Uğur Cebeci

Adı artık Ajet. Düşük maliyetli bir havayolu olacak. Şimdilerde biraz arada kalmış bir havayolu. İşin başına Kerem Sarp getirildi. Eli serbest bırakılırsa sanırım yepyeni bir havayolu doğar. Fiyat politikası da doğru ayarlanabilirse başarı ihtimali giderek yükselir.

TÜRK Hava Yolları’nın alt markası Anadolujet- Ajet adıyla yeniden yapılanacak. İlk iş olarak şirketin başına THY Ticaretten Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Kerem Sarp getirildi.

Ama Mart 2024’e kadar, Kerem Sarp THY Ticaretten Sorumlu Genel Müdür Yardımcılığı’nı sürdürecek. Sonra Genel Müdür olarak Ajet’in başına geçecek.

Genç ama tecrübeli, yaratıcı, yüksek iş disiplinine sahip bir adam Kerem. 47 yaşında. Finans ve muhasebe okumuş. Çeşitli şirketlerde çalıştıktan sonra 2005 yılında THY ailesine katılmış. Ve hızla yükselmiş. Evli, iki çocuk babası ve iyi derecede İngilizce biliyor. Tek kusuru fazla sakin. Bunun havacılıkta karar verme aşamasında faydaları da var tabii.

Kerem Sarp

KUYRUK RENGİ DEĞİŞMELİ

Kerem Sarp şimdi Anadolujet’i yeniden yaratacak. Bugüne kadar imaj ve yapılanmayla ilgili ne çalışmalar yapıldı, bilmiyorum. Yani açıklanmadı. Ekipler falan ayrılacak mı? Logo ve renk değişecek mi? Bunu da bilmiyoruz. Ama şu gerçekler göz ardı edilmemeli:

-

En sık bindiğimiz yolcu uçakları dar gövdeli uçaklardır. Bunlar arasında Boeing’in 737 serisi, Airbus’ın da A320 ailesi var. Siz bu iki uçaktan hangisinde daha rahat ediyorsunuz? Hangisine daha fazla güveniyorsunuz? Bu soruların cevapları birbiri altına konulduğunda neredeyse skor eşitleniyor. Dar gövde önümüzdeki dönemde daha çok üretilmesi gereken uçak olarak gündeme geliyor. Bu iki uçaktan daha küçük yolcu uçakları da var ama 737 ve A320 halen pazarda lider konumundalar.

Dar gövde, tek koridorlu yolcu uçakları pazarında sistemin şanslısı Boeing 737. Çünkü Airbus pazara girdiğinde 737 ciddi bir satış yakalamıştı ve havayoyu şirketlerinin çoğu önemli siparişler vermişti. Uçağın ilk yıllarında da imalatçıdan kaynaklanan kazalar olmadı. Meydana gelen dar gövde uçak kazalarının çoğu pilotajdan kaynaklanıyordu.

RAKAMLARLA PAZARIN DURUMU

Bugüne kadar A320 ailesinde 300’den fazla şirket toplam 17 bin 737 sipariş verdi. 1988’deki ilk uçuştan bu yana 10 bin 997 uçak teslim edildi.  Bu uçakların 2 bin 897’si A320neo ailesinden. Neo ailesi için verilen siparişlerin toplamı ise 9 bin 617 adet.

Gelelim Boeing’e. Yani 737 ailesine. Bu uçak 10 Şubat 1968’de ilk yolculu uçuşunu yaptı. Başlangıçta 60 kişilik bir uçaktı ama Lufthansa’nın ardından Amerikan United devreye girdi ve yolcu sayısının artması için gövde uzatıldı.  Bugüne kadar teslim edilen uçak sayısı toplam 11 bin 513.  

Son günlerde havayolu yolcularını kızdıran ve bazen bağlantılarını kaçırmalarına yol açan gecikmeler oluyor. Bunun ana nedeni Avrupa hava sahasındaki yoğunluk. Bu da yetmiyormuş gibi Avrupa’da bazı havalimanlarının sistem yoğunluğuna ayak uyduramamaları da var. Geç gelen THY ya da Pegasus uçağı başka bir yere zorunlu olarak geç gidiyor. Bu yüzden sinirlenmeyin, çaresi yok.

İstanbul ya da Sabiha Gökçen havalimanlarından zamanında kalkan uçaklarımızın hiçbiri zamanında gittikleri Avrupa’dan zamanında dönemiyor. Tabii Anadolu’nun çeşitli kentlerinden Avrupa ülkelerine yapılan seferlerde de operasyonu zamanında tamamlamak mümkün değil. Slot denilen uçakların kalkış, iniş zamanları ile ilgili dilimler Avrupa için Eurocontrol denilen ve Avrupa hava sahasını yöneten kuruluşun yetkisinde. Hangi uçağın nereden ne zaman kalkacağı, hangi ülkelerin ya da kentlerin üzerinden geçeceği, ne zaman ineceği belirleniyor.

CİDDİ YIĞILMA VAR

Ama gelgelelim Avrupa hava sahasında yollarda ciddi bir yığılma var. Uçaklar arası uçuş sırasında hem yatay hem dikey aralık mesafeleri belli. Onları sıkıştırmanın imkânı yok, tehlikesi çok. Bunları zorlamak da imkansız. Yani Avrupa hava sahası artık uçaktan geçilmiyor. En yoğun otobanlardan daha yoğun. Pandemi sonrası artan yolcu trafiği dışında yeni kurulan hava yolu şirketleri sistemi tıkamaya başladılar. Uçuşlara iklim değişimi ile artan türbülanslar da eklenince uçuş süreleri de artmaya başladı. Elbette pilotlar türbülanslı bölgelerin dışından dolaşmak istiyorlar. Bu da yolcuların konforu ve güvenliği için çok önemli. Tabii az da olsa zaman alıyor.

Orman yangınları sürüyor. Ama yangınlar birçok bölgede kısa sürede kontrol altına alınabiliyor ve hızlı söndürme, soğutma yapılabiliyor.  Yangın söndürme uçak ve helikopterlerinin Türkiye’nin değişik noktalarında konuşlandırılması müdahalenin hızlı yapılmasını sağlıyor. Bunu geçen yıl çok hızlı karar alınıp kiralama ve satın almaların yapılması ile başardık.

Alışık olmadığımız sıcaklar yaşanıyor. Ve her gün Türkiye’nin birçok yerinden orman yangını haberleri geliyor. Komşumuz Yunanistan’da ve adalarında bazı yerler alev alev yanıyor ve başa çıkılamıyor. Rodos’taki büyük yangına biz de iki tane ‘arı’ gibi çalışan Air Tractor tipi yangın söndürme uçağı gönderdik. İtalya da aynı durumda. Kanada’ya kadar uzanan orman yangınları ile baş etmek çok zor. Türkiye orman yangınları karşısında 2021 yılında ciddi biçimde çaresiz kaldı. Ve hemen ardından orman yangınları ile mücadele için özellikle hava filosu konusunda hızlı hareket edildi.

HIZLI KARAR VERDİK

Daha önceki Orman Bakanı döneminde Rus imalatı Beriev Be-200 uçakları alınmak istendi. Ama kiralık Beriev uçakları ile yapılan uçuşlarda özellikle vadilere dalış riskleri rahatsız edici bulundu. Bakanlığın ısrarına rağmen bu uçaklar satın alınmadı ve bu iş Savunma Sanayi Başkanlığı’na verildi. İsmail Demir dönemindeki Başkanlık hızlı hareket ederek Amerikan Air Tractor uçaklarından alınmasına karar verildi. Zaten kiralanan 10 uçağın operasyonundan da memnun kalınmıştı. Büyük kısmı Amfibik olmak üzere satın almalar yapıldı. Şimdilik 4 adet teslim edildi. Ama kiralık 10 uçak Türkiye’nin değişik noktalarında görev yapıyor. Günde ortalama 5-6 kalkış yapıyorlar. 

Gün doğumundan gün batımına kadar çalışan bu uçaklar her seferinde 3 ton su atıyor.

20 ADET ALINACAK

Ayrıca suya karıştırılan gübre sayesinde söndürme yapılan yerlerde bitkilerin yeniden hayata geçmesi için fayda sağlıyor. Bu uçaktan toplam 20 adet satın alınacağı öğrenildi. Türk Hava Kurumu portföyünden alınan faal olan 3 adet CL 215 uçağı da hizmette. Ancak 4.5 ton su kapasiteleri olmasına rağmen sadece 3 ton su alabiliyorlar. Çünkü kanatlarında güçlendirme yapılması gerekiyor. Ayrıca motorlarda da değişim zamanı. Yapılmazsa metal yorgunluğundan kanat kırılmaları gibi tehlikeler ortaya çıkabiliyor. TUSAŞ portföyünde bakılan uçaklara ne zaman güçlendirme yapılacağı bilinmiyor.

Türk havacılık sektörünün ünlü ailesi Sulyak’ların torunu 17 yaşındaki Selim tek motorlu uçakla Atlantik Okyanusu’nu geçti. Selim Sulyak, Amerika Bangor Main’den kalkıp Atatürk Havalimanı’na geldi. 36 saat 30 dakika havada kaldı. Yakıt ikmali için indiği yerlerde çok değişik mevsimleri, hırçın hava şartlarını yaşadı. Bir ara oksijen düzeneği olan uçağıyla maskesini takıp 19 bin feet (6333 metre) yüksekliğe kadar çıktı.

SELİM Sulyak, 17 yaşında Türk Sivil Havacılık tarihine adını yazdırdı. Geçtiğimiz günlerde tek motorlu bir uçakla 36 saat 30 dakika havada kaldı. 8 bin 500 kilometreden fazla yol katederek havacılık tarihimizdeki yerini aldı. Atlantik’i tek motorlu bir uçakla geçen en genç pilotumuz oldu.

Selim Sulyak

Amerika Bangor Main Havalimanı’ndan en tek motorlu Cessna 206 Turbo Station Air uçağı ile mükemmel bir kalkış yaptı. Elbette yanında yardımcı pilotu vardı ama bütün uçuş boyunca lövye ondaydı. Kumanda ondaydı. Hatta çoğu zaman aşağı ile konuşmaları da yaptı.  Heyecanlıydı ama yıllardır simülatörde, tek motorlu uçaklarla, üstelik Amerika’da uçarak büyük deneyim elde etmişti. Kendine güveniyordu. Maceracı değildi ama kendi macerasının peşine düşeli uzun yıllar olmuştu.

ÜÇ KUŞAK HAVACI BİR AİLEDEN GELİYOR

Havacılık Selim’in genlerinde var. Dededen babaya, babadan Selim’e geçen bir genetiğin neredeyse tamamı havacılık içeriyor diyebiliriz. Selim’in babası Ömer ve amcası Ali Sulyak henüz 15-16 yaşlarındayken babaları Nedim Sulyak’ın uçaklarını izinsiz alarak, yani kaçırıp, havada birkaç tur attıktan sonra güvenle iniş yapmışlardı. Yani böyle bir ailenin haşarı olmayan çocuğu Selim, şimdi kurallara sımsıkı bağlı uçuyor. Ali Sulyak’ın iki çocuğu Kerim ve Leyla Sulyak ise Go-Kart ta (Karting) milli oldular.

Ömer Sulyak

SİMULATÖRDE UÇUYORDU

Türk Hava Yolları Amerika’dan sonra İstanbul’dan gelip geçen Uzakdoğulu yolcuların da peşine düştü. Dünyanın en fazla transit yolcu taşıyan havayollarından biri olarak, transit yolcularını bir-iki gün ya da birkaç hafta Türkiye’de kalmaya ikna etmek için önce Seul’e sonra da Tokyo ve Singapur’a çıkarma yaptı. Tek amaç Türkiye’de sadece deniz, kum ve güneş değil insanlığın sıfır noktası gibi tarihi değerlerin de olduğunu anlatmak.

TOKYO’DAN gelen bir turist genellikle bir-iki gününü Kapadokya, Pamukkale gibi yerlerde geçirip sonra hızla Mısır’a gidiyor. Koreli yolcular da öyle. Singapur ya da Avusturalya’dan gelen on binlerce yolcunun büyük kısmı transit. Bunu değiştirmek ve THY’nin hizmet sektörüne kattığı geliri katlamak için harekete geçildi. Kısacası bir zincir operasyon düzenlendi. Özel gecelerle bir tür ‘ikna yöntemi’ operasyon olarak sisteme alındı.

İLK ADIM ABD OLDU

414’ten fazla uçağı ve geçen yıl taşıdığı 72 milyon yolcusunun yüzde 50 ila 70’i transit yolcu olan THY, Türkiye’nin turizminde lider role sahip. Türkiye üzerinden transit yolculuk yapanlara mercek tutuldu. Ağırlıklı olarak İstanbul’a geldikleri, sonra hiç durmadan bir başka ülkeye gittikleri görüldü. Bunu değiştirmek için büyük bir plan hazırlandı. Planın ilk adımı olarak önce Amerika’dan gelen yolcular için ekonomi sınıfı için bir, business sınıfı için iki gece ‘otel bedava’ kampanyası yapıldı. Yani bu bedava otel sayesinde yolcuların İstanbul’da konaklamaları, para harcamaları sağlanmaya çalışıldı.

ŞİMDİ SIRA UZAKDOĞU’DA

Şimdi sıra Uzakdoğu’da. Gelir seviyesi yüksek, aramızda tarihi bağlar olan Güney Kore ya da Japonya’dan gelen turist sayısı çok az. Ekonomisi zirvede olan Japonya’dan bu yılın ilk 6 ayında gele gele 28 bin Japon gelmiş. Yılsonu beklentisi 78 bin. Aynı durum Güney Kore, Singapur ve hatta Avusturalya için de geçerli. Beklenen yolcu var ama konaklama yok.

KALKIP GİDİYORUZ

Biz de THY’nin ‘Uzakdoğu planı’nı takip etmek için yollara düştük. Uzakdoğu’da ilk durağımız Seul. THY’nin Boeing 777 uçağı ile İstanbul Havalimanı’ndan kalkıyoruz. Yolcuların çoğu transit, Avrupa’dan Afrika’dan falan gelmişler. Geldikleri gibi gidiyorlar. TK 90 sefer sayılı uçağımızın Kaptanları Nihat Ermiş ve Talat Kalkan. Kokpitte bir de bizim zarif komşu First Officer yani 2. Pilot Başak Ülker Altunbaş var. Uçağın Purser’ı Nihan Uzun. Ben ‘Uçuş 10 saati geçer’ diyordum ama THY Basın müşaviri Yahya Üstün haklı çıkıyor ve 9 saatten biraz fazla sürede Seul’ün deniz üzerindeki teknoloji harikası Incheon Havalimanı’na iniyoruz. Hava dayanılmaz sıcak. Nemle 45 dereceden fazla ısı üzerinize çullanıyor. Hemen otele dönüyoruz.

Schengen vizesindeki kısıtlamalar, çok uzun süre beklemek Türkleri yurtdışı turizminde Balkan ülkeleri ve Gürcistan’a yönlendirdi. Çoğuna sadece kimlik kartıyla yapılan yolculukların yıldızı ise Gürcistan’ın Batum kenti. Batum eğlencesi, yemekleri, dengeli fiyatlarıyla tercihlerde ön sıralara çıkıyor. Üstelik İstanbul’dan uçakla gidilip, kara yoluyla Rize’ye geçilip yine uçakla İstanbul’a dönmek gibi bin rota izlenirse Karadeniz sahilinin iki ülkedeki bölümünü yakından görme imkânı da veriyor.

Uçağa atlayıp İstanbul’dan Batum’a uçtum. Vize derdi yok. Kimlikle gidiyorsunuz. Çıkışta verilen mühürlü kağıdı aman kaybetmeyin. Dönene kadar yanınızda olması lazım.

TK 390 sefer sayılı uçuş sabahın erken saatinde ama size Batum’da bütün günü yakalama şansı veriyor. Bizden bir saat ilerideki Gürcistan’ın harika kenti Batum’a yine sabah saatlerinde iniyorsunuz. Hem THY hem de Pegasus bu kente yoğun uçuyor. Tek yön ekonomi sınıfı bilet 4200-4500 TL civarında.

Benim bindiğim uçak biraz yorgun ama iyi bakılmış bir A320-200’dü. Wi-Fi falan yoktu ama iyi bir ekip vardı. Kaptan Murat Ogan ve ‘first officer’ yani 2. Pilot Sedat Yılmaz güzel bir uçuşla 2 bin 500 metrelik asfalt kaplamalı piste harika iniş yaptılar. İstanbul’dan kalkış biraz gecikse de, planlanana yakın sürede Batum’a indik. Uçuş 1 saat 45 dakika deniliyor ama daha kısa sürüyor. Kabin Amiri İlgin Çelenk kabin sıcaklığını hep 22-23 derecelerde tutmaya özen gösterdi. İnsanlar temiz bir havada, serinlikte uçtular.

IATA adı BUS olan Batum Alexander Kartveli Uluslararası Havalimanı aslında iki ülkenin de havalimanı gibi. Türkiye ve Gürcistan için önemli bir ortak merkez. TAV Georgia bir TAV Havalimanları Holdingi ortak kuruluşu. Ben de buraya TAV’ın Kurumsal İletişim Direktörü Erhan Üstündağ’la gittim. Misafirperverliği doruktaki bu genç adam, önceden bana Batum Havalimanı’nı uzun uzun anlattı.

Ticari yolcu uçaklarıyla uçarken pilot anonslarından anlarız; en fazla 10 bin metre ve biraz daha yüksekten uçarız. Hatta genellikle bunun da altı olur. 15-18 bin metre falan yükseğe çıkılamaz. Bunun birçok nedeni vardır. Concorde bir istisnaydı, 17 bin metrenin de üzerine çıkardı. Askeri uçaklar ve özel iş jetleri de yüksekten uçabilirler. Elbette onlarında sınırları var. Peki yolcu uçakları neden çıkmıyor, sınırlamalar neler?

TİCARİ yolcu uçakları ne kadar yüksekten uçabilir? Günümüzde ticari uçaklar ortalama deniz seviyesinden yaklaşık 30.000 fit (9.144 metre) yüksekliğe ve biraz ötesine ulaşan yüksek irtifalarda uçar. Yolcu olarak uçarken, kokpitten yapılan çeşitli anonslarda uçuşun seyir irtifasının anons edildiğini duyarsınız. Yine de, bilmenizde yarar var; havayolu uçaklarının tam olarak ne kadar yüksekte uçmasına izin verilir, daha yükseğe çıkmanın sınırlamaları nelerdir? Anlatayım.

TİCARİ UÇAKLARIN LİMİTLERİ

Doğal olarak, izin verilen maksimum irtifa, uçaktan uçağa biraz değişir. Optimum bir seyir irtifası, belirli bir uçağın en iyi menziline ulaşmada da bir faktördür. Bu sınırlar, herhangi bir yasal veya düzenleyici gereklilikten ziyade, bir uçağın uçtuğu yüksekliği yönlendirir. Tabii ki, her hava sahasındaki hava trafik kontrolü, belirli bir zamanda bir uçağın kesin irtifası üzerinde nihai yetkiye sahiptir.

Çoğu ticari uçağın maksimum yaklaşık 42.000 fitte (12 bin 801 metre) uçması onaylanmıştır ve bu maksimum rakam “hizmet tavanı” olarak da bilinir. Örneğin, çift katlı Airbus A380 ‘super jumbo’ için servis tavanı 43.000 fittir (13 bin 106 metre). Bu arada Boeing 787-8 ve -9 ‘Dreamliner’ için 43.100 fit (13 bin 136 metre) olarak belirlenmiştir. Bununla birlikte, uzatılmış gövdeli 787-10, 41.100 fitte (11 bin 527 metre) ya da biraz daha alçakta uçabilir. Bu rakamlar bu uçakların çıkmasına izin verilebilecek en yüksek noktalardır.

SINIRLAR ARTTI

Daha önceki Boeing 737 ailesi uçakların (-500 varyantına kadar) 37.000 fitlik (11bin 277 metre ) bir servis tavanı vardı. Yani çıkabileceği maksimum yükseklik.  737 ‘NG’ (Yeni Nesil) ailesinin ilk ve en küçük çeşidi olan 737-600 modelinin piyasaya sürülmesiyle bu tavan 41.000 fit’e ( 12 bin 496 metre ) çıkarıldı. Optimum operasyon için, çoğu uçak bundan biraz daha alçakta, tipik olarak 35.000 fit (10 bin 668 metre ) civarında uçmaya yönlendirilir.

NEDEN SINIR VAR