Yatırımda pay kaybettik

2008 krizi dünyada doğrudan yatırımları da vurdu. Her alanda olduğu gibi likit kalma, uzun vadeli yatırımlarda da temkinlilik getirdi. 2014 sonrasında biraz güven geldi ama sonra yeniden 2016’da duruldu; küresel doğrudan yatırım girişlerinde 2015’teki yüzde 40’lık artıştan sonra 2016 yılında yüzde 2’lik bir düşüş olduğu görülüyor.

Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı UNCTAD’ın dün açıkladığı Küresel Yatırım Raporu’na göre, doğrudan yabancı yatırımlar küresel çapta yüzde 2 gerileyerek 1 trilyon 746 milyar dolara geriledi. Gelişen ülkelere giren yatırımlar ise yüzde 14’lük düşüşle 646 milyar dolar oldu. Bu seviye 2010’daki seviyenin biraz üzerinde.

UNCTAD’ın raporuna göre Türkiye’ye giren doğrudan yabancı yatırımları 2016’da yüzde 31 geriledi. 2015’te 17.2 milyar dolar olan girişler, 2016’da 11.9 milyar dolara geriledi. Bu tutar da 2010’daki 9 milyar dolardan bu yana en düşük değer. Asıl çarpıcı olanı şu; Türkiye’ye giren doğrudan yatırımların gelişen ülkelere giren yatırımlar içinde aldığı payda gerilemenin sürmesi. Bu pay, 2015’teki yüzde 2.3’ten yüzde 1.9’a geriledi. Ki bu seviye de 2010’daki yüzde 1.5’luk paydan sonra en düşük oran demek. Ancak belirgin olan şu; 2004 sonrasında AB hikayesinin ekonomiye yansıdığı dönemdeki gibi yüzde 3-5 oranından uzaklaştık. Türkiye AB değerlerinden uzaklaştıkça yatırımlar da uzaklaşıyor.

Rapor, doğrudan yabancı yatırım girişinde 2016’daki düşüşün, petrol fiyatlarındaki dalgalanmaya, ülkenin politik istikrarına gölge düşüren darbe girişimine ve sekteye uğrayan ekonomik büyüme nedeniyle olduğunu not ediyor.

Raporda, Türkiye’deki yabancı yatırım stokunun 2015’teki 145.4 milyar dolarlık değerden, 132.8 milyar dolarlık değere gerilediği görülüyor. Bunda kur artışının etkisi dikkate alınmalı.

Türkiye yurttaşlarının yurtdışında yaptığı yatırımlar ise 2015’teki 4.8 milyar dolardan 2016’da 2.8 milyar dolara gerilerken; yurtdışındaki yatırım stoku da 2015’teki 44.6 milyar dolardan 2016’da 28 milyar dolara düştü.

ILIMLI TOPARLANMA

UNCTAD, 2017 ve 2018’de küresel doğrudan yatırımlarda ılımlı bir toparlama olacağını tahmin ediyor. Bunun da 2007’deki tavan değerlerin biraz altı olarak öngörüldüğü anlatılıyor. Raporda, küresel doğrudan yatırımların 2017’de 1.8 trilyon dolara, 2018’de ise 1.85 trilyon dolara ulaşacağı tahmin edilmiş.

2015’ten 2016’ya en yüksek yatırım çeken ülkelere bakıldığında şunlar dikkati çekiyor; ABD 2016’da önceki yıla göre ilave 43 milyar dolarlı yatırım çekerek 391 milyar dolar yatırım girişi ile şampiyon. Asıl atağı yapan Britanya olmuş; Brexit oylamasına ve kaygılara karşın önceki yıl 33 milyar dolarlık girişi, 254 milyar dolarlık devasa bir giriş sağlayarak yatırım patlaması yapmış. Çin 134 milyar dolarda istikrarlı. Listedeki sekiz gelişen ülkeye karşın, Türkiye ilk 20’de yok.

Özellikle gelişmiş ülkelerden gelişen ülkelere akan parasal genişleme fonlarının daralacağı bir süreçte doğrudan yatırımların önemi artarken, gelişen ülkelere giren yatırımların azalması ürkütücü.

Ancak, yapılan anketlere bakılırsa 2016’nın tersine doğrudan yatırım iştahında iyimserliğin yeniden belirdiği görülüyor. Gelişmiş ülkelerdeki üst yöneticiler, küresel ekonomideki toparlamaya bağlı olarak yatırımların artacağını düşünüyor. Bir de, emtia ve petrol fiyatlarında beklenen artışın da gelişen ülkelerde sabit sermaye yatırımlarını arttırması bekleniyor.

 KARARA ALICILAR NASIL BAKIYOR?

ÇOKULUSLU şirket yöneticilerinin katıldığı anketlerde, müstakbel yatırım alacak ülkeler sıralamasında ilk 5 sırada ABD, Çin, Hindistan, Endonezya, Tayland, Brezilya geliyor. Türkiye ilk 10’da bile değil. Ancak, yatırım ajansları arasında yapılan ankette 2017-2019 arası dönemde en gelecek vaat eden yatırım ülkesi olarak Türkiye yüzde 9 oy alarak 14. sırayı almış.
Yatırım kararlarını alan şirket üst yöneticilerinin makro ve şirket özelinde dikkate aldıkları noktalar bizim gibi ülkelere ışık tutucu.
Şirketler özelinde, teknolojik değişim ve dijital ekonominin dış yatırımlarda en çok dikkate alınan olumlu unsur olduğu, siber saldırı ve güvenliğin de önemli bir kaygı olduğu not ediliyor. Ancak küresel riskler içinde çoğu yönetici; jeopolitik belirsizlikler, terörizm ve toplumsal istikrarsızlıkları saymış. Ticaret anlaşmalarının yeniden gözden geçirilmesi ile döviz kuru dalgalanması, yükselen faizler, gelişen ülkelerde yükselen borç seviyesi önemli kaygılar içinde sayılmış.

Kıssadan hisse, Türkiye’nin bu sayılan risklerden uzaklaşmadıkça iniş çıkışlı kısa vadeli sıcak para dışında ekonomik büyümesini finanse edecek uzun vadeli doğrudan yatırımlara adres ülke olması zorlaşıyor.