2.9 milyon kişi emekli oldu sosyal güvenlikte denge değişti

Neydi, işin rengi? Geçen senenin sonlarında en çok konuşup tartıştığımız konu, 2024 yılında emekli olmakla 2025 yılına ertelemek arasında oluşacak maaş farkıydı. Nitekim yüzde 35’lere varan maaş farkı oluşuyordu ve bu durum, ‘Emeklilikte Yaşa Takılanlar’dan (EYT) sonra yeni bir emeklilik furyası başlattı. Daha az emekli maaşı almamak için gerekli şartları yerine getirenler birer birer emeklilik dilekçesi verdi. Peki, sonuç ne oldu? SGK’nın yeni açıkladığı verilerle durum ortaya çıktı.

2024 yılında çoğunluğu sene sonu olmak üzere, 724 bin 479 kişi emekli oldu. ‘Öyle abartıldığı gibi değilmiş’ diyebilirsiniz ama genelde her sene 350-400 bin kişi emekli olurken 2024 yılında bu sayı neredeyse ikiye katlamış durumda. EYT’nin çıktığı yıl olan 2023’te ise 2 milyon 193 bin 791 kişi emekli olmuştu ki, sosyal güvenlik sisteminin tarihinde bir yılda en yüksek emekli sayısına ulaşılmıştı. Son iki yılda ise EYT de dahil, emekli olanların sayısı 2 milyon 918 bini geçti. Açıkça söyleyeyim, bu inanılmaz bir sayı.

EN ÇOK İŞÇİLER EMEKLİ OLDU

2024 yılında emekli olanları detaylı inceledim. En çok emekliliğini isteyen kesim işçi statüsünde (4/A’lı) çalışanlar. Geçen sene işçi statüsünde çalışanlardan 603 bini emekli olmuş. 2023 yılını da hesaba katarsak son iki yılda bu kesimden emekli olanların sayısı 2 milyon 527 bini geçmiş ki, bu kesimde yıllar itibarıyla emekliliğini isteyenlerin sayısı 250-300 bin arasında değişiyordu.

2024’te Bağ-Kur statüsünde, yani kendi işinde çalışanlar arasında 73.231 kişi emekli olmuş. 2023’te ise 182 bin 557 Bağ-Kur’lu emekli olmuştu. Son iki yılda kendi işinde çalışanlardan 255 bin 788’i emekliliğini istemiş.

Memurlara da bakalım. 2024 yılında 48 bin 151 memur emekli olurken; 2023’te emekli olan memur sayısı 86 bin 406. Son iki yılda emekli olan memur sayısı 134 bin 557. Bu da şunu gösteriyor; Bağ-Kur ve memurlarda emekli olanlar geçen yılların ortalamasında seyrederken, son iki senede işçi statüsünde çalışanlarda adeta emeklilik rüzgârı esmiş.

1.61 ÇALIŞANA 1 EMEKLİ DÜŞÜYOR

Peki, bu durum sosyal güvenlik sistemini nasıl etkiledi? İşte, işin çarpıcı tarafı da burası. Son iki yılda esen emeklilik furyası, sosyal güvenliğin aktif/pasif dengesini bozdu. Nedir aktif/pasif oranı? Çalışanlara aktif sigortalı; emekli, dul, yetim, malul sigortalılara pasif sigortalı deniliyor. Aktif/pasif oranı da kaç aktif çalışanın, kaç pasif çalışanı finanse ettiğini gösteriyor. Yani, kaç aktif çalışan kaç pasif çalışana bakıyor. 2024 yılında bu oran 1.61 olmuş. Bu da şu anlama geliyor, 1.61 çalışan 1 emekliye bakıyor. 2022’de 2.01 çalışan 1 emekliye, 2023’te ise 1.66 çalışan 1 emekliye bakıyordu. Şunu belirteyim, sosyal güvenlik sisteminde ilk defa aktif/pasif oranı 1.61 ile en düşük seviyeyi gördü.

Bahsettiğim, sosyal güvenlik sisteminin geneli. Sigortalı, Bağ-Kur’lu ve memurlarda aktif/pasif oranı değişiyor. Mesela, 4/A’lı çalışanlarda 2024’te aktif/pasif oranı 1.75 oldu. İşçi statüsünde sigortalılığa baktığımızda 1.75 çalışan 1 emekliyi finanse ediyor. Hatırlatayım, 2022’de bu oran 2.37, 2023’te ise 1.82 olmuştu. Bağ-Kur’da ise durum daha da kötü. 2024’te, 1.12 Bağ-Kur’lu çalışan, 1 Bağ-Kur’lu emekliye bakıyor. Memurlarda da durum pek farklı değil. 2024 yılında 1.57 çalışan memur, 1 emekli memuru finanse etmiş.

Aktif/pasif dengesinin dünyada kabul görmüş bir oranı var mı? Genelde bu oran ülkesine göre değişmekle birlikte 3 ila 4 arasındadır. Sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliği açısından 4 çalışanın 1 emekliye bakması gerekir. Bu da gösteriyor ki, bizde denge bozuluyor, özellikle de EYT ve 2024 emeklilik furyası ile daha da bozulmuş durumda.

25.6 MİLYON 34 MİLYONA BAKIYOR

SGK 2024 verilerini açıklamışken, geçen yıla ait sosyal güvenlik ile ilgili önemli birkaç bilgiyi madde madde paylaşayım.

-2024 yılında toplam sigortalı sayısı, bir önceki yıla göre 181 bin artarak 23.2 milyona çıktı. Bunun 16.6 milyonu işçi statüsünde çalışanlardan, 2.9 milyon Bağ-Kur’lulardan, 3.6 milyonu da memurlardan oluştu.

-Geçen yıl aktif sigortalı sayısı 25.6 milyon olurken; yaşlılık, ölüm, iş göremezlik de dahil sistemden aylık alan bağımlıların sayısı 34 milyonu geçti. Bunu şöyle de yorumlayabiliriz; aktif çalışan 25.6 milyon, pasif sigortalı 34 milyon. 25.6 milyon çalışan kişi, 34 milyon kişiye bakıyor.

-2024 yılında sosyal sigorta kapsamında olan kişi sayısı 961 bin artarak 76.8 milyona çıktı. Sigortalı nüfus oranı ise yüzde 90 oldu. Nüfusun yüzde 10’u sosyal güvenlik sisteminin kapsamı dışında bulunuyor.