Cinsiyet uçurumu raporunu hazırlayan ekonomist ne diyor

DÜNYA Ekonomik Forumu’nun baş ekonomisti ve rekabet programının direktörü Augusto Lopez-Claros.Lopez-Claros, 58 ülke arasında 57. sırada olduğumuz için bizim buralarda nedense erkek yazarlarımız tarafından pek hoş karşılanmayan ‘Cinsiyet Uçurumu’ raporunu Saadia Zahidi ile birlikte hazırlayan kişi.Onunla Ölüdeniz’deki Dünya Ekonomik Forumu’nda karşılaşınca hemen raporu sordum.Söylediklerini kelimesi kelimesine yazıyorum.Türkiye’ye haksızlık var mı yok mu artık siz karar verin.Bu arada bir hatırlatma.Puanlama beş kategoriye göre yapılmış:Ekonomiye katılım, ekonomide fırsatlar, eğitim, politik yaşama katılım ve sağlık.Şimdi Augusto Lopez-Claros’a bırakıyorum sözü.‘Ekonomiye katılım iş hayatına katılım anlamında.İşsizlik kadınları nasıl etkiliyor? Eşit işe verilen ücretlere bakıyoruz. İster inanın ister inanmayın, İsveç dahil dünyada kadın ve erkeğin eşit işe, eşit ücret aldığı bir tek ülke yok.İsveç’te bir kadının ücret ortalaması yüzde 83.Türkiye’de uçurum hayli büyük.Ekonomide fırsatlar kategorisinde ise baktığımız iş hayatına katılımın ‘kalitesi’.Kadınlar iş hayatına katılıyor ama bakalım hangi tür işleri yapıyorlar?Erkeklerin istemediği kötü işleri daha düşük paraya yapıyorlarsa kötü.Toplumda profesyonel ve teknik düzeyde kadınlara giden işlerin oranı ne?Bu kategoriye çocuk bakımı da giriyor.Diyelim ki kadınlar eğitimli. Üniversiteden mezun olmuşlar ama kariyer yapmak istediklerinde çocuklarını ne yapacaklarını bilemiyorlar.. Çünkü işyerlerinde çocuk kreşleri yok.Bu meseleyi en iyi çözmüş olan ülkeler İsveç, Finlandiya gibi Kuzey Avrupa ülkeleri.Tüm şirketlerin kreşleri var.Yüksek eğitimli kadınlar kariyer mi, yoksa çocuk mu diye bir ikilem yaşamıyorlar.Türkiye de çocuk bakımı hemen hemen yok gibi.Politik katılım meselesi de önemli.. Parlamentodaki kadın yüzdesi kaç?.. Dünya ortalaması yüzde 15.8. İsveç’te yüzde 55 mesela. Türkiye’de yüzde 4.4Bu yüzden Türkiye bu kategoride 58 ülke arasında 56. durumda.Ondan daha kötü durumda olan iki ülke var.Eğitime gelirsek? Eğitim kadının kendini, yeteneklerini geliştirerek topluma katkıda bulunması için çok önemli. Üniversitede, lisede ve ilköğretimde kaç kadının okuduğuna bakıyoruz.İsviçre de üniversiteye giden çok sayıda kadın var ama erkek sayısı daha fazla. Brezilya, Arjantin’e üniversitelere gittiğinizde kadın öğrenci sayısı erkeklerin üzerinde. Bu da doğal olarak bu ülkelerin üst sıralara geçmelerini sağlıyor. Türkiye’de üniversiteye giden kadın sayısı erkeklere göre çok düşük.51. sıradasınız.Lisedeki durum ise şöyle: Her yüz erkeğe 76 kız düşüyor.İlkokulda da her yüz erkeğe 92 kız var.Sağlık kategorisine genç yaşta annelik, bebek ölümleri filan giriyor.Annelik yaşına bakıyoruz. 15, 16 yaşlarındaki kızların bebekleri mi var, yoksa okula mı gidiyorlar. Çocuk yaşta doğuranlar ortalamayı düşürüyor haliyle.Anne ölümleri de bu kategoride.Bu değerlendirmeleri yaparken göz önüne aldığımız bazı faktörler var. Örneğin eğer iki ülkede anne ölümleri aynı ise bunlardan hangisinde daha az doktor varsa ön sıraya geçiyor. Daha fazla doktoru olan ülkede anne ölümleri daha az olması gerektiğinden bu ülke cezalandırılıp bir alt sıraya düşürülüyor.Türkiye’de anne ölümleri fazlasıyla yüksek: 100 bin doğumda 70 ölüm var.Bu oran Ürdün’de 41, İspanya’da dört.İsveç’te her 100 bin doğumda ölen kadın sayısı 2.Bebek ölümlerinde de durum parlak değil.Her bin bebekten 35’i ölüyor Türkiye’de.Tüm bunlar bir araya geldiğinde bir ülkenin skoru ortaya çıkıyor.Yaptığımız iş önümüze gelen rakamları değerlendirmek’.Augusto Lopez-Claros’un bana söyledikleri bunlar.Elindeki verilerin birine karşı çıktım.O da şu: BM İnsani Gelişme Raporu’nun verileriune göre Türkiye’de kadın bakan sayısı 0.Yani kadın bakanımız yok.Lopez-Claros’un elime verdiği raporda rakamlar için referans olarak Dünya Çalışma Örgütü’nden Birleşmiş Milletler’e, Dünya Bankası’ndan Yale Üniversitesi’ne kadar sayısız kaynak var.Yani rakamlar gökten zembille inmemiş Augusto Lopez-Claros’a.Eğer bunlarda bir yanlışlık varsa o da Ankara’nın ya da Kadından Sorumlu Devlet Bakanı Güldal Akşit’in hemen devreye girerek düzeltmesi gereken bir şey.Güldal Akşit ne diyorDÜN Ölüdeniz dönüşü Kadından Sorumlu Devlet Bakanı Güldal Akşit’i raporu nasıl değerlendirdi diye aradım.Güldal Akşit ülke dışındaymış.Kaderin garip cilvesi, ‘kadın-erkek eşitsizliği’nin tartışılacağı İsveç’te bakanımız.İsveç ‘cinsiyet uçurumu’ sıralamasında 58 ülke arasında bir numarada.İsveç Ilımlı Parti’nin davetlisi olarak bu ülkeye giden Güldal Akşit’e telefonla ulaştım.Rapordan haberdar olduğunu ancak inceleme fırsatı bulamadığını söyledi.Ya ona bugünkü oturumda raporu sorarlarsa ne olacak?Güldal Akşit de sıralamaya karşı çıkıyor ve rakamların doğru olmadığına inanıyor.O halde hemen bir tepki vermesi gerekmez miydi?Önceki gün Ölüdeniz’deki bir öğle yemeğinde yanıma El Pais Gazetesi’nin Ortadoğu sorumlusu Angeles Espinosa düştü.Sohbet ederken ‘Cinsiyet Uçurumu’ raporu geldi gündeme.İspanya bu raporda 27. sırada.Buna rağmen ülkede kıyamet kopmuş Espinosa’nın dediğine göre. El Pais raporu birinci sayfaya taşımış ve ‘Biz neden bu durumdayız’ diye raporu tartışmaya açmış.Biz neden böyle tepkisiz allahaşkına?