Bursa’nın coğrafi işaret karnesi

Gaziantep’in ait yöresel yemekleri Büyükşehir Belediyesi’nin yürüttüğü çalışmalar ile Türk Patent ve Marka Kurumu’nca coğrafi işaret tescili yapıldı.
Böylece 56 coğrafi işaretli ürünü ile Gaziantep ‘en fazla coğrafi işaret tescili yapılan şehir’ unvanını korudu.

Peki Bursa coğrafi işaret konusunda nerede?
Gıdanın başkenti olan Bursa, binlerce yıllık tarihi ve verimli topraklarında yetişen yüzlerce kıymetli ürünü ve birbirinden lezzetli yemekleri ile coğrafi işaret liginin neresinde?
Bu hafta bu konuyu sizler için araştırdım.

 COĞRAFİ İŞARET NEDİR?

Coğrafi işaret, tüketiciler için ürünün kaynağını, karakteristik özelliklerini ve ürünün söz konusu karakteristik özellikleri ile coğrafi alan arasındaki bağlantıyı gösteren ve garanti eden kalite işaretidir. Coğrafi işaret tescili ile kalitesi, gelenekselliği, yöreden elde edilen ham maddesi ile yerel niteliklere bağlı olarak belli bir üne kavuşmuş ürünlerin korunması sağlanır. 

 Coğrafi işaret 

Belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri bakımından kökenin bulunduğu yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş ürünü gösteren işarettir. Coğrafi işaretler, menşe adı ya da mahreç işareti olarak tescil edilir. Gıda, tarım, maden, el sanatları, sanayi ürünleri coğrafi işaret tesciline konu olabilir.

Menşe Adı

Bir ürünün, tüm veya esas nitelikleri belirli bir coğrafi alana ait doğal ve beşeri unsurlardan kaynaklanıyorsa bu durumdaki coğrafi işaretlere “menşe adı” denir. Ürünün üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinin tümünün belirlenen coğrafi alanın sınırları içinde gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu çerçevede menşe adı olarak tescil edilen coğrafi işaretlerin kaynaklandıkları yöre ile bağları çok kuvvetlidir. 

T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Türk Patent ve Marka Kurumu kayıtlarına göre;
Bursa’nın aldığı coğrafi işaretler ‘menşei adı’ tescili alınmış ürünleri ve tescil tarihleri nelerdir?

Gemlik atı /10.12.2002 (Yanlış okumadınız, ‘Gemlik Atı’ Bursa’nın coğrafi işaret konusundaki ilk başvurusudur)
Gemlik Zeytini / 05.03.2005
İznik Çinisi /30.12.2009
Karacabey Soğanı / 30.11.2017
Bursa Siyah İnciri /Bursa Siyahı/ 14.11.2018
Bursa Şeftalisi / 03.05.2019
Gürsu Deveci Armudu /10.09.2019
Hasanağa Enginarı /11.09.2020

Peki ‘başvuru aşamasında olan’ daha doğrusu tescili beklenen ‘coğrafi işaret menşei adı’ ürünlerimiz nelerdir? Başvuru tarihlerimiz ne zaman olmuş? İşte karnemiz:
İnegöl Pırasası/ 04.09.2018
İznik Müşküle Üzümü / 24.11.2020

Biz soruyoruz, bu listede henüz başvuru aşamasına gelememiş, aşağıdaki ürünlerin coğrafi işaret başvurusu ne zaman yapılacak?

Mustafa Kemalpaşa domatesi
İznik domatesi
Bursa böğürtleni veya Uludağ böğürtleni
Bursa yaban mersini
Bursa frambuazı /Uludağ franbuazı
Apolyont kirazı
Karacabey Mihaliç peyniri
Bursa böreği
Trilye zeytinyağı
Yenişehir kıl biberi
Yenişehir dolma biberi
Uludağ kızılcık
Uludağ çileği başvuruları için ne bekleniyor?
 

Mahreç işareti 

Belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri itibarıyla belirli bir coğrafi alan ile özdeşleşmiş olan; üretim, işleme ya da diğer işlemlerinden en az birinin belirlenmiş coğrafi alan içinde gerçekleşmesi gereken ürünlerin konu olduğu coğrafi işaretlere “mahreç işareti” denir. Ham maddesi veya üretim, işleme aşamalarından bir tanesi yörede gerçekleşen bir ürün mahreç işareti olarak tescillendiğinde diğer üretim ve işleme aşamaları kaynaklandığı yöre dışında da gerçekleştirilebilir.

Türk Patent Kurumu kayıtlarına göre işte Bursa’nın mahreç işareti karnesi;
Bursa olarak ‘mahreç işareti tescili’ni hangi ürünlerde ve hangi tarihlerde almışız?
İnegöl Köfte / 28.02.2006
Orhangazi Gedelek Turşusu / 04.12.2017
Bursa Bıçağı / 15.02.2018
Bursa İpeği /29.03.2019
Bursa Kestane Şekeri /20.01.2021

Peki Bursa’nın yeni başvuruları var mı? Hangi ürünlerde ve ne zaman ‘mahreç işareti’ ‘başvurusu’ yapmışız?
Mustafakemalpaşa peynir tatlısı /11.10.2017
Bursa cantık / 11.11.2019
Bursa cevizli lokum /11.11.2019
Bursa tahinli pide /11.11.2019
Bursa döner kebabı /20.08.2020
Bursa havlusu / 04.09.2020
Bursa pideli köfte /30.07.2020
Bursa süt helvası /20.08.2020
Bursa üzüm şırası / 31.12.2020
Müşküle iğne oyası /24.11.2020
Bursa’nın tarihinde yer tutmuş çok değerli yemekleri ne olacak? Bu lezzetlerin coğrafi işaret başvurusu neden yapılmadı? Bursa’ya özgü, kuşaktan kuşağa aktarılan işte bu tarihi lezzetleri sıralıyorum;
Enginar dolması
Damat paçası
Kuzu etli ayva kalye
Kaymaklı armut tatlısı
Kaygana
Kuru erikli kuzu eti
Kestaneli pilav
Şeftali tatlısı
Kestaneli börek
Kuru cacık
Kirde kebabı
Dana etli kul kşı
Sütlü kadayıf
Kara incir tatlısı
Enginar kebabı
Kestaneli tarhana çorbası
Üzüm dede çorbası
Kemalpaşa çorbası

Bu konuda bir çalışma var mı? Sivil toplum kuruluşlarından görüş alınıyor mu?

AVRUPA’DA TESCİLLİ ÜRÜNLER

Bu arada Avrupa Komisyonu tarafından Türkiye’de 6 ürüne coğrafi işaret tescili verildi. Gaziantep baklavası, Aydın inciri, Aydın kestanesi, Malatya kayısısı, Milas zeytinyağı, son olarak da Taşköprü sarımsağı, Avrupa Birliği’nde coğrafi işaret olarak tescil edildi. Başvuru aşamasındaki ürünler Afyon pastırması, Afyon sucuğu, Antakya künefesi, Antep lahmacunu, Antep fıstığı, Edremit Körfezi yeşil çizik zeytini, Giresun tombul fındığı, Kayseri mantısı, Kayseri pastırması, Kayseri sucuğu, İnegöl köfte, Maraş çöreği, Çağlayancerit cevizi, Maraş tarhanası, Gemlik zeytini ve Milas yağlı zeytini. 
Dileriz coğrafi işaret tescil ve başvurularda Bursa diğer illere göre hızlanır, yeni başvurular ve tesciller gerçekleşir. Gizli kalmış bu lezzetler tescillenerek Bursa’nın lezzet mirasında kuşaktan kuşağa aktarılır.