Fazla oksijen mi çarpıyor?

Benim size danışmak istediğim, dağda çabuk yorulmam. Çevremdekiler, oksijen çarptığını söylüyorlar. Oksijen, benim bildiğime göre, insana zindelik vermez mi? Eğer fazla oksijen etkiliyorsa, antioksidan ilaçların yararı olmaz mı? Başkaca alabileceğim önlemler var mı?

A.A./İSTANBUL

BİLDİKLERİNİZ doğru. Oksijen vücuttaki metabolik faaliyetler için mutlaka gerekli olan bir eleman. Tatil, kayak veya benzeri nedenlerle dağa ya da yüksek irtifalı yerlere çıkanların çoğu sizde de olduğu gibi, bir süre sonra kendilerini yorgun hisseder ve ‘‘fazla oksijen çarptı’’ diye bir yorum getirirler. Bu yorumun nedeni olarak, çevrede sanayi ve yerleşim olmaması yüzünden havanın temizliği ve bol ağaç nedeniyle oksijen üretiminin çokluğu düşünülür. Oysa durum çok farklı. Çevrede hava temiz ve oksijen bol olsa da yüksek irtifalı yerlerde insan bünyesi bundan yararlanamaz. Yükseklere çıktıkça hava basıncı düşer. Böylece oksijenin de basıncı düştüğü için, kana karışma oranı azalır. Tahlil yapılırsa, kandaki oksijen oranının düşük olduğu görülür. İlk günlerdeki halsizliğin ve kolay yorulmanın nedeni budur. Günler geçtikçe vücut buna karşı bazı önlemler alır. Kemik iliğindeki alyuvarları hemen kana verir, böylece daha çok hücre oksijen taşımaya başlar. Solunum derinlikleri artar ve vücuda daha fazla oksijen alınmaya çalışılır. Yüksek irtifalarda uzun süre yaşayanlarda kan hücrelerinin polisitemi denilen şekilde çoğalması bu uyum mekanizmalarıyla ilgilidir.

İlaç kullanarak bu olayı geçiştiremezsiniz. Dağa çıktığınızın ilk günlerinde aşırı yorulmamaya ve en önemlisi sigara içmemeye dikkat etmenizde yarar var.

Antioksidan vitaminler, vücuttaki oksijen metabolizması sonucunda ortaya çıkan ve serbest radikaller adı verilen zararlı ürünleri önlemekte yararlıdırlar. Sağlık açısından yararı olmakla beraber, bu konuda herhangi bir etkisi yoktur.