Müge AKGÜN
Uğur VARDAN
Dinçer Güner
Dünyayı keşfeden gezginler
Dünyanın bilinmezliğini kâşifler çözdü. Bu yolculukların günümüzden yüzlerce yıl önce yapıldığını ve o zamanki ulaşım ve konaklama şartlarını göz önüne getirirseniz, bu insanların ne kadar cesur, ne kadar inanmış, ne kadar maceraperest olduklarını görürsünüz. Bütün zorluklara ve tehlikelere rağmen dünyayı keşfetmekten vazgeçmeyen bu gezginleri, ilham olması niyetiyle sizlere tanıtmak istiyorum.
** EL HASANİ EL-İDRİSİ: Faslı gezgin Kuzey Afrika’yı, İspanya’yı, Avrupa’yı adım adım gezdi.. Daha sonra Anadolu’ya geldi. Bazı keşif gezilerine krallık adına çıktı. Gümüş tabaka üzerine, 70 bölümden oluşan bir dünya haritası çizdi.
** GIOVANNI DEL CARPINI: Papa’nın elçisi olarak Moğolistan’a giden 60 yaşındaki gezgin Orta Asya, Baykal Gölü ve Aral Denizi civarına ayak basan ilk Avrupalı unvanını kazandı. İtalyan gezgin bu gezilerini ‘Tatarların Kitabı’nda anlattı.
** MARCO POLO: 1271 yılında babası ve amcası ile Venedik’ten çıkıp, İpek Yolu’nu izleyerek Çin’e ulaştı. Moğolistan’da Kubilay Han’a danışmanlık yaptı. Ünlü gezginin bu yolculuğu tam 14 yıl sürdü.
** İBNİ BATTUTA: Tanca’da doğan ve 1325 yılında hacı olmak için Mekke’ye doğru yola çıkan ortaçağın en ünlü Arap gezgini, ‘hiçbir yoldan iki kez geçmeme’ kuralını benimseyerek, dünyanın olabildiğince çok yerini gezmeye karar verdi. Bu kararının sonucunda, 30 yılda tam 120 bin kilometre yol kat etti. Arabistan’a, Afrika’ya, Hindistan’a, Kırım’a, İstanbul’a, Orta Asya’ya, Maldivler’e ve Çin’e gitti. Gezi anılarını ‘Rıhle’ adlı eserde topladı.
** KRİSTOF KOLOMB: İspanyol bayraklı 3 gemi ile 1492’de denize açıldı. Önce Bahama Adaları’na vardı. Daha sonraki seferlerde Jamaika, Honduras, Trinidad ve Küba’ya ulaştı... Gittiği yerleri hep Hindistan sandı. Yeni bir kıta keşfettiğini öğrenemeden öldü.
El Hasani El İdrisi (solda) ve Kristof Kolomb
** VASCO DA GAMA: 1497’de Portekiz’den yola çıkıp, Ümit Burnu’nu dolaşarak Hindistan’a doğru dümen kırdı. 1498 yılında Kalküta kentine vardı.
Bu zorlu yolculuk onu dünya gezginleri arasına soktu.
** AMERICO VESPUCCI: 1499 ve 1502 yılları arasında Güney Amerika sahillerine iki sefer düzenledi. Bu toprakların Asya değil de yeni bir kıta olduğunu anladı. Buraları ilk keşfeden Vespucci olmamasına rağmen bu yeni kıtaya onun adı verildi.
** HERNAN CORTES: 1519 yılında yola çıkan İspanyol komutan Cortes’in amacı, Meksika’daki Aztek İmparatorluğu’nu ele geçirmekti. Cortes 1521 yılında kanlı bir şekilde bu emeline ulaştı.
** MACELLAN: 1519 yılında Arjantin’in en güney ucundaki Tierra del Fuego’yu, Güney Amerika’dan ayıran boğazı keşfetti. Boğaza onun adı verildi.
** FRANCIS XAVIER: Katolik misyoner, Doğu’da Hıristiyanlığı yaymak için 1542’de Roma’dan ayrıldı. Hindistan’a ve Doğu Hint Adaları’na gitti. Xavier Japonya’ya ilk ayak basan Avrupalı oldu.
** FRANCISCO DE ORELLANA: 1540’ta İnkaların başkenti Cusco’dan (Peru) yola çıkan gezgin, Ekvador’daki Quito kentine gitti. Oradan Napo nehri aracılığı ile önce Amazon Nehri’ne, oradan Atlantik Okyanusu’na ulaştı. Daha sonra kıyıyı izleyerek Trinidad’a vardı.
** SIR FRANCIS DRAKE: İngiliz denizci, 1577:1580 yılları arasında yaptığı seferlerle, dünyanın etrafında dolaşan ilk kaptan unvanını kazandı.
** WILLEM BARENTSZ : Kuzey Kutbu’na yapılan yolculukların öncüsü olan Barentsz, 1595’te Spitzberg Adası’nı buldu. 1596’da yaptırdığı buzda gidebilen gemisi sayesinde, kimsenin gidemediği yerlere kadar uzandı.
** EVLİYA ÇELEBİ: 1611 yılında İstanbul’da doğan ünlü gezgin, yaşamının 50 yıla yakın bir zamanını yollarda geçirdi. Bu süre içinde Orta Avrupa, Balkanlar, Anadolu, Kafkasya, Kırım, Arabistan ve Mısır’ı dolaştı. Daha sonra yazdığı “Seyahatname”, önemli bir tarihsel coğrafya ve kültür atlası niteliğini
taşıdı.
** ABEL JANSZOON TASMAN: Hollandalı kâşif 1642:43 yılları arasında çıktığı yolculuk sonunda Tazmanya, Yeni Zelanda ve Fiji’yi keşfetti.
Evliya Çelebi
** KAPTAN COOK: 1768 yılında çıktığı ilk gezisinden 1779’da çıktığı üçüncü seferindeki ölümüne kadar neredeyse bütün dünyayı gezdi. Güney Georgia, Havaii, Yeni Kaledonya adalarını keşfetti. Bering Boğazı’na kadar çıktı.
** CHARLES DARWIN: 1831 ve 1836 yılları arasında dünyanın en uzun süreli bilimsel gezisini yaptı. Galapagos Adaları’na ve Güney Amerika’ya yaptığı yolculuklar, Evrim Teorisi’nin temellerini oluşturdu.
** HEINRICH BARTH: Alman gezgin, 1847:55 tarihleri arasında tam 16 bin kilometre yol kat etti. Bu süre içinde Büyük Sahra, Nijer, Timbuktu, Çad Gölü’nü ve Libya’yı gezdi. Yazdığı beş ciltlik ‘Kuzey ve Orta Afrika’da Geziler ve Keşifler’ adlı kitabı, günümüzde bile gezginler için önemli kaynaklardan.
** DAVID LIVINGSTONE: 1849 yılında yola çıkan İskoçyalı din adamı, Afrika’nın birçok bölgesini gezdi. Başta Viktorya şelaleri ve Malawi Gölü olmak üzere birçok bölgeyi keşfetti.
** SIR RICHARD BURTON: Etnolog, jeolog ve aynı zamanda asker olan Burton, tamı tamına 25 dil biliyordu. Nil Nehri’nin kaynağı olan Tanganyika Gölü’nü keşfeden bu maceraperest gezgin, 1001 Gece Masalları ile Kama Sutra kitaplarını da İngiliz diline tercüme etti.
Charles Darwin'in Galapagos'a Adaları'na yaptığı yolculuklar Evrim Teorisi'nin temellerini oluşturdu.
** KICHEN VE NAIN SINGH: İngiliz hükümeti tarafından Himalaya bölgesinin haritasının çıkarılması için görevlendirilen bu iki bilgin, bütün bölgeyi adımlarını sayarak ölçtüler. 1865 ile 1872 yılları arasında tamamlanan bu çalışma sonunda, Güney Çin, Nepal, Hindistan, Taklamakan Çölü ve Kaşgar bölgesi gibi geniş bir alanın detaylı haritası yapılmış oldu.
** HENRY MORTON STANLEY: Afrika’ya memleketlisi Livingstone’u aramak için giden gazeteci Stanley, Viktorya Gölü’nün Nil Nehri’nin kaynağı olduğunu buldu. Kendi yaptığı 12 metrelik bir kayıkla Lualaba Nehri’nden Kongo’ya doğru yola çıktı. Bu zorlu yolculuk tam 999 gün sürdü ve 114 kişinin ölmesine neden oldu. Stanley, 1888 yılında aynı yolculuğu bir kez daha yaptı.
** AMELIA EARHART: Bu cesur yürekli kadın, Honolulu’dan Kaliforniya’ya Pasifik Okyanusu’nu geçen ilk insan unvanını kazandı. Earhart bununla yetinmedi, 1932’de yalnız başına Atlantik’i uçarak geçen ilk kadın unvanını da aldı.
** BEN CARLIN: 1951:58 yılları arasında, hem karada hem de denizde giden arabası ile dünyanın çevresini dolaştı. Avustralyalı Carlin bu gezisinde, karada 62.765, denizde ise 15.450 kilometre yol kat etti.
** JACQUES PICCARD: 1960 yılının ocak ayında, Pasifik Okyanusu’ndaki Marianas Hendeği’ne daldı. Böylelikle dünyanın en derin noktasına varan adam unvanını kazandı. Bu zorlu dalışı, yine kendisi gibi gezgin olan babası Auguste Piccard’ın geliştirdiği bir denizaltı
sayesinde yaptı.
** YURİ GAGARİN: 12 Nisan 1962’de uzaya çıkan ilk insan oldu. Sovyet kozmonot uzayda kaldığı sürede tam 40.868 kilometre kat etti.
** NEIL ARMSTRONG: 20 Temmuz 1969’da Ay’a ayak basan ilk insan oldu. Onun bu yürüyüşünü, bütün dünya televizyon ve radyolarının başında naklen izledi.