeder. Türkiye adalet alanındaki eksiklerini beklentiler çerçevesinde yerine getirmelidir.
Odalar, sivil toplum örgütleri, toplumun ihtiyaçlarını belirleyerek siyasal sisteme iletmek, siyasal sistem politika oluştururken bir anlamda yardım etmek için de vardır. Ekonomik açıdan içinden geçmekte olduğumuz zor günlerde siyasal iktidar da “ortak politika oluşturma” anlayışını yaygınlaştırmalıdır. Eskiden daha doğrusu benim gençlik yıllarımda gazeteciler iktidarların aldıkları kararları mutlaka ilgili odalara, sivil toplum örgütlerine sorarlar; eleştirilerini de haber yaparlardı. İçinden geçtiğimiz süreçte bu köşede ekonominin farklı aktörlerinin önerilerine elimden geldiğince yer vereceğim. Bu çerçevede ATO Başkanı Gürsel Baran ile buluştum.
“TÜRKİYE EKONOMİK VE SİYASİ AÇIDAN GÜÇLÜ OLMAK ZORUNDA”
ATO Başkanı önce iş dünyasının ana beklentilerini sıraladı:
Türkiye ekonomik ve siyasi açıdan güçlü olmak zorunda.
Stabil, önümüzü görebildiğimiz, geleceğe yönelik hesaplar yapabildiğimiz bir sürece kavuşmak istiyoruz.
Süreçte birlik ve beraberlik içinde olmamız, ülkemizin geleceğini tek hedef olarak belirleyerek, buna göre çalışmamız gerekiyor.
“ASGARİ ÜCRETE DESTEK ARTMALI”
Gelelim, çözüme kavuşturulmasını bekledikleri konulara ve önerilerine... Bunları da sizlerle madde madde paylaşacağım. Gündemin en sıcak konusu asgari ücretle ilgili sözleri şöyle:
Ancak bu olumsuz gidişte, zamanında atılmayan adımların, ertelenen yapısal reformların, yanlış kararların da etkisi olduğu yadsınamaz. Şimdi Türkiye hem üst düzey ekonomi kaynaklarının hem de hükümet yetkililerinin deyimiyle, “Yüksek faiz, düşük kur modelinin başarılı olmadığı gerekçesiyle, model ve yöntemi değiştirdi.” Hepimizin hayatını yakından etkileyen bu model ve yöntemden beklentiler neler? Bu model ve yöntemde ekonomi ne zaman dengeye oturacak? Bu soruların yanıtlarını ekonomi yönetiminde aradım. Sizlerle o yanıtları paylaşacağım. Ancak önce Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ile yapılan anlaşmalarla başlayacağız.
SWAP ANLAŞMASI YOLDA
BAE ile Türkiye arasında 9 anlaşma imzalandı. Ancak gözler doğal olarak bir tanesine çevrildi. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası ile BAE Merkez Bankası arasında işbirliğine yönelik mutabakat zaptına... Mutabakat zaptı ‘İki ülke arasında SWAP anlaşması yolda mı?’ sorusunu beraberinde getirdi. Sorunun yanıtına geçmeden hemen önce iki ülke arasındaki görüşmelerin çok olumlu geçtiğini belirten hükümet kaynakları, BAE yetkililerinin “Türkiye’ye gelmekte geç kaldık, bu süreci daha iyi değerlendirebilirdik” mesajı verdiklerinin altını çizdiler. Görüşmelere katılan ekonomi yönetimi kaynakları ise BAE’den ilk planda 10 Milyar dolarlık yatırım geleceğini söylediler. Gelelim iki merkez bankası arasındaki görüşmeler ve olası SWAP anlaşmasına. Üst düzey ekonomi yetkilisinin ifadeleriyle, “Çarşama günü imzalanan mutabakat zaptı bir başlangıç. Diğer olası anlaşmaların alt yapısı niteliğinde.” Yani iki banka arasında bir süredir görüşmeler yürütülüyor. BAE’nin 10 milyar dolar yatırımına ek olarak, iki ülke merkez bankaları arasında aynı büyüklükte yani “10 milyar dolarlık SWAP anlaşması kimseye sürpriz olmasın” yorumu yapılıyor. Rakamın son yapılan SWAP anlaşmalarının üstünde olmasına kesin gözüyle bakılıyor. Sadece BAE değil, Türkiye SWAP anlaşmaları için başka bazı ülkelerle de görüşmeler yürütüyor. Merkez Bankası’nın rezervlerinde SWAP anlaşmalarının da gösterilmesi eleştirilerine ekonomi kaynakları, Hindistan örneği ile yanıt veriyor. Hindistan’daki rezervlerin yüzde 50’sini başka ülkelerle yapılan SWAP anlaşmalarının oluşturduğuna dikkati çekiyorlar.
YENİ MODEL, YENİ YÖNTEM
Gelelim yeni ekonomik modele... Üst düzey ekonomi yönetimine göre şimdiye kadar uygulanan “yüksek faiz, düşük kur modeli” başarılı olmadı. Zaten bu bakış açısını Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan da açık açık her konuşmasında ortaya koyuyor. Bu nedenle ihracata dayalı büyüme modelinin benimsendiğinin altı çiziliyor. Bu çerçevede hem bazı tespitler yapıyorlar hem de bazı hedeflere dikkati çekiyorlar... Üst düzey kaynaklara dayanarak şu maddeleri sıralayabilirim:
Türkiye’nin dışarıdaki görüntüsü çok olumsuz değil.
Doğrudan yatırımlar tüm ülkelerde azalırken, 2021 yılı içinde şu ana kadar Türkiye’nin aldığı doğrudan yatırım 10 milyar dolar.