Hal yasası değişirse sebze-meyve ucuzlar mı

CEZALARDA BÜYÜK ARTIŞ OLACAK

Değiştirilmesi tartışmaya açılan “5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz, Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkındaki Kanun” 2012’de yürürlüğe girdi. 13 yıl içinde birkaç kez değiştirildi. Fakat, değişiklikler üreticinin de vatandaşın da elini beklenildiği düzeyde rahatlatmadı. Peki bu yeni taslakta neler var? Bence önemli başlıklardan biri, üretici ve örgütlerinin desteklenmesi, aracı maliyetlerinin de azaltılması.

Yanı sıra kayıtdışılığın önlenmesi, piyasayı üretici lehine güçlendirmek ve rekabeti adil kılmak amacıyla mali yaptırımların arttırılması ve sektörün daha şeffaf işlemesi de amaçlanmış. Öyle ki tasarı, olduğu hali ile kabul edilirse uygulanacak bazı para cezaları şöyle:

1. Piyasayı manipüle eden ve serbest rekabeti engelleyen davranışlara verilen ceza 177 bin liradan 1 milyon liraya çıkarılacak.

2. Bozulan ürünlerin imhasının usulüne uygun yapılmamasına 200 bin lira ceza gelecek.

3. Gerçeğe aykırı analiz raporu düzenleyenler veya bu raporun düzenlenmesini sağlayanlar hakkındaki 10 bin liralık ceza 178 bin liraya çıkarılacak.

YASA, SEBZE-MEYVE FİYATLARININ DÜŞMESİ İÇİN TEK KRİTER DEĞİL

Türkiye Halciler Federasyonu (TÜRK- HAL) Başkanı Yüksel Tavşan’ı aradım. Elbette, ilk sorum olası değişikliklerin üretici ve tüketiciye yansımasının ne olacağıydı. Net konuştu: “Hal Yasası’nda değişiklik yapıldı diye sebze- meyvenin ucuzlayacağını düşünen varsa yanılıyor. Bu, yanlış bir algı ve bizi de bakanlığımızı da zora sokuyor. Zira sebze- meyve fiyatları, üretim şartları ve oranları ile doğrudan alakalıdır. Bu sene yaşadık işte. Şu an havaların da ısınması ile sebze ucuz. Ancak meyveyi don vurdu. Üretim az, meyve fiyatları el yakıyor. Sonuçta üretimimiz fabrikasyon değil. Dolayısıyla sebze-meyve fiyatının belirlenmesi konusu daha çok geniş tabanda planlamayla ilgilidir.”

BÜTÜNCÜL DÜZENLEMELER LAZIM

“Piyasanın şeffaf olması, denetimlerin arttırılması, kayıt dışılığın, fahiş fiyat yaratacak her tür durum ve manipülasyonun önlenmesi, zayi oranlarının azaltılması gibi mevzuatta işlemeyen ya da eksik kalan noktalarda yapılacak bütüncül düzenlemeler, piyasanın daha dengeli olmasını sağlar ve bu durumun da fiyatlara elbette bir miktar katkısı olur.�Yoksa tek bir değişiklik ile fiyatlar düşmez.”

İKİ KIRMIZI ÇİZGİMİZ VAR: ÜRETİCİ VE TÜKETİCİ

Peki bu söylediği olası bir değişikliği desteklemedikleri anlamına mı geliyor? “Kesinlikle, hayır” diyor ve şu yanıtı veriyor: “Federasyonumuzun en başından beri iki önemli kırmızı çizgisi var; bir, üreticinin lehine olan her uygulamayı destekliyoruz. Ki bu taslakta da gördük ki üretici, birlik ve kooperatifleri sıkı şekilde korunmuş. İki, istiyoruz ki kayıt dışılık olmasın. Verilerin düzgün ve fiyatın istikrarlı olması buradaki şeffaf uygulamalara bağlı. Dolayısıyla olası değişiklikler bizim için kıymetli.

Örneğin, taslakta malların toptan alımı, satımı ve sevkinin hal kayıt sistemine bildirilmesi zorunlu tutulmuş. Bu çok önemli. Bildirilmeyen malları taşıyan/ bunları depolayanlara uygulanan 2 bin lira para cezası 36 bin liraya çıkarılmış. Hal dışı satışlara da düzenleme getirilmesi planlanmış. Bozulan ürünleri usulsüz imha edenlere ise 200 bin lira ceza öngörülmüş. Dikkatimi çeken bir başka husus toptan sebze-meyve hallerinin kurulması, açılması, taşınması ve kapatılması yetkisinin belediyelerden alınarak yeniden Ticaret Bakanlığı’na verilmesi. Ancak uzun zamandır ne açılan ne de kapanan bir hal var zaten.”




ZİNCİR MARKETLER ÜRETİCİDEN ALIYOR AMA İNDİRİM YAPMIYORLAR

Taslakta üreticiden doğrudan alınacak ürünlere, yüzde 20’yi geçmemek üzere zorunluluk da getirilmiş. Amaç üretici ve tüketici arasındaki fiyat makasının düşürülmesi, üreticinin elinde ürün kalmaması. Güzel ama uygulanabilirliği var mı? Diyor ki: “Şu an birçok zincir market zaten sözleşmeli üretim çerçevesinde, ciddi oranda ürününü doğrudan üreticiden alıyor. Biz, bu konuda destekçiyiz; yeter ki üreticinin ürünü para etsin, halkımız ucuz yesin. Ancak zincir marketler şu an zaten direkt üreticiden almasına rağmen indirim yapmıyorlar. 2012’de yasa ilk çıktığında da indirim yapacakları düşünülmüştü ama yapmadılar. Bu yeni düzenlemenin de bunu sağlayacağını pek düşünmüyorum. Üzerine çalışılmalı.”

NE ZAMAN YÜRÜRLÜĞE GİRER

“Daha yolun başındayız. Çok hızlı bir değişiklik olacağını düşünmüyorum. Bakanlığımızın çalışması henüz taslak. İlgili kurumlardan görüş alma süreci başladı. Tüm görüşler alındıktan sonra üzerinde çalışılıp, bize; Türkiye Halciler Federasyonu ve ilgili kurumlara da gönderilip, müzakere edilecek. Sonra Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunulacak. Geçerse, Cumhurbaşkanı tarafından onaylanıp, Resmî Gazete’de yayımlandıktan sonra yürürlüğe girecek. Bu arada daha önce hazırlanan bazı taslakların yasalaşmadığını da hatırlatmak isterim.