Batılı olmak

Salih NEFTÇİ

Çinli siyasetçilerin sık sık vurguladıkları ‘‘Asya değerleri’’ denen bir olgu olup olmadığı tartışılabilir.

Ama bu yaşıma gelene kadar gördüğüm kadarıyla ‘‘Ortadoğu değerleri’’ diye bir şey yok. Geri kalmışlık, pislik, sefalet ve uyuşukluk üzerine kurulu bir sistem düşünebilir misiniz?

Zaten bu topraklarda izlenen politikalar hiçbir zaman bu hataya düşmemiş. Gördüğüm kadarıyla bocalama, ‘‘Asya değerleri’’ ile ‘‘Batı’’ arasında kalmış.

Ortadoğu'nun olmayan değerleri zaman zaman bir başağrısı oluşturmuş olsa bile...

Ama bugünkü konumuz Batı. Batı'nın bazı imrendiren değerlerini tartışacağız.

AÇIKLIK

Batı denen olgu da son derece muğlak ama, dikkatli baktığınızda ilk başta insanı şaşırtan bir özelliğini görüyorsunuz.

Batı, doğruların söylenmesi ilkesine inanıyor...

Tam olarak uygulayabiliyor mu? Şüpheli. Doğrular genelde tatsız.

Ama elden gelen yapılıyor.

Örnek mi?

Banka bilançoları ‘‘açık’’ olmalı... Bankalar yanlış şeyler yapmışlarsa, alınmaması gereken riskleri üstlenmişlerse, bunu en baştan itibaren görmek, tartışmak zararlı değil. Asıl yanlış, bu ‘‘tatsız’’ olayı görmezlikten gelmek.

Başlar kuma gömülünce, sorunlar kendi kendine yok olur mu?

Batılı bunu görmüş.

ÇEŞİTLİLİK

Herkes kendisinin en ‘‘iyi şeyi düşündüğüne’’ inanır.

Hayatın gerçekleri insanları belli bir yerde çalışmaya, belli bir gelir elde etmeye ve belli bir şekilde yaşamaya zorlar. Burada yapacak fazla bir şey yok. Özellikle kısa vadede. Bir insanın belli bir beceriyi elde etmesi yıllar alıyor. Gelir düzeyini aniden değiştirmesi mümkün değil. Tüketimi, gelirine uyacak.

Hayatın gerçekleri böyle. İnsanın önünde ister istemez bir sınır çiziyor.

Ama ya düşünceler?

İnsan düşüncesine bir sınır koymak mümkün değil.

Her insan farklı düşünecek.

Ve bu arada kimisi siyah giyinirken, diğeri kırmızı giyecek.

Batı'nın en önemli değerlerinden birisi de bu çeşitliliği kabullenmek.

Hatta daha da öteye gidip yasaların bu çeşitliliği korumasına özen göstermek.

Farklı düşünen insanların yasalar üzerinde anlaşmasının bir yolu da bu değil mi?

YASALAR

Ve geldik bir diğer Batı değerine.

Objektif yasalar konması ve bu yasaların uygulanmasına özen gösterilmesi.

Bu konuda özellikle titiz davranılması. İnsan ilişkilerinin keyfiyetten çıkarılıp objektif, birbiriyle tutarlı temeller üzerine yerleştirilmesi.

SONUÇ

Bitirmeden bir konuyu daha hatırlatalım.

Serbest piyasa...

Ve bu serbestlik ilkesini koruyacak denetim mekanizmalarının geliştirilmesi.

Bunlar olmadan Batı olur mu?