Eksozom konusunda merak edilenler

Bu noktada karşımıza çıkan en heyecan verici yeniliklerden biri; eksozomlar. Eksozomların kullanıldığı tedavi yöntemleri, sadece hastalıkla savaşmak değil, hücrelerin kendi kendini onarma potansiyelini desteklemek yönünde kendini gösteriyor. Kordon kanı kaynaklı olarak geliştirilen eksozomlar, bu alandaki en ileri ve güvenilir uygulamalardan biri olarak dikkat çekiyor. Bu hafta bu konuda merak edilenleri Dr. Gani Akıncı’ya sordum. İşte verdiği yanıtlar...

Gani Akıncı

* Son zamanlarda adını sıkça duymaya başladığımız eksozomlar, tıpta devrim niteliğinde bir gelişme olarak gösteriliyor. Öncelikle eksozom nedir, ne işe yarar?

Eksozomlar, hücrelerimiz tarafından doğal olarak üretilen, nanometrik boyutta (yaklaşık 30-160 nanometre) küçük keseciklerdir. İçlerinde proteinler, RNA’lar (özellikle mikroRNA), lipidler ve çeşitli büyüme faktörleri taşırlar. Adeta hücrelerin birbiriyle konuştuğu “haberleşme paketleri” gibidirler. Bu biyolojik paketler, hasarlı dokuya ulaştıklarında oradaki hücrelerin davranışlarını değiştirir, onarmalarını, yenilenmelerini ve iltihap süreçlerini baskılamalarını sağlarlar. İşte bu nedenle eksozomlar, özellikle son yıllarda tıbbın farklı alanlarında umut verici bir tedavi seçeneği olarak gündeme gelmektedirler.

* Peki, eksozomların tedavi edici özellikleri ne zaman ve nasıl keşfedildi?

Son 10 yılda yapılan çalışmalarla birlikte, eksozomların hücresel iletişimdeki rolü daha iyi anlaşıldı ve bu sayede klinik kullanımları da artmaya başladı.

 * Eksozom tedavileri hangi alanlarda kullanılıyor?

Bugün, GMP standartlarında (iyi üretim uygulamaları) üretilen eksozomlar, hem araştırma aşamasında hem de klinik uygulamalarda farklı hastalıklar için umut vadediyor. Ortopedide diz kireçlenmesi (osteoartrit), tendon yırtıkları, kas-iskelet sistemi yaralanmalarında iyileşmeyi hızlandırmak için kullanılıyor. Nörolojide Alzheimer, Parkinson, ALS, MS gibi hastalıklarda sinir hücrelerinin korunmasına ve onarımına yardımcı olmak amacıyla kullanımları söz konusu. Cilt ve estetikte cilt gençleştirme, saç dökülmesi (alopecia) ve yara iyileşmesi gibi estetik uygulamalarda doğal bir destek sundukları için oldukça sık tercih ediliyorlar. Güncel yaklaşımda tüp bebek tedavilerini desteklemek amacıyla da eksozomların birçok özelliğinden yararlanılmakta. Jinekolojik hastalıklarda rahim içi tabakanın onarımı, yumurtalık rezervini destekleme gibi konularda eksozomların desteğine başvurulabilirken, erkek kısırlığının başlıca sebeplerinden olan oligospermi ve azospermi tedavilerinde de eksozomlardan yararlanılabilmekte.

* Kordon kanı kaynaklı eksozomların tercih edilmesinin özel bir sebebi var mı?

Kordon kanı, bağış sonrası alınan, bağışıklık sistemi açısından düşük riskli, yüksek rejeneratif potansiyele sahip bir kaynaktır. Bu kaynaktan elde edilen eksozomlar, özellikle anti-inflamatuar, antifibrotik, rejeneratif ve immün sistem düzenleyici etkileriyle dikkat çeker. Eksozom tedavisi, kök hücre tedavisinin bir adım ilerisidir. Çünkü içinde canlı hücre değil, sadece hücrelerin “iyileştirici mesajları” vardır. Bu da onu hem güvenli hem de immünolojik açıdan daha risksiz hale getirir.

* Son olarak hastaların dikkat etmesi gereken noktalar nelerdir?

Elbette her biyolojik ürün gibi eksozomların da kaynağı, saflaştırma yöntemi ve uygulama protokolü büyük önem taşıyor. Kalitesiz ya da standart dışı üretimlerle yapılan uygulamalar, etkinlik kaybına ya da istenmeyen yan etkilere neden olabilmekte. Bu nedenle GMP sertifikalı laboratuvarlarda üretilmiş, analizleri yapılmış ürünlerin tercih edilmesi hayati önem taşımakta. Bu tedaviden yararlanmak isteyen hastaların Sağlık Bakanlığı’ndan alınmış GMP Ruhsatıyla üretim yapan merkezlerde üretilen eksozomları tercih etmelerinin son derece yerinde olacağını söyleyebiliriz.