EKONOMİK kriz sürecinde işsizlikle mücadele adına alınan önlemlerden birisi de işverenin üzerindeki prim yükünü azaltmak olarak öne çıkıyor. İstihdam teşvik ediliyor! Doğrusu, ne kadar işe yarıyor, kimin yarasına merhem oluyor, bunu halen işsiz olanlar sanırım en iyi görenler... Milyonlarca genç kendilerinin de istihdam edilmelerini, verilen teşviklerin işe yaramasını bekliyor.
Bu düzenlemeler bence asıl değil, geçici çözümler. Yaraya merhem... Köklü iktisadi sosyal politika değişikliklerine gitmek gerekiyor kanımca... Ancak bu tarafı, yazımızın konusunu oluşturmuyor. Yazımızda merhemin kime dağıtıldığını, kimlerin yarasına sürüleceğini anlatmaya çalışacağız!
5921 sayılı kanun yürürlüğe girdi
5921 sayılı Kanun 18 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede yayımlandı ve aşağıda açıklayacağımız 2. maddesi de aynı tarih itibariyle yürürlüğe girdi. Kanunun 2. maddesi ile İşsizlik Sigortası Kanununa geçici 9. madde ilave edildi. Bu madde ile aşağıda şartlarına yer vereceğimiz üzere, bir kısım yeni işe alınanların sigorta primi işveren payları İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanacak.
İşe alınacak olanlarda aranacak koşullar
Düzenlemeye göre; 2009 yılının Nisan ayına ait prim ve hizmet belgelerinde bildirilen sigortalı sayısına ilave olarak, 31/12/2009 tarihine kadar, işe alınma tarihinden önceki üç aylık dönem içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna (SGK) verilen prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalılar dışındaki kişilerden olmak kaydıyla, işe alınan ve fiilen çalıştırılanların sigorta primi işveren payları Fon’dan karşılanacak.
Burada dikkat edilecek nokta, 2009/Nisan ayında SGK’ya verilmiş prim belgesinde kayıtlı sigortalı sayısının üzerinde yeni sigortalıların işe alınması... Bu nitelikte ilave olarak işe alınacakların ise 31/12/2009 tarihine kadar işe alınmaları gerek... Öyle ki, Bakanlar Kurulu bu süreyi 30/06/2009 tarihine kadar uzatmaya yetkili kılınmıştır. Diğer bir önemli nokta da işe alınacak sigortalının işe alınma tarihinden önceki 3 aylık dönemde SGK’ya verilen prim belgelerinde kayıtlı olmaması gerekiyor. Daha önceki dönemlerde olabilir. Ama işe alınacağı tarihten önceki 3 aylık dönemde sigortalı gösterilmiş birisi olmayacak.
İşsizlik Fonu’ndan karşılanacak olan primler
Bu şekilde ilave olarak işe alınan sigortalıların, aylık asgari ücret üzerinden hesaplanan sigorta primlerinin işveren hisselerine ait tutarı, 6 ay boyunca İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanacak. Belirtelim ki, primlerin Fon’dan karşılanma süresini 6 aya kadar daha uzatmaya, Bakanlar Kurulu yetkilidir. İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanan prim tutarları gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmaz.
İşverenlerin sorumlulukları
İşveren hissesine ait primlerin İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanabilmesi için;
İşverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak 5510 sayılı Kanun uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içerisinde SGK’ya verilmesi.
Sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanmayan işveren hissesine ait tutarın ödenmiş olması şarttır.
Bu maddeye göre; işveren tarafından ödenmesi gereken primlerin geç ödenmesi halinde, İşsizlik Sigortası Fonu’ndan SGK’ya geç ödemeden kaynaklanan gecikme zammı, işverenden tahsil edilir.
Bu teşvikten yararlanmaya engel iş ve işlemler
4447 sayılı Kanunun geçici 10. maddesi hükümleri;
a) 1/10/2003’ten sonra özelleştirme kapsamında devir alınan işyerleri hariç olmak üzere, mevcut ve faaliyette bulunan işyerlerinin devredilmesi, birleşmesi, bölünmesi veya nevi değiştirmesi gibi hallerde yeni işe başlama olarak değerlendirilmez.
b) Mevcut bir işyerinin kapatılarak; değişik bir ad veya unvan ya da bir iş birimi olarak aynı faaliyette açılması veya çalışan sigortalıların bütün olarak devredilmesi halinde, bu işyerleri hakkında uygulanmaz.
c) Yönetim ve kontrolü elinde bulunduracak şekilde doğrudan veya dolaylı ortaklık ilişkisi bulunan şirketler arasında istihdamın kaydırılması, şahıs işletmelerinde işletme sahipliğinin değiştirilmesi gibi ek bir kapasite ve istihdam artışına neden olmayan, sadece teşviklerden yararlanmak amacıyla yapılan işlemler hakkında uygulanmaz.
ç) 5510 sayılı Kanun gereğince yapılan kontrol ve denetimler sonucunda çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği tespit edilen işyerleri hakkında tespit yapıldığı aydan başlanmak suretiyle uygulanmaz.
d) 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve bu Kanundan istisna olan alımlar ile uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan hizmet alımları ve yapım işlerini yürüten işyerleri hakkında uygulanmaz.
e) 21/4/2005 tarihli ve 5335 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 30’uncu maddesinin ikinci fıkrası kapsamına giren kurum ve kuruluşlara ait işyerlerinde çalışmaya başlayanlar hakkında uygulanmaz.
f) 5510 sayılı Kanuna göre sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar ile yurt dışında çalışan sigortalılar hakkında uygulanmaz.
Birden fazla teşvikten yararlanılamıyor!
Bu maddeyle düzenlenen destek unsurundan diğer ilgili mevzuat uyarınca, ayrıca yararlanmakta olan işverenler; aynı dönem için ve mükerrer olarak bu destek unsurundan yararlanamaz. Bu durumda, işverenlerin tercihleri dikkate alınmak suretiyle uygulama, destek unsurlarından sadece biriyle sınırlı olarak yapılır.