×
Biden yönetimiyle ilişkilerde yeni bir başlangıç yapılabileceği düşüncesinin hâkim olduğu belirgin bir iyimserlik havası içinde 20 Ocak’a kadar sürecek geçiş döneminin tamamlanması beklendi. Her yeni başkanın işbaşı yapmasından sonra olduğu gibi, Biden’ın da ant içip Beyaz Saray’a adım atmasıyla birlikte makul bir sürede ilk temasın kurulacağı ve karşılıklı çıkarların ağır basmasıyla yola devam edileceği düşünülüyordu.
Bu beklenti içinde Biden’ın 2020 yılı ocak ayında New York Times gazetesine Erdoğan hakkında eleştirel ifadeler kullandığı ve kendisine karşı muhalefetin desteklenmesi gerektiğini söylediği mülakatının üzerine sünger çekildi. Hatta Erdoğan, bir açıklamasında Biden’ın bu sözlerine atıfla, “Biden beni iyi tanıyan birisi. Ben de onu iyi tanıyorum ama bir kez bir açıklaması oldu, ben cevap dahi vermedim. Şimdi böyle bir şey siyasiler arasında asla tevessül edilmeyecek bir konudur” diyerek meseleyi kapatmak isteyen bir tonda konuştu. (11 Aralık 2020)
Erdoğan, bu açıklamasında Biden’ın göreve başlamasını beklemek eğilimindeydi: “Ben bazı şeylere alıştığım için diyorum ki, Amerika’da devir teslim yapıldıktan sonra herhalde akışı çok daha iyi göreceğiz. Onun için bize düşen ‘Men sabera zafera’, sabredeceğiz ve göreceğiz...”
Erdoğan’ın söylediği Arapça “Men sabera zafera” sözü, “Sabreden zafere ulaşır” anlamına geliyor.
‘ALTERNATİF ARAYIŞINDA DEĞİLİZ’ MESAJI
Geçiş dönemi sırasında Erdoğan göreve gelmeye hazırlanan Biden’a bir dizi sıcak mesaj gönderdi.
Örneğin bu mesajlardan birinde “Ülkemizin ne Doğu’ya ne de Batı’ya sırtını dönme gibi bir lüksü olabilir” dedikten sonra Erdoğan şunları söyledi:
“
Bir yönüne baktığınızda, geçmişte belli dönemlerde yakın dostluk, müttefiklik, zenginleştirilmiş ortaklık, stratejik ortaklık, model ortaklık gibi kavramlarla tanımlanmaya çalışılan, bunlar üzerinden yüceltilen, ileri götürülmeye, her seferinde bir kademe yukarı çıkartılmaya çalışılan bir ilişki görüyoruz.
Gerçekten de konjonktürün uygun olduğu zamanlarda Türkiye ile ABD arasındaki ilişkilerin yüksek bir zeminde seyrettiği dönemler yaşandığı söylenebilir, çok uzun sürelere yayılmasa da...
Madalyonun diğer yüzünde ise ilişkilere damgasını vurmuş büyük krizlerin, kapanmayan ciddi görüş ayrılıklarının, travmaların uzun bir listesi vardır.
Ankara cephesinde, 1964 yılında Türkiye’ye NATO güvencesinin işlemeyebileceği mesajını içeren ünlü “Johnson Mektubu” ve ABD Kongresi’nin Kıbrıs Barış Harekâtı nedeniyle 1975’te Türkiye’ye silah ambargosu uygulayıp bir NATO ordusunun savunma yeteneklerinde ağır bir tahribata yol açması, bu krizlerin en uç örnekleri arasında sayılabilir.
Washington’dan bakıldığında, 1 Mart 2003 tarihinde Türkiye üzerinden Kuzey Irak’a cephe açılmasına izin verecek tezkereye TBMM’den verilen ‘hayır’ yanıtı ABD tarafında derin bir hayal kırıklığı yaratmıştır. Bunu, aynı yıl Irak Süleymaniye’de Türk askerlerinin başına ABD askerleri tarafından çuval geçirilmesi hadisesi izlemiştir.
ABD TARAFININ MUHAKEME ZAFİYETLERİ
Gelgelelim ilişkiler, bu sert sarsıntılara, bunların bıraktığı kalıcı izlere rağmen patlak veren sorunları bir şekilde taşıyabilmiştir. Bütün olumsuzlukların varlığına rağmen bu ilişkiyi ileri götürmeye dönük bir karşılıklı irade her seferinde ortaya konabilmiştir. İki tarafın karşılıklı çıkarları o kadar iç içe geçmiştir ve o kadar baskındır ki, bir noktada yaşanan problemlere, güvensizliklere rağmen her seferinde yeni başlangıçlar yapılabilmiştir.
En azından yakın zamanlara kadar böyleydi.
Tarih 14 Aralık 1988. ABD’deki başkanlık seçiminin bir ay kadar sonrasıydı. Beyaz Saray’da iki dönemi tamamlayan Ronald Reagan’ın ardından yerine kendisinin “Başkan Yardımcısı” olan “Baba” George Bush seçilmişti.
Özal’ın ziyareti ikisi arasındaki geçiş dönemine rastlıyordu. Ocak ayındaki resmi ant içme törenini beklemeden, yani Bush daha işbaşı yapmadan Washington’a gelmişti Özal. Reagan’a veda ederken, asıl hedefi dört yıl Beyaz Saray’da oturacak olan yeni başkan Bush ile yakın bir çalışma ilişkisinin altyapısını hazırlamaktı.
BABA BUSH ERMENİLERE VAATTE BULUNMUŞTU AMA...
O yıllarda da Kongre’de sıkça “Ermeni soykırımı” tasarıları gündeme giriyor, Türk-ABD ilişkileri de her seferinde bu tasarıların yarattığı yüksek basınç alanı içinde sıkışıyordu. Türkiye’nin politikası, kategorik bir şekilde bu tasarıları engellemek üzerine kurulmuştu.
Türkiye, bu tasarıların kabul edilmesini önlemek için elindeki baskı kartlarını, stratejik ağırlığını masaya koymaktan çekinmiyor, bütün imkânlarını bu doğrultuda seferber ediyordu.
Başkan Bush’un seçim kampanyası sırasında “Ermeni soykırımı kurbanlarının Kongre tarafından anılmasını destekleyeceği” vaadinde bulunmuş olması hassas bir durum yaratmıştı. Bu yönde bir tutum, ABD yönetiminin Ermeni grupların “soykırım” tezini tanıması anlamına gelecekti. Ankara cephesinde dikkatler Bush’un bu sözünü tutup tutmayacağı sorusuna çevrilmişti.
TEK ATIMI ATARSIN BİTER GİDER...
O yıllarda Hürriyet’in Washington muhabiri olarak görev yapıyordum. Madison Oteli’ndeki mülakatta
Ankara ile Washington arasında yaşanmakta olan hassasiyetin temelinde ABD Başkanı Joe Biden’ın Ermenilerin her yıl “Soykırım Günü” olarak andıkları 24 Nisan tarihi nedeniyle yayımlayacağı mesajda “soykırım” sözcüğünü geçirip geçirmeyeceği sorusu asılı duruyor.
Biden’ın bu sözcüğü kullanıp kullanmamasına göre Türkiye-ABD ilişkilerinin önümüzdeki günlerdeki seyri de farklı yönelişlere girebilecek. Demokrat Başkan’ın açıklamasında bu ifadeyi telaffuz etmesi halinde ABD ile ilişkilerde kuvvetli bir sarsıntının ortaya çıkması kaçınılmaz görünüyor.
Meselenin iki ülkenin ilişkilerinde taşıdığı ağırlığı gösterebilmek bakımından çok kısaca dosyanın tarihi arka planını hatırlamamız gerekiyor.
ERMENİLERİN STRATEJİSİ
ABD’deki Ermeni grupların “soykırım” tezlerine siyasi ve hukuki dayanak oluşturabilmek amacıyla Washington’da izledikleri strateji bugüne dek iki önemli zeminde yürüdü: Kongre ve Beyaz Saray...
Ermeni lobisi, geride bıraktığımız on yıllar içinde bütün mücadelesinde önce A) “Soykırım” iddialarını içeren karar tasarılarını Kongre’de kabul ettirmeyi, ardından B) Beyaz Saray’da oturan başkana bu yönde bir açıklama yaptırıp, bunu ABD yönetiminin resmi görüşü olarak kayda geçirmeyi hedefledi.
Türkiye ile ABD arasındaki ilişkiler son 40 yıldır bu girişimler üzerinde sayısız çekişme, gerilim ve krize sahne olmuştur. Terazide ABD’nin Türkiye’ye dönük çıkarlarının ağır basması sonucu yönetimlerin her seferinde ağırlıklarını Türkiye’den yana koymasıyla Ermeni lobisi bu hedeflerine -istisnalar dışında- çoğunluk ulaşamamıştır. En azından yakın bir zamana kadar durum önemli ölçüde bu çizgide devam etmiştir.
KONGRE’DEN
Evlerde kapılarımızın hemen sınırları dışında COVID-19’un hükümranlığı başlıyordu. Virüs, dışarı adım atacak olanları bekliyordu temas kurabilmek için. Kapılarımızı sımsıkı kapatmıştık
İtalya, İspanya gibi birçok önde gelen Avrupa ülkesinde bir ara günlük 800-900’lere kadar yükselen ölüm rakamları açıklanıyordu. Bu haberleri izledikçe daha çok kaygılanıyorduk.
Virüsün ölümle el ele vererek Türkiye’de de yavaş yavaş yayılmakta olduğunu hissediyorduk.
Salgının beraberinde taşıdığı korku dalgası bir örtü halinde ülkenin üzerini kaplıyordu.
*
Günün en önemli saati Sağlık Bakanlığı’nın turkuvaz tabloyu açıkladığı zaman kesiti olmuştu. Her akşam nefeslerimizi tutarak tablonun içinden çıkacak rakamları bekliyorduk.
Belli aralıklarla Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca’nın düzenlediği basın toplantılarına bütün kanallar bağlanıyor, her evin salonunda insanlar televizyonlarının başında kendisinin vereceği mesajlara kilitleniyordu. Kamuoyuyla kurduğu diyalog kendisini birden Türkiye’nin en çok tanınan şahsiyetlerinden biri haline getirmişti.
Bu arada kısıtlamalar birbiri ardına geliyordu. Her kısıtlamayla bildiğimiz hayatın dairesinden biraz daha uzaklaşıyorduk. Hayatımızın yüzölçümü giderek daralıyordu. Daha önce yaşadığımız, tanık olduğumuz felaketlerin hiçbirine benzemiyordu COVID-19.
Bu yazıyı kaleme alırken saat 14.45’te kontrol ettiğimde toplam doz sayısı 20 milyon 543 bine çıkmıştı. Bakanlığın tablosu, bu toplam içinde 12 milyon 642 bin vatandaşımızın yalnızca birinci doz aşıyı olduğunu, 7 milyon 900 bin vatandaşımızın ise iki dozu da tamamladığını gösteriyordu.
Yapacağımız hesaplama için bu rakamları baz alalım. Ancak dikkate almamız gereken bir başka veri daha var. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 4 Şubat tarihli açıklamasına göre ülkemizin 2020 yılı nüfusu 83 milyon 614 bin 362 kişiydi.
Bu verileri yan yana getirdiğimizde şu iki tespiti yapabiliriz. Birincisi, dün itibarıyla Türkiye’de nüfusun yüzde 15.1’i henüz yalnızca bir doz aşılanmıştı.
Diğer tespite gelirsek, virüse karşı bağışıklık kazanma anlamında zorunlu görülen iki doz aşı hedefi açısından nüfusun henüz yüzde 9.4’ü bu kritik eşiği geçebilmiştir. Bu eşiği geçenler içinde ağırlıklı olarak sayıları A) 1 milyonu aşkın sağlık personelinin çoğunluğu ile B) 65 yaş ve üstündeki kümede aşı olanlar yer alıyor. TÜİK’e göre, 65 yaş ve üstü olanlar nüfusun yüzde 9.5’ini oluşturuyor.
AŞILAMA BU TEMPOYLA DEVAM EDERSE...
Türkiye’de aşı kampanyası 13 Ocak tarihinde Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca’nın gazetecilerin önünde ilk aşıyı olmasıyla başlamıştı. Demek ki, -üç ay bir hafta- gibi bir süre içinde vardığımız nokta, nüfusun henüz yüzde 9.4’ünün aşılanmasının tamamlanmış olmasıdır.
Bu sonuç bizi bugünlerde her vatandaşın zihninde asılı duran en hayati soruya götürüyor. Nüfusun kalan bölümünün aşısı ne kadar zaman içinde tamamlanabilir?
Aşı kampanyasının aynı tempoda gitmesi halinde, virüsle mücadelede hedeflenen toplumsal bağışıklık düzeyine arzulanan sürede ulaşılabilmesi güç görünüyor. Mevcut tempoda gidilirse Türkiye’nin hedeflenen bağışıklığı kazanabilmesi 2022’ye kalabilir.
COVID-19 hastası olarak başka bir seçeneğiniz yok. Ağzınızdan içeri sokularak nefes borunuzdan akciğerlerinize doğru yerleştirilecek bir borudan verilecek oksijenle sizi hayata bağlamaya çalışacaklar. Bu sıkıntılı işlemi yapabilmek için önce anestezi ile sizi bayıltacaklarını söylüyorlar.
Birazdan bilincinizin kapanacağı gerçeği ile karşı karşıyasınız. Bilincinizin bir daha açılıp açılmayacağını bilmeden son bir kez çevrenize bakıyorsunuz.
Hasta yatağınızın çevresinde toplanmış yoğun bakım uzmanı doktor, kısa bir süre sonra anestezi ve ardından entübasyon işlemlerine katılacak sağlık personelini görüyorsunuz.
Bu, yoksa hayata son bakışınız mı?
*
Sonrasında bilincinizin kapanmasıyla birlikte girdiğiniz o derin uykuda ölüm ile yaşam arasındaki belli belirsiz bir çizginin üzerindeki yolculuğunuz başlıyor. Çizginin öbür tarafına da geçebilirsiniz, bu tarafında da kalabilirsiniz.
Bazen yeniden gözünüzü açabiliyorsunuz. Çok uzun sürmüş, kaybolmuş bir zamanın ardından uyandırıldığınızda, yapılan kontrolden sonra doktorunuz artık desteğe ihtiyacınızın kalmadığını söylüyor. Rahat nefes alabildiğinizi hissediyorsunuz. Şanslısınız, hayata döndünüz...
Ancak bazen bağlandığınız monitörün ekranında kalp atışlarınızı gösteren düzenli ritmik hareketler birden düz bir çizgiye dönüyor. Düz bir çizgi ve onu tamamlayan kesintisiz düz bir ses...
Tablonun bugünkü vahim noktaya nasıl bir seyir içinde geldiğini görebilmek bakımından grafiklere yalnızca göz atmak yeterli. Sağlık Bakanlığı’nın resmi verilerine dayanılarak hazırlanan bu grafik, 1 Mart tarihinde kademeli normalleşmeye geçiş kararının açıklanmasından sonra COVID-19 vakaları ve bu vakalardan kaynaklanan vefat sayılarında bir buçuk aylık bir süre içinde nasıl bir patlama yaşandığını çarpıcı bir şekilde gözler önüne seriyor.
Rakamlar üzerinden anlatmamız gerekirse, 1-7 Mart haftasında toplam 78 bin 829 olan vaka sayısı yedi hafta sonunda geçen hafta 419 bin 436’ya yükselmiştir. Tam 5.3 kat bir artış söz konusudur.
Vefat sayısına baktığımızda, 1-7 Mart haftasında toplam 461 olan vefat sayısı, 12-18 Nisan aralığında geçen hafta 1.987’ye çıkmıştır. Artış 4.3 kattır.
Grafikte yer vermediğimiz iki ayrı kategori bu tabloyu tamamlıyor. Yeni vakalar içinde belirti gösteren ve “hasta” diye tanımlanan vakalara ilişkin kategoride 1-7 Mart haftası toplamı olarak 4 bin 822 sayısı açıklanmıştı. Geçen hafta bu toplam 20 bin 30’du. Burada da 4.15 kat bir artış meydana gelmiştir.
Sağlık Bakanlığı’nın paylaştığı bir başka kategori olan ve durumu ağır bir şekilde seyredenleri gösteren “ağır hasta” sayısındaki yükselişe baktığımızda da şu tabloyla karşılaşıyoruz: 1 Mart tarihinde Türkiye’deki bütün hastanelerde toplam 1.215 ağır hasta varken, önceki akşam itibarıyla bu sayı 3 bin 275’e yükselmiştir. Artış 2.7 kattır.
YENİ VAKALARDA İKİNCİ DALGANIN İKİ KATINA ÇIKILDI
Bu verileri geçen kasım-aralık aylarında yaşadığımız salgının ikinci dalgasıyla karşılaştırdığımızda rakamların nasıl tırmandığını daha da çarpıcı bir şekilde görebiliyoruz. Karşılaştırma bize şunu anlatıyor: İkinci dalgada vaka sayısının en yüksek kaydedildiği hafta 30 Kasım-6 Aralık arasıydı ve toplam sayı 220 bin 667 olarak duyurulmuştu. Vakaların yükselmesi nedeniyle 30 Kasım’da açıklanan kısıtlama önlemleri sonrasında bu kategoride düzenli bir düşüş yönelişine girilmişti.
Oysa içinde bulunduğumuz üçüncü dalgada, geçen hafta 419 bine tırmanan vaka toplamı, ikinci dalgadaki pik noktasının neredeyse iki katına çıkıldığını gösteriyor.