Serhat Demirel

Kedileri şöyle biliriz: Günde yaklaşık 20 saat uyurlar, ayakta oldukları dönem de hep bizim uykumuzun en derin olduğu zaman dilimine denk gelir. Manzara yabancı değil ancak Vancouver’da yaşayan veteriner Dr. Claudia Richter bu durumun bazı sorunlara işaret edebileceğini söylüyor. Diyor ki: “Günde 12 saat ya da 20 saat uyumak bir kedi için normal bir şey değildir.”

Kedilerin günlük döngüsünün eskiden avlanma, yakalama, oynama, yemek yeme, tımar ve uyumayı içerdiğini belirten Richter, bu döngünün eskiden 8-12 kez tekrarlandığının altını çiziyor. Evcil kedilerin avlanma ve yakalama aktiviteleri ortadan kalkınca bunun yerini daha fazla uyku almış. Richter’in uyarısı bu noktada başlıyor. Oyun oynama, tımar, yemek yeme aktivitelerinde azalma varsa dikkat, kediniz sıkılmış olabilir.

 

İLGİ ÇEKME ÇABASI

Bir diğer işaret de kedinizin durmadan sizin ilginizi çekmeye çalışması. Durmadan miyavlamak, bir şeyleri çiğnemek, eşyaları masalardan düşürmek, kum kabının dışına işemek gibi davranışlar bu kapsamda değerlendirilebilirmiş.

Peki ne yapmalı? Cevabın basit olduğunu söylüyor uzmanlar: Oyun oynayacaksınız.

Richter, “Kedinizle günde bir ya da iki kez, en az beş ya da 10 dakika oynayın” diyor.

Diğer alternatifler arasında...

 -Kedinizi eğer rahat hissediyorsa tasma takarak dışarıda gezdirmek,

Köpek beyninin şifresini çözmek gibi güzel bir işe giren biliminsanlarından güzel haberler gelmeye devam ediyor. Artık köpeklerin gördüklerini zihinlerinde nasıl algıladıklarını yapay zekâ yardımıyla çözebiliyoruz.

Bunu ben demiyorum. ABD’nin Atlanta eyaletindeki Emory Üniversitesi’nde yapılan araştırma ortaya koyuyor. İnsanlar ve primatlar gibi az sayıda hayvan üzerinde kullanılan yöntemin köpeklerde de çalıştığı görüldü. Sonuçlara göre köpekler, kimi veya neyi gördüklerinden ziyade eylemin kendisiyle daha çok ilgileniyorlar.

Araştırmacılar, 30’ar dakikalık üç video izlettikleri iki köpeği MRI cihazında inceledi. Buradan edinilen veriler algoritma tarafından analiz edildi. Köpeklerin dikkatini çekmek ve aralıksız video izlemelerini beklemek zor olsa da araştırmadaki iki köpek özellikle bu konuda eğitimlilerdi.

1.5 SAAT VİDEO İZLETİLDİ

İzletilen videolar köpeklerin dikkatini çekecek sahneler içeriyordu. İnsanlar tarafından sevilen, ödül maması verilen köpeklerin yanı sıra, köpeklerin koklarken, oyun oynarken, yemek yerken veya tasmayla yürürken gösterildiği sahnelere yer verildi. Yoldan geçen arabalar, bisikletler, evde yürüyen bir kedi, yoldan geçen bir geyik, oturan insanlar, sarılan ve öpüşen insanlar, kameraya lastik kemik veya top gösteren ve yemek yiyen insanlar da 30 dakikalık videonun içindeydi.

Sonuçlara gelelim. Araştırmacılardan alıntılayayım: “Biz insanlar çok nesne yönelimliyiz. Dillerimizde fiillerden 10 kat daha fazla isim var çünkü nesneleri adlandırma konusunda özel bir saplantımız var. Köpekler ise kimi veya ne gördükleriyle daha az, eylemin kendisiyle daha çok ilgileniyor gibi görünüyor.” Sizi gidi pragmatistler sizi.

TÜY DÖKME HAKKINDA BİLMENİZ GEREKEN HER ŞEY

Çoğu

Gündemle bağımızı kurup Britanya Kraliçesi II. Elizabeth’in ölümünün ardından köşemize pay çıkaralım.

İngiltere basınında hemen konuşulmaya başlanan soruyu dillendirip cevabı da yine arayalım. II. Elizabeth’in geride bıraktığı 4 köpeğinin akıbeti ne olacak? Malum, Kraliçe’nin 70 yıllık saltanatında tüm dünya tarafından öğrenilen ve değişmeyen özelliği, Corgi cinsi köpeklere sevgisiydi. Elizabeth geride dört köpek bıraktı, Corgi cinsi iki köpeği Sandy ve Muick; Corgi ve Dachshund kırması Candy ve Kraliyet ailesine bu yılbaşında katılan ödüllü Cocker Spaniel’i Lissy.

Kraliçe’nin köpeklerle dostluğu ona 18 yaşındayken hediye edilen Corgi Susan’la başlamış ve hiç bitmemişti. Susan’ın soyundan gelen 15 kuşak Corgi, Kraliçe’ye yarenlik etti.

2018’de aynı aileden gelen Willow’un 14 yaşında ölmesinin ardından Kraliçe yeni bir yavru köpek istemediğini, “Hiçbir genç köpeği geride bırakmak istemediğini” söylemişti. Ancak hem COVID-19 pandemisi hem de eşi Prens Philip’in hastalığıyla zor günler geçiren Kraliçe, Muick ve Fergus’u sahiplenmeye karar verdi. Fergus’un birkaç ay içinde ölmesinin ardından Prens Philip’in 100’üncü yaş günü vesilesiyle boşluğunu doldurması için son olarak Lissy aileye katıldı.

Geride kalanlar konusundaki soru işareti, köpeklerin ortada kalmayacağına dair bir cevap buluyor ama bakımı kimin yapacağı belirsiz. Britanya basınında gördüğümüz Kraliyet Uzmanları’na göre Prens Andrew ile Kate ve William çiftinin isimleri öne çıkıyor. Ama köpeklere saray görevlileri tarafından bakılma ihtimali de yüksek görünüyor.

Ben bu konuda bahsimi, saray görevlilerinden yana kullanıyorum.

Dünya Köpek Günü’nü geride bırakıyoruz. Bu konuda ülkece ne durumda olduğumuzu yakın geçmişteki haberlere bakarak görmek mümkün. Yaşam hakkının kutsallığına karşı çıkan ve çözümü yaşamı sonlandırmakta bulan oluşumların değil, yaşatmayı, güzelleştirmeyi amaçlayan insanların arttığı toplumu hayal ederek yaşayalım biz. Yaşam hakkına saygı duymayan insanlarla aynı düzlemde buluşup bir konuyu tartışmak ya da konuşmak mümkün değil zaten.

Hep yaptığımız gibi sokak hayvanları başta olmak üzere canlıların hayatını güzelleştirenlere bakalım. Denk geldiğime aşırı mutlu olduğum bir portreden biraz bahsedeceğim size.

Gazeteci Pınar Öğünç’ün şahane podcasti Ben Sen O’nun son bölümünde Zeliha Bürtek adlı bir cennetlik insan konuk olmuş. Mimarlık, sanat tarihi ve felsefe okuyan Bürtek, 21 yıl üniversitelerde ders veriyor. Ama son 25 yılını biçimlendiren şey, sokak hayvanlarını beslemek olmuş. Her gün sabah 5’e kadar, kilometrelerce yürüyerek sokak hayvanlarını doyuruyormuş. Bürtek bir gece yine gezerken Pınar Öğünç soruyor, Bürtek yanıtlıyor. Sorumluluk bilinciyle yapıyor bunu. “Özgür yaşaması gereken hayvanların barınaklarda kapalı olmasını kabullenemiyorum. Her canlı özgür olmalı” diyor. Ayrıca, “Hayvanlara bakmaya başladıktan sonra insanlar beni yormaya başladı” da diyor. Bu söze hak vermemek mümkün değil.

Zeliha Bürtek’in anlattıklarına herkes kulak kabartmalı. Yaşam hakkına saygı ve bu uğurda mücadele edenlerin başına gelenleri de göreceksiniz. Sen Ben O podcastine, https://podbeemedia.com/podcast/sen-ben-o adresinden ulaşabilirsiniz.

GÖZ YAŞARTAN BİR HABER

Köpeklerin

Dünya güzeli deniz aygırı Freya’yı, etrafına yaklaşan insanlar nedeniyle öldüren Norveç’i protesto ederek başlayalım. Mülkiyet hırsızlıktır denedursun, denizlere de tapu koyan insanoğlu, karşısına çıkan hiçbir şeye acımıyor. Umarım değişir bu düzen.

Sosyal medyanın her konuyu çığırından çıkaran hareketliliği sürekli bir yenilik getiriyor karşımıza. Lifehack adlı gündelik hayat tüyoları veren sosyal medya hesabı, geçenlerde bir furyayı duyurdu. Tote Bag olarak bilinen, dilimizde ‘bez çanta’ karşılığı olan çantaları kediler için taşıma/tasma aparatı olarak kullanmaya başlamışlar. Bu furya çok kişinin ilgisini de çekmiş.

YELEK GİYMİŞ GİBİ

Görüntü sevimli: Bez çantanın alt kısmında kedinin ön ve arka ayaklarının geçebileceği delikler, ön ve arka tarafında da kafasının, kuyruğunun geçebileceği bir boşluk oluşturuluyor ve kedi buraya yerleştiriliyor. Sanki üzerine bir yelek giydirilmiş gibi. Bez çantanın saplarından tutan kişi de kediye tasma takmış gibi beraber dışarıda vakit geçirme imkânı yakalıyor.

Konuyu değerlendiren kediseverlerin bir kısmı bu durumu sevimli bulurken, bir kısmı da bunu rahatsız edici görüyor. Ben rahatsız edici bulanlardanım. Kedilerle yakınlaşma çabalarımız, onların hayatını kendi düşüncelerimiz doğrultusunda güzelleştirmek adına uğraş vermemiz güzel. Fakat onlar bundan memnun oluyorlar mı, emin değilim. Sosyal medyadaki ilgi arsızlığı büyüdükçe, ilgi gördüğü bilinen kedi, köpek videolarına alaka da haliyle artıyor. Sadece suiistimale izin vermemek, bu suiistimale ortak olmamak gerekiyor. Bilmem siz ne dersiniz?

 

KALP KRİZİ GEÇİREN SAHİBİNİ KURTARDI

İNGİLTERE

Köpeklerin karşı konulamaz bakışları ve ifadeleri bizi hep can evimizden vuruyor. Buna alıştık. Ama hangi bakış ne ifade ediyor, bunu da bilmemiz gerekiyor. Floraglades Vakfı’nın yaptığı araştırmada, 105 kişiye üç farklı cins köpeğin fotoğrafları gösterildi. Kişiler, köpeklerdeki mutluluk, üzüntü, merak, korku, iğrenme ve öfke duygularını doğru şekilde anlayabildiler. Florida Üniversitesi ve Harvard Üniversitesi’nde görevli Profesör Harris Friedman, “Bulgularımız, insanların köpeklerinin yüz ifadelerinden duygularını doğal olarak anlayabildiklerini gösteriyor” diyor. Araştırmayı yöneten Dr. Tina Bloom da “Köpeklerle bu kadar uzun süre yaşadıktan sonra onların duygularını anlayabilmemiz mantıklı” ifadesini kullanıyor.

Gelelim sonuçlara: En kolay tespit edilen duygu, vakaların yüzde 78’inde doğru tespit edilen öfke oldu. Mutlu köpek fotoğraflarında, yüzde 75 civarında doğru tanı konuldu. Üzüntüyü de aynı oranda yakalayabildi insanlar. İğrenme ifadesi yüzde 51, korku ifadesi yüzde 55, meraklı, şaşkın ifadesi yüzde 49 oranında tespit edildi.

Araştırmada Doberman, Belçika çobanköpeği cinsi Malinois ve Afrika kökenli av köpeği Rhodesian Ridgeback kullanıldı. İfadeleri en kolay anlaşılan Malinois oldu, Doberman ise ikinci sırada yer aldı. Bunlar, köpeklerin dertlerini anlayabilmemizi sağlamak adına güzel gelişmeler.

 ‘DÜNYANIN EN GÜZEL ARABİSTANI’ OLABİLİR Mİ

Turgut Uyar’ı saygıyla anarken, muhteşem eserinin adını bu haber için dönüştürerek kullanıyorum. Suudi Arabistan’dan takdirle karşılayabileceğimiz bir haber: Riyad’da kediler için beş yıldızlı otel açılmış. “Betoya Pets Hotel”, ilk beş yıldızlı otel olarak kayda geçmiş. Evcil hayvanlarını bırakanlar, mobil uygulama üzerinden kedilerin sağlık durumunu da takip edebiliyorlar. Otelin sahibi Hüda El Otaibi, “Burası kediler için bir tatil köyü gibi olacak ve huzur sağlayacak” diyor. Halihazırda otelde 20’den fazla kedi konaklıyor.

KEDİLERİN İLGİNÇ 4 ÖZELLİĞİ

İnternet, kedi sahiplenenler video ve fotoğraflarını paylaşabilsin diye bulunmuştur derler. Doğru-yanlış tartışılır ama bu amaçla hareket edenler güzel hikâyelere imza atıyorlar. Poorly Drawn Cats, yani ‘Kötü Çizilmiş Kediler’ adlı bir Twitter hesabı var. Kedilerin ilginç pozlarını, olabilecek en az çizgiyle resimlemeye çalışan Heloísa Nora’nın hesabı kısa sürede popüler hale geldi ve dünyanın her yerinden “Benim kedimi de çizer misin?” mesajları alır oldu.

Grant Schroeder, bu hesabı takip edip “Benim kedimi de çizer misin?” diyenlerden. Yeşil gözlü kara kedisi Luna’nın fotoğrafını ileten Schroeder, hesapta kedisinin çizimini kısa sürede görüyor. Bu hesabın takipçilerinden İngiltere’de ikamet eden Emma Ferguson, kendi kedisinin de adı Luna olduğu için 2019 tarihli bu paylaşıma dikkat kesiliyor. Sonra Luna’yla evini paylaşan Schroeder’in hesabına bir göz gezdiriyor. Kedilere ilgisi hoşuna gidiyor ve takip ediyor. Schroeder durur mu, o da hesabı inceliyor ve takibe takip!

‘KEDİLERİN TATLIYMIŞ’

İlk hamleyi de “Kedilerin tatlıymış” mesajıyla Twitter’da DM’den yürüyerek yapıyor. Laf lafı açıyor, kedilerle başlayan ortak konular daha da gelişiyor ve bir süre sonra gün aşırı görüntülü konuşur şekilde buluyorlar birbirlerini. Ama işlerin ilerlemesi için bir engel var: Schroeder ABD, Oregon’da, Ferguson ise İngiltere, Liverpool’da yaşıyor. Ocak 2020’de ilk kez yüz yüze görüşüyorlar. İade-i ziyaret planı pandemiyle suya düşüyor. Bir sonraki buluşma 2021’in ağustos ayına kalıyor. Yılbaşına doğru nişanlanıyorlar ve 24 Temmuz’da da evleniyorlar. İkili, Liverpool’da iki kedileriyle hayatlarını sürdürüyor. Scroeder’in kedisi Luna, ailesinin yanında Oregon’da, Ferguson’un Luna’sı ise maalesef bu mürüveti göremedi. Hastalık nedeniyle yaşamını yitirdi.

İkisini buluşturan sanatçı mı? “Bir kedi çiziminin güzel bir hikâyeyle sonuçlanacağını asla hayal edemezdim” diyor.

Kedilerin oluşturduğu sempati, hayatları nasıl değiştiriyor, yaşanmış bir olayla anlatayım istedim. Sözün özü, yalnızlıktan sıkılanlar, kedi sahiplenseniz iyi olur.

Köpeklerin dünyasını biz her geçen gün biraz daha fazla keşfediyoruz ama anlaşılan onlar bizi çoktan çözmüş durumdalar. Mesela bir köpeğe ödül maması verir gibi yaptınız ve vermediniz ya da ödül mamasını uzatırken elinizden düşürdünüz. Köpek işte bu ikisi arasındaki farkı anlayabiliyor.

Bunu diyen, Viyana Veterinerlik Üniversitesi’nden bir ekip. Araştırmalarında, çeşitli ırk ve yaşlardan 96 köpeği kullanarak az önce bahsettiğim testi uyguladılar. Yani köpeklerin, insanların bir şeyi yapmak istememesi ya da yapamaması arasındaki farkı anlayıp anlayamadıklarını ölçmeyi hedeflediler.

Denemelerin bazısında köpeğe yaklaşan kişi vereceği yiyeceği köpeğin yakınına kadar getirdi sonra alaycı şekilde geri çekti. Diğerlerinde yiyeceği tam getirecekken beceriksiz şekilde yere düşürdü. Ve gördüler ki yetersizlikten ziyade isteksizlik işareti olan davranışlara karşı daha fazla tepki gösterdiler. Gariplerimin tepkisi de ilgili kişiden daha uzun süre uzak durma ve daha sık gözlerini kaçırma.

3 boyutlu izleme verilerine göre, eğer köpeğe yemek getiren kişi, beceriksizlikten bunu iletemiyorsa, köpek kuyruğunu daha fazla sağ tarafa doğru sallıyor. Bunun da olumlu duyguların işlendiği beynin sol tarafıyla bağlantılı olduğu düşünülüyor. Yani istekli ama beceriksiz kişiye hâlâ sempati duyabiliyor.

Araştırma daha hakem değerlendirmesinden geçmemiş ama araştırmacıların özeti şöyle: “Çalışmamız, evcil köpeklerin insan eylemlerindeki ince farklılıklara karşı duyarlılığını vurgulamakta ve davranışlarını buna göre nasıl ayarladıklarını göstermektedir.”

Bütün bu hikâyenin köpek dövüştüren iğrenç insanlara yönelik bir iz düşümü olmasını çok isterim ben. Umarım günün birinde köpekler bu rezil insanların niyetini anlayarak o insanların elinden kendilerini kurtarırlar. İnsanlardan köpeklere hayır yok çünkü.

 

DURUN BAKALIM ORADA