Ders alınacak gelişmeler

Geçen yıl Ağustos ayında çıkan konut kredileri krizi yalnızca Amerikan’daki değil, tüm gelişmiş ülkelerin mali sistemini sarstı. Batıklarla beraber mali sistemde güven krizi oluştu. Amerikan (FED), İngiltere (BofE) ve Avrupa merkez bankaları para basarak duruma müdahale etmeye çalıştı. Merkez Bankaları borç verme kriterlerini gevşettiler.

Konut fiyatlarındaki düşmenin durdurulmasıyla krizden çıkılabileceği düşünüldü. Başarılamadı ve sonuç değişmedi. Gecikerek de olsa, krizden en çok darbe alanlar kurtarılamadı, hala da kurtarılamıyor . Şimdi, dikkatler konut fiyatlarından uzaklaşıp darbe almış finansal kurumların doğrudan kurtarılmalarına ve yaşamalarına odaklandı. Çünkü, sistem krizi giderek yaygınlaşıp derinleşebilir.

KONSOLİDASYON

Gelişmeleri hatırlayalım. Krizin daha ilk gününden Amerika’daki konut kredileri toptancıları Fannie Mae ve Freddie Mac zora girdi. Hatta, krizin onlar tarafından tetiklendiği bile iddia edilebilir. Bu kurumlara para akıtıldı. Sonuç değişmedi. Aradan bir yıl geçtikten sonra daha başlarda yapılması gereken yapıldı. Bu kurumlara devlet tarafından el kondu . Altı ay evvel hareket edilseydi, bugün belki çok farklı bir yerde olunabilirdi.

Konut kredilerinin paketlenmesiyle oluşturulan yatırım araçları yoluyla zarar gören Bear Stearns gibi yatırım bankalarını kurtarmak için FED piyasaya borç verme kurallarını gevşetti. Sonuç yine değişmedi. Bu kurum güçlü bir başka banka tarafından satın alındı.

İngiltere’de BofE Northern Rock bankasını para basarak kurtaramadı. Almanya’da Dresdner Bank ve Postbank ancak fiyatları belli bir yere gelince kendilerine müşteri bulabildiler.

Daha film bitmedi. Lehman Brothers ’a müşteri dahi bulunamadı ve iflas etti. Merrill Lynch ’in bir başka banka tarafından satın alındı. Washington Mutual ve AIG gibi kurumların hisse fiyatları hızla düşüyor. Fiyat doğru yere gelince, bu kurumların da el değiştirmesi, ya devletin elinde ya da daha güçlü bir mali kuruluşun içinde eritilmesi kaçınılmaz görünüyor. Hisse fiyatı hızla düşen bu kurumlar için saatler önemli hale geldi.

Merkez bankaları sonucu değiştiremediler . Yapabildikleri, para basarak mali sistemdeki kuruluşların fiyatlarının düşmesini yavaşlatarak zorunlu el değiştirmeleri (konsolidasyon) sağlayacak piyasa koşullarının oluşumunu geciktirmekti.

GÖRÜNÜM

Mali sistemde güven krizi çıktığında, sistemde konsolidasyon kaçınılmaz oluyor . Bu olguyu, İspanya , İsrail , İsveç ve Türkiye geçmişte yaşadı. Hangi yolla olursa olsun, konsolidasyonu geciktirmek başka sorunlar yaratıyor . Güven krizinin devam etmesiyle beklentiler hızla bozuluyor. Reel sektör zayıflıyor. Enflasyon baskıları artıyor. Aslında, FED’in, BofE’ın ve Avrupa Merkez Bankası’nın son bir yıldır yaptığı da bu oldu.

Şimdi, Amerika’da da, Avrupa’da da ekonomik büyüme düşüyor. Avrupa’da ekonomik küçülme söz konusu. Küçülme önümüzdeki dönemde daha da derinleşebilir. Euro Bölgesi ve İngiltere’de son yayınlanan veriler reel sektördeki karamsarlığı artırıyor.

Mali sistemdeki konsolidasyonu geciktirerek Merkez bankaları yalnızca büyümeden değil, fiyat istikrarından da ödün vermek zorunda kaldılar . Petrol ve hammadde fiyatlarının düşmesine rağmen, geçmişten gelen ikincil etkilerle ortalama enflasyon ve temel enflasyon daha bir süre daha artış eğilimlerini sürdürecek gibi görünüyor. Kısacası, makro ekonomik görünüm olabildiğince karardı .

Bütün bu gelişmelerde sevinilebilecek tek nokta gelişmiş ülkelerin mali sistemindeki konsolidasyonun hızlanmasıyla tedirginliğin bir süre sonra azalması olasılığı. Belki, hızlı bir temizlikle sistem krizi yaygınlaşıp derinleşmeden mali krizin sonuna yaklaşıyoruz.