Trigeminal nevralji nedir

Halk arasında ‘delirten hastalık’, ‘çıldırtan hastalık’ veya ‘intihar’ hastalığı olarak da bilinen trigeminal nevralji yüz bölgesinden hisleri beyine taşıyan 5’inci kraniyal sinir olan trigeminal sinirin herhangi bir nedenle etkilenmesi sonucu ortaya çıkan ağrılı bir durumdur. Trigeminal nevralji insanlık tarihi kadar eski olup, olabilecek en şiddetli ağrılardan biri olarak bilinir. Trigeminal nevralji ile merak edilenleri TOBB ETÜ Hastanesi Algoloji Kliniği’nden Uzm. Dr. Dostali Aliyev’e sordum. Şu bilgileri verdi.

50 YAŞ ÜSTÜ KADINLARDA SIK GÖRÜLÜYOR

Trigeminal sinir 2 adet olup sağda ve solda beyin sapından çıktıktan sonra 3 dala ayrılarak yüz bölgesinden hisleri beyne taşımaktadır. Bu sinirin yakınınında olan damarsal bir yapı, kemik oluşum ve ya kafa içi bir kitle trigeminal nevralji nedeni olabilir. Multipl Skleroz gibi sinir sistemi hastalıklarında trigeminal nevralji riski artmaktadır. Hastalığın sebebi kesin belli değildir. Sinir hasarı, dışarıdan sinir üzerine olan baskı veya sinir fonksiyonunda olası bir değişikliğin hastalığa yol açması tahmin edilen mekanizmalardandır. Hastalık her iki cinsiyeti etkilese de, daha çok 50 yaş üstü kadınlarda sık görülmektedir.

ELEKTRİK ÇARPMASI ŞEKLİNDE BİR AĞRI

Trigeminal nevraljide hastalar, tıraş olma, diş fırçalama, yemek yeme ve hatta rüzgar esmesiyle tetiklenen, yüzün yarısında, gözde, üst çene ve/veya alt çenede kısa süreli (genellikle birkaç saniye) elektrik çarpması şeklinde olan bir ağrı hissederler. Ağrı birkaç saniye ve/veya birkaç dakika sürer, elektrik çarpması, zonklama bazen yanma şeklinde olabilir. Ağrılar ataklar halinde seyreder, aylar bazen ise yıllar süren ağrısız dönemler olabilir. Hastalığın tüm yüzü kapsayan, sürekli devam eden, hiç geçmeyen ağrılar şeklinde seyreden tipi de görülebilmektedir. Ağrı sırasında hastalar yüzünü buruşturduğu için hastalığa ‘ağrılı tik’- ‘tic doloreux’ de denilir. Hastalığın bulguları ne kadar spesifik olsa da tanı koyma bazen zaman alabilir ve hastalar yanlış tedaviler görebilirler. (Örneğin diş çekimi, diş apsesi gibi.)

DETAYLI NÖROLOJİK MUAYENEYLE TANI KONULABİLİR

Trigeminal nevralji tanısı, hastanın şikâyetleri, hikâyesi ve detaylı bir nörolojik muayenesi ile konulabilir. Gerekli durumlarda elektrofizyolojik, laboratuvar ve görüntüleme yöntemleri ile tanı kesinleştirilir. Elektrik çarpması veya şimşek çakar tarzında, kısa süreli, trigeminal sinir lokalizasyonuna uyan ve diş fırçalama, yemek yeme gibi faktörlerle tetiklenen ağrı trigeminal nevraljiyi düşündürür. Bu hastaların nörolojik muayenesinde herhangi bir patoloji saptanmamaktadır. Nörolojik bulgu altta yatan bir hastalığa işaret eder. Benzer tablo ile kendini gösteren oksipital nevralji, çene hastalıkları gibi diğer hastalıklar mutlaka ekarte edilmelidir.

TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?

Trigeminal nevralji tedavisini ilaç, cerrahi, perkütan minimal invaziv yöntemler başlığı altında inceleyebiliriz. Bu hastalıkta öncelikle ilaç tedavisi denenmelidir. Kullanımı daha kolay olduğu için ilaç tedavisi ilk tercihimizdir. Karbamezepin, gabapentin sık kullanılan ilaçlardandır. Baklofen, benzodiazepin grup ilaçlar da trigeminal nevralji tedavisinde yer almaktadır. İlaç tedavisi, ağrı atakları durumuna göre bazen uzun süre kullanılabilmektedir. Bazı hastalarda zamanla ilaç etkinliği azalır, daha yüksek doz ilaç gereksinimi olabilir. Uzun süre ilaç kullanımı beraberinde ilaca bağlı yan etkileri de getirmektedir. Trigeminal nevraljinin cerrahi tedavisi sinir basısı yapan damarsal oluşum, kemik yapı olduğu durumlarda çok etkin bir yöntemdir. Mikrovasküler dekompresyon yönteminde sinire bası yapan damara küçük bir kesi ile ulaşılarak, sinir damar arasına bir tabaka yerleştirilir ve sinir baskı altından kurtulur. Ancak cerrahinin kâr zarar ilişkisi iyi değerlendirilmelidir. Trigeminal nevraljide minimal invaziv yöntemlerden trigeminal sinirin radyofrekans ablasyonu, trigeminal sinir çevresine gliserol enjekte edilmesi ve trigeminal sinirin bulunduğu bölgede balonla sıkıştırılması işlemleri algoloji (ağrı) uzmanları tarafından uygulanmaktadır. Algoloji (ağrı) uzmanları tarafından uygulanan perkutan tedavi sonuçları yüz güldürücüdür. Trigeminal sinir radyofrekans ablasyon işlemi ameliyathane odasında, steril şartlar sağlanarak, lokal anestezi altında yapılmaktadır. Radyolojik görüntüleme eşliğinde özel bir iğne-elektrot ile trigeminal sinirin olduğu bölgeye ulaşılır. Radyofrekans cihazı vasıtasıyla verilen uyarılar ile iğnenin yeri doğrulandıktan sonra radyofrekans dalgaları ile ağrıyı ileten sinir lifleri devre dışı bırakılır.İlaç tedavisinin etkisiz olduğu düşünülen durumlarda zaman kaybı olmadan hasta algoloji uzmanına yönlendirilmeli, minimal invaziv yöntemlerin uygulanabilirliği açısından değerlendirilmelidir. Trigeminal nevraljide radyasyon kullanılarak yapılan tedavi (Gama Knife Tedavisi) etkin bir yöntem olsa da pahalı olması nedeniyle her zaman tercih edilebilir değildir.