Dünya piyasaları neden düşüyor?

Salih NEFTÇİ

İMKB'nin uluslararası borsalardaki hareketlere göre davrandığı gazetelerde bir süredir yer alıyor. Özellikle Avrupa borsalarına bağlı bir ilişkinin varlığı ortada.

Avrupa borsaları ise bugünlerde ciddi biçimde değer kaybetmeye başladı.

Evvelsi gün yüzde 4 ila yüzde 7 arasında değişen düşüşler yaşandı. Dün de durum fazla parlak değildi. Bu yazı kaleme alındığında, öğleden sonra Avrupa borsaları bir önceki güne kıyasla yüzde 4-5 aşağıdaydı.

Bu hareketlerin arkasındaki bazı nedenler biliniyor. Özetleyip bazı yeni yorumlar getirmeye çalışacağız.

İKİ NEDEN

Batı dünyası borsalarının bu arada üzerinde durduğu iki önemli nokta var:

Bir kere, ekim ayı Amerika'da şirketlerin son kâr-zarar durumlarını açıkladıkları bir ay. Asya krizi ve Rusya'da yaşananlar nedeniyle açıklanacak rakamların beklenenden de olumsuz olmasından korkuluyor. Wall Street'in düşme olasılığı Avrupa'yı etkiliyor.

İkinci neden daha önemli:

Uluslararası bankaların bilinenden de daha zayıf durumda olmasından korkuluyor.

Örneğin perşembe günü Amerika piyasalarının kapanışına doğru 2 hedge fonunun daha havlu attığı dedikoduları piyasalara yayıldı. Bunlardan birisi daha sonra açıklama yapıp söylentileri yalanladı.

Bir ikincisi zararları kabullenmiş ama havlu atmadığını duyurmuştu.

Hedge fonlarına verilen krediler uluslararası bankaların kasasından çıkıyor. Ayrıca uluslararası bankalarda, bankanın kendi kaynaklarını işleten, hedge fonlarına benzer bölümler var.

Hedge fonları zarar etmişse, bankaların bu bölümleri de benzer zararlar yazmış olamazlar mı?

Rusya ve Asya'da kaybedilen paralardan sonra uluslararası bankaların şimdi de böyle bir durumla karşı karşıya kalmaları borsaları tedirgin ediyor.

AVRUPA BANKALARI

Bu durumdan Avrupa bankaları daha çok etkileniyor.

Örneğin son LTCM olayında en çok para kaybedenlerden birisi bir Avrupa bankası. Rusya'da para batıranların ilk sıraları da Avrupa bankalarınca paylaşılmıştı.

Gariptir ama Avrupa bankalarının Latin Amerika'da üstlenmiş oldukları riskin de tahmin edilenin üstünde olduğu anlaşılıyor.

Avrupa bankalarının bu görece zayıflığı piyasalara daha yeni vurdu. İster istemez de bir çeşit sürpriz oldu. Avrupa borsalarının eskiye kıyasla daha büyük tepki vermesinin bir nedeni bu olabilir.

SONUÇ

Wall Street açıldığında Avrupa borsalarında henüz kapanmamış oluyor. Bu nedenle Avrupa borsaları Wall Street'e göre davranabiliyor.

Ama İMKB için durum farklı. İMKB daha önce kapanıyor. Demek ki verebileceği tek tepki Avrupa piyasalarına.

Ayrıca Türkiye'nin Avrupa ile olan yakın iktisadi ilişkileri de şirketler, dolayısıyla İMKB açısından önemli.

Ve enflasyon rakamı...

EYLÜL ayı enflasyon rakamı bugün açıklanıyor. Ama bu artık önemini kaybetmiş bir gösterge. Gelecek haftalarda daha detaylı incelemeye başlayacağımız bazı gelişmeler var ki, Türkiye'de enflasyon konusunu ikinci plana itiyor.

Okurlara önceden kısaca duyuralım:

Dünya ekonomisi için en büyük tehlike enflasyon değil, deflasyon.

Deflasyon, fiyatların düşmesi demek. Enflasyon sırasında fiyatlar artarken, deflasyonda fiyatların yavaş yavaş azaldığı görülür.

Deflasyon öyle bir olaydır ki, bir ülkeden diğerine enflasyondan çok daha hızlı bir şekilde bulaşır. (Küresel krizin özelliklerinden birisi de zaten bu.)

Bu nedenle dışarıda yüzde 2-3 gibi gerçekleşen bir deflasyon, Türkiye'ye hemen gelecek ve katlanarak fiyatlar üzerinde etkili olacaktır.

Deflasyon, enflasyondan daha tehlikeli bir olaydır.