Murat Fevzi Tanırlı

MHK ve TFF’ye teknolojik savunma fırsatı doğdu.

Yeni MHK’nın atanmasıyla bir ilk yaşandı. TFF’nin hakemlik, gözlemcilik ve temsilcilik yapılarıyla ilgili aldığı kararlar MHK oluşumundan bağımsız şekilde projelendirilerek açıklandı.

VAR kadrosunun, sahadaki hakemlerin görev almayacağı şekilde yapılandırılacağı belirtiliyor. Yalnız, VAR kadrosu oluşturmak, kamu çalışanlarından, emniyet amirlerinden temsilci kadrosu kurmaya benzemez. İmha edilmekten son anda kurtulanlar dahil olmak üzere 8 hakem VAR kadrosunda.

SKANDALLARI UNUTMAYIN

Özgüç Türkalp ve Erkan Engin gibi kadrodakilerin bunca VAR tecrübesine rağmen geçen sezonun skandallarında başrol oynadığını da unutmamak gerek.

Kadro sayısını artıracak yetkinlikte hakem yok. Var diyen yazsın, direkt yayınlayacağım. Süper Lig’de ve 1. Lig’de her hafta toplam 18 maç için sağlıklı VAR sayısı nasıl 20’lere çıkarılacak?

Kaliteli hakemler sahada kalacağından zaten tartışmalı olan VAR, iyice gündemi kaplar hale gelecek. Bu kadar kısa sürede hakem yetişmeyeceğine göre bazı isimlerin sahadan koparılması ya da yetiştirme aşamasında kulüplerin hata toleransının yüksek olması şart.

VAR ODASINA TERCÜMAN LAZIM

UEFA’dan gelmesi muhtemel VAR’lar ayrı sorun. Bırakın İngilizce bilip bilmemesini, yabancı dili Türkçe olan hakemler var! İletişimde ve konuşmada sıkıntı yaşıyorlar. VAR kadrosunun oluşturulması ve yetiştirilmesi aşamasında kalitesinin sorgulanacak olması nedeniyle yabancı VAR nefes aldırabilir ancak “Stop the game (oyunu durdur)” uyarısını anlamayıp “Thank you” diye sahadan cevap gelirse ne olacak? Süper Lig seviyesine gelip hâlâ tercüman aracılığıyla ders dinleyen hakemlerimiz için ‘yabancı VAR’ fantastik bir çözüm. Daha ötesi, İngilizce bilmeyen FIFA kokartlı hakemlerimiz dahi mevcut! Sözde güzel lakin pratikte sonuçları analiz edilmeden alınmış karar gibi duruyor. Kim bilir, tercüme bürosuyla anlaşma planlanmış olabilir. Operatör-VAR-AVAR-tercüman dörtlüsü.

MHK danışmanının hazırladığı meşhur rapor çöpe mi gidecek?

Sayın Mehmet Büyükekşi başkanlığındaki yeni Futbol Federasyonu Yönetim Kurulu’na başarılı, objektif, bilgilendirici ve yaptırım gücü yüksek bir dönem dilerim. Futbolun derdi çok. Yayın ihalesi taze netleşti.

· Yabancı-yerli tartışması kısır döngü.

· Ekonomisi batık ligin harcama limitleri sıkıntılı.

· Büyük borca sahip kulüplerde transfer gani!..

· Kalitesiz oyun büyük dert.

· Oyuncu profili; en ufak temasta taklalar atan kategoride. Hakemi kandırmayı ve etkilemeyi marifet sayan iklim hakim.

· Topun oyunda kalma süresinin iyi olduğunu zannettiren abartılı uzatmalar.

· Bomboş tribünler. Galiz küfürlerle dolu tezahüratlar.

iFAB ve FIFA futbolun gerçek katili olma yolunda ilerliyor.

2018 Dünya Kupası’nda VAR sistemi uygulanmıştı. Dünyanın üst düzey hakemlerinin görev almasının da etkisiyle oldukça başarılı geçen organizasyon, pek çok ülkenin VAR’a geçişini cesaretlendirmişti.

Bu kez de FIFA, yarı otomatik ofsayt sisteminin 2022 Dünya Kupası’nda kullanılacağını açıkladı. Amaç, VAR’da ofsayt pozisyonlarına dair karar verme sürecini hızlandırmak.

Yeni teknoloji sayesinde topun içine bir sensör yerleştirilecek ve topa temas noktasının çok hassas bir şekilde algılanması sağlanacak. Topu izlemek için stadyum çatısının altına monte edilmiş 12 özel kamerayla her oyuncunun 29 veri noktası kullanılarak saniyeler içinde konumları hesaplanacak ve tüm uzuvları izlenecek.

iNSAN FAKTÖRÜ DEVREDEN ÇIKIYOR MU? 

Hayır... Yeni teknolojiyle ofsayt pozisyonunda olan bir hücum oyuncusu topla her buluştuğunda VAR odasına otomatik ofsayt uyarısı sağlanacak. VAR odasında ise otomatik olarak oluşturulan ofsayt çizgisi VAR ve AVAR tarafından manuel olarak kontrol edilerek onaylanacak. İşlem birkaç saniye içinde gerçekleşecek, ofsayt kararlarının daha hızlı ve doğru alınması sağlanacak.

MEVCUT SiSTEMDE YAPI NASIL iŞLiYORDU?

1- Topun temas anının işaretlenmesi: VAR, belirlediği temas anı noktasını gösterir. Operatör sorar: “Hocam topa temas anını işaretledim. Doğru mudur?” VAR onaylarsa işaretlenir. Yanlışsa, “1 frame geri veya ileri alalım” gibi uyarılarda bulunur.

2- Savunma ve hücum oyuncularının işaretlenmesi: Kaleye en yakın uzuvları, VAR’ın manuel tespitiyle işaretlenir (el/kol içermeyen).

2022-23 sezonu öncesi TFF ve MHK’den beklentiler.

Maç sonu yorumlarıyla hakeme ağır eleştiri getiren hatta hakaret boyutuna taşıyan oyuncu, teknik direktör, yönetici gibi kulüp mensuplarına en az 3 maç men ve hatırı sayılır para cezası verilmesi, tekrarında puan silme cezasına çevrilmesi, bu vesileyle yavaş yavaş etik seviyemizin yükseltilmesi.

POLEMiKLERE YAPTIRIM

Maç öncesinde hafta boyunca kulüp mensuplarının hakem veya rakip üzerinden polemik yaratarak Fair Play dışı davranışlara yönelmesine yaptırım getirilmesi, kulüplerin resmi internet sitelerinin TFF ve kurullarına ağır ithamlarla dolu açıklamalar barındıran ortam olmaktan çıkarılmasının sağlanması.

ÇiRKiN GÖRÜNTÜYE CEZA

Premier Lig’de nadiren yaşansa da hakeme agresif şekilde toplu itiraz eden kulüplere ‘yaratılan çirkin görüntü’ maddesiyle kesilen ceza uygulamasının, bu manzaralara hemen her maçta rastlanan Süper Lig’de devreye alınması. 

Medyanın, siyasetin, kulüp başkanlarının peşinde destek için koşan hakem ve gözlemcilere yaptırımlar uygulanması.

TÜRK USULÜ ‘VAR’ DEFTERDEN SiLiNMELi

VAR protokolünün tavizsiz uygulanması konusunda hassasiyet gösterilmesi, Türk usulü VAR’ın defterden silinmesi.

ilk yarıda 58 olan ‘VAR’ın müdahale ettiği pozisyon sayısı ikinci devrede 101’e çıktı. En çok müdahale Altay’ın karşılaşmalarında yaşandı (19 maçta 22 karar). Trabzonspor, lehine en çok karar değişen takım oldu; 19 VAR müdahalesinde 14 karar, bordo mavililerin lehine çıktı. ‘VAR müdahalesi sonucu kâr-zarar’ tablosunun en çok kaybedeni Antalyaspor (7 aleyhte karar). Bu rakam Fenerbahçe ve Galatasaray’da -2, Beşiktaş’ta -1.

Süper Lig’de 2021-22 sezonunun ilk yarısını 49 maçta 58 müdahalesiyle tamamlamıştık. İkinci devre 101 karar daha VAR müdahalesiyle değişti, tartışmalar “Gelsin bir baksın kardeşimciler” ile “Protokol böyle söylüyorcular” arasında sürüp gitti.

BARIŞ ŞiMŞEK’iN DiKKATi NEREDE?

İlk devreyi protokolcüler kazanmıştı, genel olarak iyi gidiyordu ancak ikinci yarı öyle olmadı. Hatta VAR kadrosundaki Erkan Engin ve Özgüç Türkalp’ten skandal hataların fazlaca gelmesi manidar oldu. Bu ikili son olarak Bandırmaspor-Eyüpspor TFF 1. Lig play-off rövanşında VAR ve AVAR olarak birlikte görev alıp misafir takımın iptal edilen golünde protokole uymayan müdahaleleriyle sezon finalini sıvayarak taçlandırdılar(!). VAR Koordinatörü Barış Şimşek, sanırım UEFA görevlerine çok fazla odaklandığından yurt içindeki görevlendirmelerde dikkatini toplayamıyor.

KURAL HATASI OLAN MAÇTA DA AYNI iSiM

Zorbay Küçük’ün kural hatasına imza attığı, saç baş yoldurtan ihlal yeri ve baraj uygulamasıyla endirekt serbest vuruşun kullanıldığı Trabzonspor-Beşiktaş karşılaşmasının VAR koltuğunda da yine Erkan Engin vardı.

SÜPER LiG’DE 159 PREMiER LiG’DE 120 KARAR VAR MÜDAHALESiYLE DEĞiŞTi

VAR’da iptal edilen 40 golün 24’ü ofsayt, 13’ü faul, 3’ü elle oynama gerekçesiyle. Verilen penaltılarda ise faul ve elle oynama farkı yok denecek kadar az. Hatta ligin ikinci yarısında VAR müdahalesi ile verilen 41 penaltıdan 22’si elle oynama, 19’u faul gerekçesiyle. İmrenerek izlediğimiz İngiltere Premier Lig’de sezon boyunca değişen karar ise sadece 120. İngilizlerde VAR ile verilen penaltı sayısı 38. Aramızdaki çarpıcı fark, sadece hakem kalitesiyle veya istatistikle asla açıklanamaz; hem etik hem de futbol mantalitesi farkının yüzümüze tokadıdır.

Cüneyt Çakır, Fırat Aydınus, Abdülkadir Bitigen ve Ali Palabıyık 8 Mart’ta Ferhat Gündoğdu MHK’sı tarafından kızağa çekilince; Yaşar Kemal Uğurlu, Atilla Karaoğlan, Erkan Özdamar ve Sarper Barış Saka gibi isimler daha çok şans buldu. 27 maçla lider olan Uğurlu’yu, Halil Umut Meler (25) ve Atilla Karaoğlan (24) ile 22’şer karşılaşmada düdük çalan Arda Kardeşler ile Erkan Özdamar takip etti.

En özgün Türk futbol geleneğidir “Bu hakemlerle lig bitmez” isyanı. İlk kez tam tersi yaşandı... Tarihinin en kaotik ve sıkıntılı sürecini geçiren hakem camiası “Lütfen bu sezon bir an evvel bitsin!” noktasına getirildi. 3 MHK yönetimi gördü, 8 Mart darbesini yaşadı, Tahkim’de hukuk mücadelesi verdi, bir sezonda 4 kez klasman yapılandırma yetkisi verilen dünyada benzeri olmayan MHK Talimatı’nın sancılarını çekti, arkadaşlıklar ‘içeridekiler-dışarıdakiler’ diye 2’ye bölündü.

FIRTINANIN GÖBEĞiNE DÜŞTÜ

Serdar Tatlı MHK’sı ile tekne denize açıldı, Ferhat Gündoğdu ile fırtınanın göbeğine düştü, Sabri Çelik ile limana yanaştırıldı. Bu denli stres ve baskının ortasında 380 maç yönetildi. Henüz hasar tespit çalışması tamamlanmadı, TFF seçimi bekleniyor! Zor dönemde göreve gelen Sabri Çelik MHK’sı, fırsatçı simsarlar gibi davranmadı.

SEZONU MUTLU KAPATTI

Yeni klasmanları oldu-bittiye getirme şansları varken, sağlıklı değerlendirme adına etik bir davranış sergiledi ve klasman oluşumunu yeni TFF yönetimiyle devam edecek MHK’ya bıraktı. Halil Umut Meler’in Türkiye Kupası finalindeki başarılı yönetimi, Sabri Çelik’e de sezon finalini mutlu yapma şansı sağladı.

2021-22 SEZONUNDA NELER OLDU NELER

Cüneyt Çakır, TFF ve MHK’nın 8 Mart kararları nedeniyle Dünya Kupası’na gitme şansını kaybetti. “3 Avrupa Şampiyonası, 3 Dünya Kupası gören yeryüzündeki tek hakem olma” fırsatını kaçırmış oldu. Tarih, 2021-22 TFF yönetimini unutmayacak.

EFSANE FIRAT AYDINUS SESSiZ SEDASIZ GiTTi

Arda Kardeşler’in derbiden önce para atışını, TFF’den izinsiz olarak kripto parayla yapmasının yankıları sürerken, Çağatay Lakot’un karaborsadan maç bileti satmaya çalıştığı ortaya çıktı.

Arda Kardeşler’in kripto para skandalı gündemi yeterince kaplarken diğer yandan da İzmir bölgesi B klasman hakemi Çağatay Lakot’un Trabzonspor-Antalyaspor maç biletini sosyal medya üzerinden satmaya çalışması yeni bir tartışma başlattı. Bu olayın 2 farklı açıdan önemli sıkıntılar barındırdığını düşünüyorum:

HAKEMLER KOMBİNE KART SAHİBİ OLAMAZ

Her hakem elbette ki bir futbol sevdalısıdır. Maçları da canlı gözlerle statta izlemek, eğitim ve gelişim açısından kıymetlidir. Amatör hakemliğe başladığım Kasım 1998’de her hafta farklı stadyumlara gider, hakem kararlarını not alır, istatistik tutardım. O yıl kombinem de vardı ve iki haftada bir tribünde yerimi alır, aynı eğitim çalışmasına devam ederdim. Sezon sonunda kombine kart maceramı noktaladım.

Hakem Arda Kardeşler’in Vodafone Park’taki olayında unutkanlık yok bilakis bilinçli bir hareket var.

Hakemlik, hassasiyetleri, sorumlulukları, gelenekleri olan bir meslektir. Sahada oyun kurallarını uygulamak dışında, saha içi ve dışı davranış sorumlulukları da vardır. FIFA seviyesine ulaşmış, Süper Lig’de derbi yönetme şerefine bu yaşta nail olmuş bir insanın böyle bir olaya imza atmasını anlamak mümkün değil.

ÖNEMLi BiR RiTÜELE SAYGISIZLIK

Bir yüzünde ‘top’, diğer yüzünde ‘kale’ resmi olan o güzelim hakem parası ritüeline de saygısızlık yapılmış olması üzüntü verici. Hakem, seremonide kullanmak üzere top-kale parasını unutmuş olabilir. Ekipten ya da saha komiserinden bozuk para temin edip, “Yazı mı, tura mı?” diye sorduğumuz anlar çok oldu. Hatta nadiren bozuk para da olmadığında, düdüğü bir avucumuza koyarak kaptanlara, “Düdük hangi elimde?” diye sorar, yine kura atışını tamamlardık.

Tabii ki bunlar, sehven hakem parası unutulduğunda kullanılan naif ve insani yöntemlerdir. Burada bir unutkanlık söz konusu değil, bilakis bilinçli bir hareket var.

DERBiNiN GURURUNU YAŞAMAK VARKEN

TFF olayla ilgili hızlıca soruşturma başlattı. Hem amacının ne olduğu hem de gizli bir reklam anlaşması yapıp yapmadığı gibi sorular gelecektir. MHK’nın ayrıca ceza yaptırımı da şart. Hakemlerin rüyasını, onbinlerin önünde 4 büyüklerin çimlerine basabilmek süsler. PAF derbilerine bile çıkabilmenin gurur olduğu hakemlik günlerinden gelen birisi olarak, bir Beşiktaş-F. Bahçe maçında düdük çalabilmenin hazzını, onurunu düşünüyorum; bir de seremonide bile ‘uyanıklık’ peşinde koşarak 34 yaşında bu gururun kıymetini, anlayamayan Arda Kardeşler’i. Yazık...