Irak’ta en çok sorulanlar

Bugün size hali hazırda Irak ile ilgili en çok sorulanlarla ilgili bir derleme yaptım.

IŞİD nasıl doğdu, ne kadar güçlü?
ABD’nin 11 Eylül 2001 saldırılarına misilleme olarak gerçekleştirdiği Irak işgali sonrasında palazlandı. 2006 yılında Irak El Kaidesi lideri Zarkavi’nin öldürmesinin ardından başına Ebubekir Bağdadi’nin geçmesiyle örgütün Irak kolu kuruldu. Suriye’de patlak veren iç savaş sayesinde örgüt burada da kök saldı. İlk büyük başarıları Mayıs 2013’te Suriye’nin 220 bin nüfuslu Rakka kentini ele geçirip şeriat yönetimi ilan etmeleriydi. Suriye’de Özbekistan, Afganistan, Fas, Tunus, Çeçenistan ve Avrupa’dan olmak üzere 12 bin yabancı militanının bulunduğu tahmin ediliyor.

IŞİD işgal ettiği bölgelerde kalabilir mi?
Brookings Enstitüsü’nden Daniel Byman’ın AFP’ye açıklamasına göre IŞİD Suriye’de savaşırken tank ve mekanize birlik desteği olmayan düzensiz ordu görünümündeydi. Irak’ta ise daha çok halk desteği buldukları Sünni bölgelerinde ilerlediler. Nitekim perşembe gününden bu yana Irak ordusunun operasyonu karşısında işgal ettikleri Tıkrit’ten kısmen geri çekilmek zorunda kalan IŞİD’in düzenli bir ordu karşısında ne kadar güçlü olacağı şüpheli. Askerin olmadığı yerde ise iki şekilde işgal ettiği topraklarda tutunabiliyor. Bir, vahşi infazlarla halkta korku salarak; iki, hayatın günlük akışını sağlayıp sözde güvenliği temin ederek.

IŞİD’in kapısına dayandığı Bağdat neler yapıyor?
Irak’ta nisan ayında genel seçimler yapıldı. İki dönemdir Başbakan olan Şii kökenli Nuri el Maliki’nin Kanun Devleti Bloğu, 328 üyeli meclisten 92 koltuk alarak birinci parti oldu. Bizzat Maliki kişisel olarak 721 bin oyla, tek başına en çok oy alan siyasiydi. Ancak ‘Ülke genelinde partisinin oylarına bakarsanız seçimler bir referandumdu, dolayısıyla Maliki kazanamadı’ diyenler de var. Sünnileri, devlet kadrolarından, ordudan dışlamak, mezhepçilik yapmak gibi Maliki’ye yönelik suçlamalar çok.

Irak’ta halihazırda kim ne istiyor?
Irak’ın kuzeyinde kendi Kürt Bölgesel Yönetimi’ni kuran Kürtler, IŞİD’in yürüyüşe geçmesiyle tartışmalı petrol zengini Kerkük’ü ele geçirdi. Bağımsızlık iddialarını daha sık gündeme getirir oldular. Maliki’yi veto ediyorlar. Maliki ise kendi Şii destekçileri arasında bile birlik sağlayabilmiş değil. Şii din adamı Ayetullah Sistani, bir yandan IŞİD karşısında cihat ilan ederken Iraklı siyasileri, bir an önce yeni başbakan, cumhurbaşkanı ve meclis başkanını belirlemeye çağırdı. Sistani’nin bu çağrısı önemli. Çünkü sözlerinin Şii âleminde sınır aşan bir etkisi var ve Irak’ın toprak bütünlüğünden yana irade koymuş durumda.

Maliki’nin gitmesi ülkeyi kurtarır mı?
Yeni Irak Meclisi ilk kez yarın toplanacak. 30 gün içinde yeni cumhurbaşkanını, 45 günde ise başbakanı seçmeleri gerekiyor. Teamüller gereği Başbakan Şii, Cumhurbaşkanı Kürt, Meclis Başkanı’nın ise Sünni olması gerekiyor. Bu da her bir makam için uzun pazarlıkların yapılabileceği anlamına geliyor. 2010 seçimlerinde yeni hükümetin şekillenmesi 9 ay sürmüştü. Maliki’nin gitmesi kısa vadede birlik açısından ülkede bir galibiyet hissi yaratabilir.
Ancak uzun vadede Şii destekçisi İran, Sünni destekçisi Suudi Arabistan ve ABD tarafından onaylanan; petrol ve suyun adil dağılımını da öngören bir yönetim yapısı üzerinde anlaşma sağlanmadıkça Irak ülke sınırlarını da tehdit ederek karışmaya devam edecektir.