Brezilya ve tahminler

Salih NEFTÇİ

Piyasalar üzerine yapılan tahminler, bu aralar bazı uluslararası yorumcularca Brezilya'da neler olacağına dayandırılıyor. Biz tam olarak katılmıyoruz. Ama bu konudaki olasılıkları okurlara duyurmakta fayda var.

Çünkü Türkiye açısından gelişmeler aynı kapıya çıkacağa benziyor.

Ama önce önemli bir uyarı. Bu aralar yapılan tüm tahminlerin hata payı (çok) yüksek. Bu hiçbir zaman akıldan çıkarılmamalı.

Gelelim konumuza.

IMF'nin Brezilya'yı kurtaracağı söyleniyor.

Brezilya piyasaları böyle bir operasyona rağmen bir krize girebilir mi?

İKİ OLASILIK

İlk önce Brezilya'yı kurtarmaktan ne kastedildiğine bakalım.

Bu aralar piyasaları korkutan Brezilya'nın devalüasyon yapıp yapmaması değil. Korkulan Brezilya'da devalüasyonun kontrolsüz olması.

Açıklayalım.

Uluslararası piyasaların çekindiği olasılık, Brezilya hükümetinin gerekli tedbirleri almakta gecikmesi. Brezilya piyasalarının sürekli döviz kaybetmesi ve bunun sonucunda da Rusya'dakini andırır bir kaos yaşanması.

Bu gerçekten de uluslararası piyasaları fena vuracaktır. (Özel bir not: Bunun sonucunda bizim verdiğimiz danışmanlık hizmetleri dahi darbe yer. Artık siz anlayın.)

IMF ve diğer kurumların yapmak istediği işte bu kaosa engel olmak.

Bunun için Brezilya'ya 30 milyar dolara yakın bir kaynak sağlanacağı söyleniyor.

TEDBİRLER

Buna karşılık Brezilya'dan da iki tedbir alması bekleniyor:

Bütçe açığını azaltması.

Parasını daha hızlı devalüe etmesi.

Brezilya bu adımları atarsa kriz tehlikesi azalabilir. Ama geç kalınırsa, o zaman ayrı.

Uluslararası piyasalarda bazı oyuncuları bu aralar düşündüren işte bu iki olasılıktan hangisinin gerçekleşeceği.

SONUÇ

Bizim görüşümüz biraz farklı.

Biz piyasaların odak noktasının artık Amerika'ya kaymış olduğu ve bundan sonra Brezilya'da yaşanacakların nispeten marjinal kalacağı kanısındayız.

Ama bu aralar sürekli yazdığımız gibi, yüksek volatilite ortamlarında yapılan tahminlerin de bir anlamı yok. Ona göre.

Dipnot:ÖNEMLİ bir noktaya geri dönmek istiyoruz. Brezilya konusunun gündeme geldiği bugünlerde tekrarlamakta yarar var. Defalarca yazdık:

İktisat bilimi ‘‘neyin’’ olacağı konusunda bize yardımcı olabilir. Ama bunların ‘‘ne zaman’’ olacağı konusunda bize bir şey söylemez. Neden?

Bugün izninizle bazı piyasa profesyonellerine yardımcı olabilecek kısa ve teknik dipnotu düşeceğiz.

Zamanlama tahmini yapmak için değişkenlerin belli ‘‘çıtaları geçme olasılığını’’ hesaplamak gerekiyor. Bilimsel adıyla olay bir ‘‘high level crossing’’ sorunu. Ama kriz ortamlarında bu ‘‘çıtalar’’ aşırı noktalara çıkıyor. Çünkü adı üstünde, ortam kriz içine giriyor.

Oysa, önemli bir teoreme göre, değişkenlerin ‘‘aşırı seviyelerdeki çıtaları’’ aşması poisson dağılımına göre gerçekleşir. Poisson şeklinde hareket eden bir zaman serisini tahmin etmek ise matematik olarak imkânsızdır.

Sonuç tatsız, ama öyle. Kriz dönemlerinde zamanlama tahmini yapmak tümüyle anlamsız. Brezilya'da ne olacağı konusunda bir şeyler söylenebilir. Ama bunların ne zaman olacağını bilmenin bir yolu yok.