“Hal Yasası” hali vurdu!

Cenap Şahabettin…

*

Bu özdeyişi çok severim.

*

Ve her nedense bu cümlenin arkasında hep Türk çiftçisinin silüetini görürüm.

*

Çünkü tarım emek ister.

*

Çünkü tarım mücadele ister.

*

Teknoloji ne kadar gelişirse gelişsin tarımın özünde insan vardır.

*

Ve tarım, bu ülkenin her zaman öncelikli gündeminde olmalıdır.

*

O yüzdendir ki Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Yönetim Kurulu Üyesi, Antalya Ticaret Borsası Başkanı Ali Çandır’ı düzenli olarak ziyaret ederim.

Bol bol tarımı, sorunları, atılması gereken adımları konuşuruz.

*

Son yaptığım ziyarette, sürekli değişen Hal Yasası’nı etraflıca konuştuk.

*

Çünkü, yüksek enflasyonun en çok etkilediği alanlardan biri de semt pazarları.

*

Özellikle yaş sebze-meyve fiyatlarındaki dengesizlik, tüketicinin cebini yakıyor.

*

Peki, yasanın neresi aksıyor?

*

Ali Bey, bu sorunun cevabını maddeler halinde açıkladı:

HALLERDE YAPRAK KIMILDAMIYOR

“Üretici hallerinde işlem gören sebze ve meyve miktarının her geçen yıl azaldığını görüyoruz. Bu durum, haldeki piyasa işleyişini olumsuz yönde etkiliyor. Son 10 yılda, hallerimizdeki işlem miktarı, domateste yüzde 56, sebzede yüzde 47 ve meyvede ise yüzde 38 azaldı. 2024 yılında Antalya hallerinde işlem gören domates miktarı 294 bin tona, sebze miktarı 814 bin tona, meyve miktarı ise 189 bin tona geriledi.

PİYASA GERÇEKÇİ DEĞİL

Antalya’nın domates üretimi 2.6 milyon tona, sebze üretimi 5 milyon tona, meyve üretimi ise 2 milyon tona ulaştı. Durum böyle iken sadece yüzde 10 civarında ürün, hallerde işlem görüyor. Bu durum da piyasayı bozuyor. Üretici hallerinde mal olmadığında fiyat aşırı yükseliyor, mal çok olunca ise fiyat aşırı düşüyor. Maalesef bu sistemde gerçekçi bir piyasa oluşturamıyoruz.

HAL AYRIMI DOĞRU YAPILMALI

Yasada düzenleme yapılırken üretici konumundaki haller (Antalya, Mersin, Hatay) ile tüketici konumundaki (İstanbul, Ankara) haller aynı kefeye kondu. Bu sistemde marketler kendi firmaları aracılığı ile üreticiden ürün alıyor, sonra kendi firmasına yeniden satıyor. Hallerde ise yaprak kımıldamıyor. Oysa ürün yoğunluğu hallerde olmalı. O zaman fiyat daha doğru belirlenir. Bunu da ancak yasal düzenleme ile yapabiliriz.

SERADA 20, MARKETTE 40 TL

Kumluca’daki serada domates 20 TL, aynı ilçedeki markette 40 TL. Neden? Çünkü kitlesel tüketim modeline geçtik. Kumluca’dan domates alan, Ağrı’dan alanın nakliyesine ortak oluyor. Eskiden, halden ürünü alırdık, alış fiyatını, nakliyesini, kâr marjını koyup satardık. Şimdi ise Türkiye’nin tamamındaki nakliyeler hesaplanarak ortalama fiyat malın üzerine ekleniyor. Yani ürünün yanı başımızda üretilmesinin tüketiciye faydası kalmadı.”

*

Peki, bu sorun nasıl aşılacak?

*

Elbette yasal düzenlemeyle.

*

Zaten bu amaçla Ali Bey ve ekibi tarafından yeni bir çalışma başlatılmış.

*

Üreticiyle, tüccarla, ihracatçıyla konuşmuşlar.

*

Bu görüşmelerin neticesinde, fiyat dengesinin sağlanabilmesi adına hallerin önemini ortaya koyan özel bir rapor hazırlanmış.

*

Rapor Ankara’nın ne kadar dikkatini çeker, ne kadar sürede harekete geçilir onu bekleyip göreceğiz.