Gökyüzü çok kalabalık olacak  

Bu yıl 5’inci kez yapıldı. Riga Havacılık Forumu’nu ben de izledim. Forum, Baltık ülkeleri başta olmak üzere Avrupa, Amerika ve Orta Asya’dan 200’den fazla üst düzey yöneticiyi buluşturdu. TAV Havalimanları CEO’su Serkan Kaptan forumun açılış konuşmasında gelecek 20 yılın projeksiyonundan örnekler sundu.

Gökyüzünün nasıl kalabalıklaşacağını, en az 40 bin yolcu ve kargo uçağının gökyüzüne çıkacağını söyledi. Uçaklar, helikopterler, insansız hava araçları, dron tabanlı uçanlar ve kentler üzerinde yoğunlaşacak hava taksilerden söz eden Serkan Kaptan. “Bugün dünyada 90 milyon kişi havacılık sektöründe çalışıyor. Gelecek 20 yılda 550 binden fazla yeni pilota, 750 binden fazla deneyimli uçak teknisyenine ve mühendise, sayıları milyonu geçen kabin memuruna ve çok ama çok sayıda hava trafik kontrolörüne ihtiyaç olacak. Bağlantılı sektörde de milyonlarca kişiye ihtiyaç yaratılacak” dedi.

TAV CEO’luğu dışında Avrupa Havalimanları Konseyi (ACI) yönetiminde de yer alan Kaptan’ın konuşmasının satır başları şöyle:

-”Türkiye uçak ve yolcu sayılarında pandemi öncesini yakaladı ve geçiyor. Avrupa’nın yakalaması 2024’ü bulacak.

-Toparlanma ülkeler ve havalimanları arasında eşit gerçekleşmiyor. Savaş nedeniyle Avrupa’daki trafik kısmen AB dışındaki havalimanlarına kaydı. Turistik seyahatler, aile ziyaretleri güçlü bir şekilde döndü. Direkt uçuşlar öne çıktı, küçük ve bölgesel havalimanlarında toparlanma daha hızlı oldu. Düşük maliyetli havayolları çevik davranarak pazarda önemli pay kaptı.

-TAV Havalimanları’nın yolcu trafiği ağustos sonu itibarıyla 2019’a göre yüzde 4 yukarıda. Dış hatlarda pandemi öncesinin yüzde 10 üzerine çıktık. Sekiz ülkede 15 havalimanından oluşan bir network yönetmenin avantajını yaşadık.”

RİGA TAV’I İYİ TANIYOR

TAV Havalimanları Letonya pazarına 13 yıl önce girdi. Önce Havaş bir ortaklık kurarak yer hizmetleri vermeye başladı. Ardından ATÜ Duty-Free, BTA ve TAV İşletme Hizmetleri de Riga’da faaliyete başladı. Açtıkları restoranlar, mağazalar, özel yolcu salonu havalimanının çehresini tamamen değiştirdi.

2019’da 7.8 milyon yolcu ağırlayan Riga, kuzeye özgü minimalist ve çevreyle uyumlu tasarımı, güler yüzlü insanları, temiz, düzenli, düşünülmüş detaylarıyla yolcu dostu bir havalimanı. Pandemi ve ardından da Rusya-Ukrayna Savaşı yolcu trafiğini ciddi şekilde etkiledi.

Riga Havalimanı yılın ilk yedi ayında 3.8 milyon yolcu ağırladı. Yılın sonunda pandemi öncesini yakalamayı bekliyorlar. Bölgenin en önemli havayolu Air Baltic’ın pazar payı yüzde 56. Ryanair ise yüzde 25’e ulaşmış. THY Riga’ya her gün karşılıklı uçuyor. Yaz aylarında Antalya’ya charter uçuşları da düzenleniyor. TAV Havalimanları da burada en fazla bilinen Türk yatırımcı. 2010’dan bu yana DEİK Türkiye-Letonya İş Konseyi Başkanı olan Kaptan, “İkili ilişkilerde örnek gösterilen bir yatırımımız var. Yatırımcılar için önemli bir potansiyel olduğuna inanıyoruz ve buna katkı yapmaktan dolayı mutluyuz” dedi.

YEŞİL ÖTESİ BİR ÜLKE

-Riga’ya uçuyorum. TK 1751, Boeing 737MAX-8. Çilçil bir uçak. Kaptanımız Ömer Faruk Çolakoğlu. First Office Ali Koçbıyık. Kabin Amiri Özlem Aras. Üç saatten biraz fazla sürede Riga havalimanına (RIX) iniyoruz

 18-36 yönünde 3200 metrelik beton piste konuyoruz. 30 ülkede 60 noktaya sefer yapılan küçük görünümüyle büyük ve işlek bir havalimanı. Kent merkezine 10 km mesafede.

TAV Kurumsal İletişim Direktörü Erhan Üstündağ ile bu yemyeşil ve tertemiz kenti birlikte gezdik. Ve hayran kaldık. Gürültü yok. Bir korna sesi duyamazsınız. Nüfus 630 bin civarında. Yazın son güneşli günlerinden birinde herkes şehri sarıp sarmalayan parklarda dinleniyor. 115 senelik ahşap teknelerle kanal turu yapıp şehrin başlıca anıtlarını ve önemli binalarını görmek mümkün. Kış geldiğindeyse deniz donuyor. Dalgalar beyaz köpükleri ile öylece kalıyor. Kentin ortasından Daugava nehri geçiyor. İkinci dünya savaşında çok yıkılmış şehir kusursuz biçimde ayağa kaldırılmış. Bütün tarihi yapılar dimdik ayakta artık.  Yeme içme harika. Ucuz, Pazar yerleri harika. Zeplin hangarlarının olduğu yerde kurulan kasaplar çarşısı kadın kasapları ile ünlü.

Riga’nın yaklaşık 30 kilometre dışındaki sayfiye bölgesi Jurmala’da 33 kilometrelik uzun bir plaj var. Kışın deniz dalgalar ve köpükleri ile birlikte donuyor. Ormanın içine konuşlanmış ahşap, Art Nouveau stili evler masalsı bir hava yaratıyor. 

YATIRIM POTANSİYELİ VAR

Baltık bölgesinin ana havacılık merkezi olan Letonya 1.9 milyon nüfusa sahip. Sovyet sonrası dönemde NATO’ya ve Schengen Bölgesi’ne giren ülke hızlı bir büyüme yaşamış. Eğitim seviyesi çok yüksek. Çoğu insan üç dil konuşuyor. Yabancı yatırımına açıklar. Avrupa Birliği’ne girişten sonra ülkenin büyük hızla geliştiği ve Avrupa standartlarının üstüne çıktığı açıkça görülüyor. Ve Avrupa’nın görülmesi mutlaka gerekli ülkelerinde ön sıralara çıkıyor.

HAVACILIK DELİSİ

-Riga’da dünyanın en ilginç Açıkhava müzelerinden biri var. Eski bir uçuş mühendisi olan Viktor Talpa, 1956’dan bu yana hava araçlarını toplayıp bir araya getirmiş. Daha önce havalimanının dışında yer alan müze, oradaki inşaat çalışmaları nedeniyle 15 dakika mesafede yine havalimanı yakınında Skultes’e taşınmış. Mi-8 ve Mi-24 gibi helikopterleri çok az örneği olan Yakoklev Yak 28R’yi burada görebilirsiniz. Sovyet döneminin parlak yıllarına ait çok sayıda uçak da sergileniyor. Hayatı boyunca kazandığı bütün parasını bu eski uçak ve helikopterleri toplamak için harcayan Viktor şimdi çok az bir para ile yaşamını sürdürüyor. Her an eski bisikletine binip kendi deyimi ile eski oyuncaklarının arasında dolaşmaktan keyif alıyor. Ziyaretçilere de uzun uzun her helikopteri ya da uçağı anlatıyor. Tek sorun yoğun kar yağdığında müze tümüyle beyaza bürünüyor ve hiçbir şey görünmüyor. Karlar eriyince hurda deposu gibi görünen müze yeniden ortaya çıkıyor.

Aradan 10 yıl geçtikten sonra yeniden ve yeni yerinde ziyaret etiğim müzedeki hava araçları ne yazık ki taşınma sırasında ciddi hasar görmüş. Müzeye 10 Euro ile giriş yapılabiliyor. Çocuklar için 5 Euro alınıyor.

HER KÖŞEDE TÜRK OLUŞUMU

-Riga Havalimanı’nda her köşede bir TAV şirketi var. Havaş Yer Hizmetleri havalimanının atar damarı olmuş. Havaş Genel Müdürü Mete Erna havalimanın her yanında lacivert üzerine şirket logolarının olmasından büyük gurur duyuyor.  ATÜ Duty-Free CEO’su ve gümrüksüz satış sisteminin dünyaca tanınan ismi Ersan Arcan her köşeye bir dükkân açmış. Geniş bir yelpazede ve istikrarlı fiyatlarla satılan ürünlerden almadan geçemiyorsunuz.  Bir TAV Şirketi BTA ünlü markası Cakes& Bakes ile hava tarafında harika bir kafe açmış. Sağlığa zararlı ama tam da sigara içilen terasın yanındaki kafe hep dopdolu. TAV’ın hizmet şirketlerinden Prime Class Lounge’da taze yiyecekler ve bir köşede çeşitli dondurmalar var. Özel yolcu kartı olanlar apron manzaralı zamanlar sunuyor. TAV Letonya Ülke Direktörü Hakan Uzunosmanoğlu’nun ilişkileri sayesinde bu ülkedeki istikrarlı büyümesi de artıyor.

ÖZGÜR UKRAYNA SOKAĞI

-Riga’daki Rus Büyükelçiliği’nin bulunduğu sokağa ‘Özgür Ukrayna Sokağı ‘ adı verilmiş. Rus Büyükelçiliği de sokakta köşedeki bina olduğu için sokak adı duvarına konulmuş.

Yani Rus Büyükelçiliği’ne bir mektup ya da bir kargo gönderildiğinde üzerine  “Rus Büyükelçiliği, Özgür Ukrayna Sokağı, No…” yazılıyor. Ne ilginç değil mi?  Nasıl bir zeka bunu yapmış? Yetmemiş Rus Büyükelçilik binasının tam karşısındaki bina üzerine de Drakula benzeri korkunç hale getirilmiş dev bir Putin posteri asılmış. Bir defasında kaldırılmış ama sonra yeniden asılmış. Yani Rus Büyükelçiliği’nin penceresinden bakıldığında bu poster görünüyor. Her gün bir yüzleşme yaşanıyor.