Her kuşağın Tevfik Fikret’i farklı

Liseden beri okuduğumuz bir isim: Tevfik Fikret. Yalnız edebiyat dünyasında değil, siyasette de farklı görüşlerin odağı. Karşıtları da, onaylayanları da onu ilgi çekici kılıyor. Peki, eski kuşak onun için neler yazdı, yeni kuşak onun eserlerini nasıl yorumladı?

Turgut Çeviker’in hazırladığı ‘Tevfik Fikret’ kitabı zengin görsel malzeme içeriğiyle onu tanımanızı sağlayacak. Edindiğiniz bilgilerle zor da olsa nesnel bir karara varacağınızı umuyorum. Hayatını ve eserlerini taraf tutmadan değerlendirirseniz bu kitap da amacına ulaşmış demektir.

Tevfik Fikret
Turgut Çeviker
KÜY (Koç Üniversitesi Yayınları)

Kitabın hemen başındaki dörtlüğü onun kişiliği konusunda bir izlenim verecektir:

“Kimseden ümmid-i feyz etmem, dilenmem perr-ü bal

Kendi cevvim, kendi eflâkimde kendim tâ’irim

İnhinâ tavk-ı esaretten girândır boynuma

Fikri hür, irfânı hür, vicdânı hür bir şâ’irim”

Güneş Sezen’in yazdığı ‘Editör Notu’ kitabın hazırlanış sürecini ortaya koyuyor. Turgut Çeviker, ‘Önsöz’de seçim konusunda bilgi veriyor:

1. Yazarların, kuşaklarının önemli temsilcileri olması
2. Metinlerin özgün olması
3. Metinlerin bütün zamanlar için kaynak olması
4. Metinlerin, sıradışı bir değerlendirme için farklı ilgi alanlarından olması
5. Metinlerin deneme, eleştiri, edebiyat tarihi, inceleme, söyleşi ve soruşturma türlerinden olması
6. Armağana (Koç Üniversitesi Yayınları’nın çok yazarlı biyografiler serisi Armağan Kitaplar başlığını taşıyor) serpiştirilecek yaratıcıya ait yapıtların yüksek temsil gücünde olması
7. Yaratıcı üzerine yayımlanmış akademik ve sivil metinleri bir arada sunmak, ancak daha çok sivil çalışmalara yer vermek.

‘Tevfik Fikret için Zaman Dizimi’nde ayrıntılı hayatını bulabilirsiniz. İçindekiler sıralamasıysa şöyle:

- Tevfik Fikret Üzerine Dünkü Yazılar

- Tevfik Fikret’ten Halûk İçin Şiirler

- Tevfik Fikret’in Şiir ve Düzyazıları

- Tevfik Fikret’in Resim Albümü

- Tevfik Fikret İçin Bugünkü Yazılar

- Görsel Malzeme Listeleri, Dizinler ve Kaynakça

‘Dünkü Yazılar’ Yahya Kemal’in ilk şiiri ‘Siste Söyleniş’i ve kuşaktaşlarının, onu tanıyanların ölümünün hemen arkasından yazılanları içeriyor.

Yeni Adam’ın Tevfik Fikret Anketi bugün de güncelliğini korumaktadır. 1939’da yapılmıştır. Yeni Sabah’ın da bir anketi vardır. 153’üncü sayfadaki anketi mutlaka okuyun. Ankete cevap verenler Fikret için şunları söylüyor:

- Hüseyin Cahit Yalçın diyor ki:

“Fikret vatanperver mi idi? Şüphesiz ki vatanperverdi. Toprağını ve milletini bizim kadar severdi. Bu hususta en ufak bir şüpheye mahal yoktur.”

- Suat Derviş diyor ki:

“Tevfik Fikret’in edebiyat tarihimizdeki yeri çok büyüktür. Çünkü o Türk edebiyatına tam manasıyla Garplı bir anlayış getirmiş olan ilk kalemdir.”

- Yaşar Nabi diyor ki:

“Tevfik Fikret, kendisine kadar süregelmiş olan eski şiir telakkisini yalnız şekil bakımından değil, zihniyet bakımından da baltalamış ve şiirin yalnız kelime oyunlarından ibaret olmaktan daha başka vazifeler de göreceğini ispatlamıştır.”

- Sadri Ertem diyor ki:

“Tevfik Fikret’in edebiyatımızda belli başlı rolü Avrupaileşen Türk edebiyatının şekil kısmındadır. Fikret Avrupai nazım vücuda getirmiştir.”

- Sabahattin Ali diyor ki:

“Fikret’in aruz veznini kullanış tarzındaki yeniliklerden çok daha mühim olarak edebiyatımıza ilave ettiği şey, o zamana kadar pek aşinası olmadığımız sosyal ve insani mevzuları ele almak.”

- Necip Fazıl diyor ki:

“Tevfik Fikret’in edebiyat tarihimizdeki rolü iki tane: a. kendisine kadar gelen nazım nescini (şiirin dokusunu) Avrupalılaştırmak b. şiiri cemiyet davalarına tahsis edebilecek cesareti göstermek.”

Tevfik Fikret üzerine önemli bir yazı:

- ‘Edebiyat ve Siyasal Duruş; Tevfik Fikret Ayıracı’-Zafer Toprak

- Tevfik Fikret’in Resimlerindeki Bağlamlar: ‘Bir His Dalgasına Resim Şekli Vermek’, bütün kişiliği, özellikleriyle bir Tevfik Fikret antolojisi-Necmi
Sönmez