İşletmeler, kayıtlarındaki uyumsuzlukları nasıl giderecek?

Kayıtlarda ‘var’ görünür ama işletmede fiziken ‘yoktur’. Ürün veya makine teçhizat da olabilir, demirbaş da olabilir... Veya tam tersi; işletmede fiziken ‘vardır’ ama kayıtlarda ‘yoktur’. Diğer yandan işletmelerin kasa ve stok kayıtlarında görünen miktarlar ve ortakların hesaplarında görünen miktarlar da gerçeği yansıtmıyor olabilir... 7440 sayılı yasa çerçevesinde; işletmelerin kayıtlarındaki uyumsuzlukları nasıl giderebileceklerini üç ana başlıkta ele alıyoruz. 

1) KAYITLARDA GÖRÜLMEYENLER

Öncelikle son başvuru tarihini belirtelim: 31 Mayıs 2023... Bu tarihe kadar gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri işletmede mevcut olduğu hâlde kayıtlarda yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşları (kendilerince veya bağlı oldukları meslek kuruluşunca tespit edilecek) rayiç bedel ile bir envanter listesi ile vergi dairelerine bildirmek suretiyle defterlerine kaydedecekler. 

Beyan edilen; makine, teçhizat, demirbaş ve emtiaların bedeli üzerinden tabi olduğu oranların yarısı esas alınarak KDV hesaplanacak ve ayrı bir beyanname ile beyan edilecek (Beyanname verme süresi içinde de vergi ödenecek). Yapılan beyandan sonra mükelleflere, ‘belgesiz mal bulundurduğu gerekçesiyle cezalı KDV tarhiyatı yapılmayacağının’ ve geçmişe yönelik vergi cezası uygulanmayacağının güvencesi de veriliyor.

Özel tüketim vergisi (ÖTV) konusuna giren mallar için de stok beyanı yapılabilecek ve belgesiz mal bulundurma gerekçesiyle cezalı işlem yapılmayacağının güvencesi de yasayla sağlanmış oluyor.

2) FİZİKEN İŞLETMEDE BULUNMAYANLAR

Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri kayıtlarında yer aldığı hâlde işletmelerinde bulunmayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlarını 31 Mayıs 2023’e kadar fatura keserek kayıtlarından çıkarabilecekler.

- Emtialar bakımından; aynı nev’iden emtialara ilişkin cari yıl kayıtlarına göre tespit edilen gayrisafi kâr oranının,

- Makine, teçhizat ve demirbaşlar bakımından; kendilerince veya bağlı oldukları meslek kuruluşunca tespit edilecek rayiç bedellerinin, dikkate alınarak fatura düzenlenmesi gerekiyor.

İşlemler sonucunda ödenmesi gereken KDV’nin, ilk taksiti beyanname verme süresinde, diğerleri takip eden birinci ve ikinci ayda olmak üzere üç eşit taksitte ödenecek. İşletmeler böylece; fiziken işyerlerinde olmayan stokları kayıtlarından da çıkarmış olacaklar, diğer yandan bu işlemlerden dolayı geçmişe yönelik vergi cezası ve gecikme faizi uygulanmayacağının güvencesini de sağlamış olacaklar.

3) KASADAKİ VE STOKLARDAKİ UYUMSUZLUKLAR

Bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükelleflerine, 31 Aralık 2022 tarihli bilançolarında görünen ancak fiilen kasasında bulunmayan tutarlar için yüzde 3 oranında vergi ödeyerek uyumsuzluklarını giderme imkânı tanınıyor. Vergi dairesine 31 Mayıs’a kadar bu işlem için beyanname verilmesi gerekiyor.

Kasa mevcutları dışında; işletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ‘ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarlar’ ile ‘ortaklara borçlu bulunduğu tutarlar’ arasındaki net alacak tutarları ile bunlarla ilgili diğer hesaplarda yer alan işlemler için de yüzde 3 oranında vergi ödenerek kayıtların fili/kaydi uyumunu sağlamak mümkün hale getirilebilecek.