Dikkat: Üstgeçitler, köprü ve viyadükler yoldan önce donar!

Yollarda ne kadar buz olabileceğini sıcaklıklar ve yağış miktarı belirler, ama genellikle şehirlerde kurulu olan meteoroloji istasyonlarından alınan bilgiler veya genel hava tahminleri yetersiz kalır. Birçok kurumda olduğu gibi Karayolları Genel Müdürlüğümüzde de tek bir meteoroloji mühendisi yoktur. Bu durumda herkesin bildiğini zannettiği bir konu olsa da buzlanma tahminiyle ilgili çok basit bilgiler vermek istiyorum.

Buzlanma sıcaklığı sıfır dereceye, yani donma noktasına veya altına inen cisimlerin yüzeylerinde oluşur. Köprü, viyadük ve üst geçitler iki taraftan birden soğur. Yollar ise altlarında bulunan toprak nedeniyle sadece üst yüzeylerinden, yani bir taraftan soğur. Yol, üst yüzeyinden soğurken bir yandan da altındaki toprak yüzey tarafından belli bir süre ısıtılabilir. Bir buçuk metre yükseklikte ölçülen hava sıcaklığı donma noktasına kadar düşse bile yol altındaki toprak yüzeyden dolayı yol yüzey sıcaklığı sıfır derecenin üzerinde kalabilir.

*

Böylece köprü ve viyadüklere göre yolların donması gecikir. Yolların donması için ya hava sıcaklığı donma noktasının çok altına düşmeli, ya da uzun süre donma noktasında seyretmelidir. Fakat köprü, viyadük ve üst geçitler her taraftan havayla temastadır. Diğer bir deyişle köprü ve viyadüklerin, hava sıcaklığı donma noktasına düşünce sıcaklıklarını donma noktasının üzerinde tutabilecek yolun altındaki toprak yüzey gibi, nispeten sıcak bir yüzeyle temasları yoktur. Böylece köprü ve viyadükler hava sıcaklıkları düşünce hızla ısı kaybeder. Bunun sonucu olarak hava sıcaklığının donma noktasına düşmesiyle köprü ve viyadüklerin donması arasındaki zaman farkı çok küçüktür.

*

Hava sıcaklığı donma noktasının altına düşünce, köprü ve viyadük yüzeylerinin sıcaklıkları da hemen sıfır derecenin altına düşebilir. Eğer hava yağışlıysa veya yüzeyleri ıslak ise sıcaklık sıfır derecenin altına düşünce su hızla donarak köprü ve viyadüklerin üzerinde buza dönüşür. Toprak bir yüzey üzerindeki yolun yüzey sıcaklığı, hava sıcaklıkları -5’lere düşse bile donma noktasının üzerinde kalabilir. Bu özellikle güneydeki yollar için doğrudur. Çünkü soğuk havalar etkili olmadan önce bu yolların olduğu yerlerde hava sıcaklıkları 10 -15 derece arasında veya yüksektir.

Bu nedenle yer yüzeyi sıcak havalarda depoladığı güneş enerjisi nedeniyle, hava sıcaklığı donma noktasının altına düştüğü zaman, toprak sıcaklığının da donma noktası sıcaklığına kadar soğuması birkaç saat alır.

Tahminler yapılırken yollar üzerinde ne kadar donan yağışın birikeceğini bilmek de önemlidir. Eğer yüzeylerin sıcaklığı sıfır derecenin altındaysa donan yağış yollarda birikecektir. Eğer hava sıcaklığı donma noktasının altında ama yüzeylerin sıcaklığı üzerindeyse, köprü ve viyadüklerde buzlanma olacak ama yollar ıslak kalacaktır. Yol yüzeylerinin sıcaklığı da donma noktasına ulaştığında tüm yol yüzeylerinde buz birikmeye başlar. Eğer yağış yağmurla karışık kar veya tamamen kar olarak düşerse, erime esnasından yoldan gizli ısı alınacağı için yol yüzeyi soğumaya başlar.

Eğer yağmurla karışık kar veya kar yağışı şiddetli ise yol yüzey sıcaklığı sıfırın üzerinde olsa bile yolun üzerinde birikirler. Yağış durunca, kar hızla sulu kara dönüşür ve erir. Yağmur veya çisenti sadece sıfır derece veya daha düşük sıcaklığa sahip olan yüzeylerde donar.

*

Görüldüğü gibi genel bir hava durumu bilgilerine bakarak yollarda buzlanma (çiy, kırağı ve donan sis) tahmini yapılamaz. Ya da en pahalı aletleri alıp yollara koyarak da bu işin herhangi birisi tarafından yapılması mümkün değil. Birçok meteorolojik parametreyi dikkatlice belirlemek ve değerlendirebilmek gerekir. Yani meteorolojik teknoloji, ancak meteoroloji mühendisleriyle birlikte kullanılınca bir anlam kazanıp katma değer üretebilir.