Disiplinin çeşitleri

Salih NEFTÇİ

Disiplin sözü ile ‘‘konulmuş bazı kurallara uyulmasını’’ kastediyoruz. Kurallar iyi olabilir. Veya kötü. Orası ayrı.

Ama ortada birtakım kurallar var ve bireylerden bunlara uyması isteniyor. ‘‘Kimin’’ istediği meselesi de ayrı.

Biz sadece disiplinin çeşitlerine bakacağız.

GÜNLÜK HAYAT

New York Belediye Başkanı, geçenlerde polislerden ceza yazmalarını istedi.

Hedef, kırmızı yanarken yolu geçen yayalardı.

Polisler tek bir kişiye ceza yazdılar. Herkes şaştı. Kadın gazetelere, televizyonlara çıkmıştı.

‘‘Karşıdan karşıya geçerken bana ceza yazdılar.’’

Sanırım ilk ve son ceza alan kişi oldu. Her gün milyonlarca New York'lu yaya kırmızıda yürümeye devam etti.

Disiplinsizlik mi?

Yoksa New York'lu olmanın bir parçası mı? Diğer bir deyimle, bambaşka çeşit bir disiplin mi?

Cevaplamak kolay değil.

OKUL

Okulda, üniversitede ev ödevi veriliyor.

‘‘Yapmazsam ne olur?’’

Hiç.

‘‘Sınava çalışmazsam?’’ Yine hiç.

Okul devletin okulu. Vergi veriyorum. Sınava yeniden girerim. 10 yıl da olsa okulu bitiririm.

Belki.

İsviçre liselerinde, üniversitelerinde kolunuzdan tuttukları gibi dışarı atıyorlar.

‘‘Git sanat okuluna gir. Veya yolları süpür.’’

Ama, ‘‘kıt kaynakları boşu boşuna harcama.’’

Burada ‘‘disiplin’’i tanımlamak daha kolay.

FİNANS

Finans ise bu iki örneğin ortasında bir yerde.

‘‘Polis’’leri var. Merkez Bankaları veya kendilerine bu görev verilmiş olan bizim SPK benzeri kurumlar.

Finans başkasının parasıyla oynayan bir sektör. Güven üzerine kurulu. Güven sarsıldığında, ortalık birbirine giriyor. Üstelik bu çalkantılar, reel sektöre de sıçrıyor. Uzun süre devam edebilecek durgunluk dönemlerine yol açabiliyor.

Çare?

Çare karmaşık ama, kurallara uyan, ‘‘disiplinli’’ hareket eden finansal sistemler bu çeşit durumlardan nispeten daha az etkileniyor. Bu kesin.

Ama ‘‘finansal disiplin’’i tanımlamaya çalışın.

Zor. Uygulaması daha da zor.

VE SİYASET

Bir de siyaset var.

Burada disiplin nasıl oluşacak?

Çünkü toplumda disiplinden sorumlu olanlar esasta siyasetçilerin kendileri. Kuralları koymak onların görevi.

Peki siyasetçilerin kendileri hangi nedenlerden disiplinli davranacak?

SONUÇ

Türkiye'nin (veya birçok hızlı gelişen ülkenin) durumuna bakın. Bu soruyu cevaplamak da kolay değil.