Tahkim geliyor belediye borçları siliniyor

AKP hükümeti bu hafta sonunda yapılacak seçimlerde beklediği zaferin ardından, yapacağı tahkim ile belediyelerin mevcut borçlarını temizleyip, yeni yönetimlerin önünü açmaya çalışacak gibi gözüküyor. Başbakan Erdoğan'ın parti toplantılarında bazı sözler verdiğini duymuştuk ama Maliye Bakanı'nın 'hazırlık yapın' talimatı ile birlikte işin ciddiyet kazandığı görülüyor.

Yapılacak tahkim ile sadece belediyelerin borçları değil, diğer kamu kuruluşlarının, KİT'lerin borçlarının da temizlenmesi gerekecek. Tahkim ile kamu kurumlarının birbirlerine olan borçları tabloya konup, alacak-verecek temizleniyor, geriye kalan kısım ise terkin, yani affediliyor.

Henüz hazırlık aşamasında olduğu için kesin bir rakam ortaya çıkmış değil ama tahkim boyutunun yaklaşık 20 katrilyon lira civarında olması bekleniyor. Tahkim içinde temizlenmesi gereken miktar, yani terkin miktarının ise bunun çok büyük bir bölümünü oluşturması, 15 katrilyonun üzerinde olacağı tahmin ediliyor. Bunun için de yasa çıkarılması gerekiyor.

Terkin edilen kamu borçları eğer Maliye'ye ya da Hazine'ye olan borçlar değilse, yani bir kamu kuruluşunun diğer bir kamu kuruluşuna olan borcu ise, bunun karşılığında Hazine'nin devlet tahvili çıkarıp alacaklı kuruluşa vermesi gerekiyor. Yani tahkim sonucunda zaten yüksek olan içborç stokunun önemli miktarda artması kaçınılmaz olacak. Borcu Hazine üstlenmiş olacak.

Örneğin bir belediyenin Maliye'ye vergi borcu, Botaş'a gaz borcu, SSK'ya prim borcu, elektrik kurumuna borcu, Hazine'ye, dışborcunu ödettiği için borcu bulunuyor. Bu belediyenin aynı zamanda bazı bakanlıklardan su, gaz alacağı, hastanelerden belediye hizmeti için alacağı da olabiliyor. Bu belediyenin alacak ve borçları masaya yatırılıyor ve örneğin Botaş'a olan borcu için Hazine'nin tahvil çıkarıp Botaş'a vermesi, SSK'ya borcu için yine kağıt çıkarıp SSK'ya vermesi gerekiyor. Maliye'ye ve Hazine'ye olan borcu silinebiliyor ama normal koşullarda, bu borcun da muhasebeleştirilmesi, yani bütçeye gelir ve gider yazılması gerekiyor. Bunun için de, eğer bu yıl içinde tahkim operasyonu yapılırsa ek bütçe çıkarılması kaçınılmaz olacak..

1994 KRİZİNİN NEDENLERİNDEN BİRİYDİ

Bundan önce 2 kez büyük tahkim operasyonu yapıldı ve bu tahkimler daha sonra ekonominin girdiği darboğazlarda önemli rol oynadılar. 1984 yılında yapılan birinci büyük tahkimin ardından 1992 yıl sonu itibariyle birikmiş borçlar için yapılan tahkimin neticesinde, 1993 yıl ortasında Hazine bazı kurumlara kağıt vermek zorunda kaldı. Hazine'nin geçen yıl çıkarmaya başladığı 'İçborç Raporu'nun ilkinde, tahkim için özel bir bölüm yeralıyordu. Ve bu tahkim neticesinde 1993 ortasında verilen kağıtların 1994 yılında çıkan krizde en önemli rolü oynadığı belirtiliyordu.

AKP hükümetinin yapılacak hazırlıklardan sonra, adına belki de 'yeniden yapılandırma' deyip, mahalli idareler reformunu bahane ederek bu tahkimi çıkarabileceği tahmin ediliyor.

Tahkim yapılmasına ilgili bütün kamu kuruluşlarının başta da Hazine'nin karşı çıktığı biliniyor ama Maliye Bakanlığı'nda da bir yandan bu çalışmalar sürdürülüyor. Yapılacak bu tahkimin öncekilerden farkı da olacak. Örneğin 1992 yılsonu borçları itibariyle yapılan tahkim 92 trilyon liraydı ve bu yükün bir bölümü Hazine, bir bölümü Merkez Bankası tarafından üstlenilmişti. Yani Merkez Bankası'na yapılan tahkimin bir bölümü üstlendirilip, çok uzun vadeli düşük faizli kağıt verilmiş, dolayısıyla bu yükün bir kısmı Merkez Bankası'nın para basmasıyla karşılanmıştı.

MERKEZ İZİN VERMİYOR

Şimdi ise yeni Merkez Bankası Kanunu böyle bir operasyona katılmasına kesinlikle izin vermiyor. Dolayısıyla tahkimin bütün yükü Hazine'ye binecek ve alacaklı kamu kuruluşlarına verilecek devlet tahvilleri ve bonolar nedeniyle, içborç stoku önemli ölçüde artacak.

İşte bütün bu nedenlerle IMF ve Dünya Bankası'nın da böyle bir 'borç silme operasyonu'na kesinlikle karşı çıkması bekleniyor. Bu operasyon bankacılık kesimini de rahatsız edecektir.