×
Ermenistan’ın temmuz ayında Azerbaycan’ın stratejik enerji hatlarının ve yolların geçtiği bir bölgede yer alan Tovuz’a saldırması, ağustos ayı sonlarında da Dağlık Karabağ hattında provokatif eylemlerini sürdürmesi üzerine Azerbaycan’dan ummadığı bir yanıt görmeye başladı.
NEDİR BU SORUN
DAĞLIK Karabağ, uluslararası hukuka göre Azerbaycan yönetimine bağlı özerk bir yönetim. 1992’de tek taraflı bağımsızlık ilan eden Dağlık Karabağ’da Ermenilerin kurduğu sözde ‘cumhuriyet’ Erivan dahil hiçbir ülke tarafından tanınmıyor. Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ civarındaki 7 ilçesi de işgal altında bulunuyor.
Bakü, 28 yıldır bu kendi toprağı olan bölgeleri geri almak için diplomatik bir mücadele veriyor. Ancak Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Örgütü (AGİT) çerçevesinde kurulmuş Minsk grubunun yaptığı görüşmelerde şimdiye kadar herhangi bir ilerleme sağlanamadığı gibi son dönemde Erivan’ın provokasyonları da arttı.
KİM NE İSTİYOR
AZERBAYCAN işgal altındaki Ağdam, Cebrail, Fuzuli, Kelbecer, Kubatlı, Laçin ve Zengilen reyonlarında işgalin sona erdirilmesini istiyor, Dağlık Karabağ için de Bakü’ye bağlı özerk bir yapı öngörüyor.
Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ise “Karabağ ezelden Ermeni toprağı. Teslim edilmesi söz konusu olamaz” diye diretiyor. Silahlı çatışmaya dönüşen gerilimi bir anlamda bu diplomatik tıkanıklık da tetiklemiş durumda.
DÜNYA NASIL GÖRÜYOR
1-2 Ekim’de Türkiye-AB ilişkilerinin de masaya yatırılacağı AB zirvesi sonrasında Yunanistan ile 2016 yılında duran istikşafi görüşmeler yeniden başlayacak. İki ülkeden diplomatlar, müzakere edilmesi gereken konularda uzlaşmaya varmak için görüşmeler gerçekleştirecek. Bu 2002’den beri Yunanistan ile 61’nci istikşafi görüşme olacak.
RUMLAR ISRARCI
AB zirvesi normalde 24-25 Eylül tarihlerinde yapılacaktı. Ancak AB Konseyi Başkanı Charles Michel’in korumasında koronavirüs çıktığı için Brüksel’de yapılması planlanan zirve bir hafta ötelendi. AB diplomatları Atina ile diyalog kararıyla birlikte Ankara’ya yönelik yaptırım olasılığının azaldığını ifade ederken açıkta kalan Kıbrıs Rum Kesimi ise bu konudaki ısrarlı tutumunu sürdürüyor. Rumlar, hiç değilse Türkiye’nin Doğu Akdeniz’de faaliyetlerini sürdürmesi halinde uygulanacak yaptırımların şimdiden belirlenmesi için ısrarını koruyor.
AB’DEN BEKLENTİLER
ALMANYA’nın arabuluculuğu sonucunda Yunanistan ile diyaloğa geçmeyi kabul eden Türkiye’nin de AB’den beklentileri söz konusu. Bunlar Gümrük Birliği’nin güncellenmesi, AB’nin 2015 Türkiye ile AB arasında imzalanan mülteci sözleşmesine dair yükümlülüklerini yerine getirmesi, Türk vatandaşlarına Avrupa’da vizesiz seyahat imkanı sağlanması gibi unsurlar.
Aslında bu konuda da anahtar AB dönem başkanı olarak Almanya’da. İnsan hakları ihlalleri gerekçesiyle Gümrük Birliği güncellemesine karşı çıkan Almanya’nın AB Komisyonu’na Türkiye’ye yönelik olumlu adım atılması konusunda yeşil ışık yakması ve diğer ülkeleri ikna etmeyi seçmesi ilişkilerin nispeten raya girmesinde önemli bir adım olur. AB ile diyaloğun canlandırılması ise bölgesel istikrara katkı sağlayabilir.
ABD’DE BİR KAOTİK SEÇİM SÜRECİ
ABD 3 Kasım’da en kritik başkanlık seçimlerinden birine sahne olmaya hazırlanıyor. ABD Başkanı
AB’den Türkiye’ye yaptırım ve güçlü bir ortak tavır isteyen, ancak henüz ne topluluk içinde ne de NATO’da umdukları desteği bulan bu ülkeler seslerini giderek yükseltiyor.
MİÇOTAKİS’İN MAKALESİ
YUNANİSTAN Başbakanı Kiriakos Miçotakis, dün üç Avrupa gazetesinde aynı anda yayınlanan bir makale kaleme aldı. Haddini aşarak Türkiye’ye zirveye kadar süre tanıyan Miçotakis, “Eğer Türkiye o zamana kadar aklını başına toplamazsa diğer Avrupa liderleri ve ‘benim’ gördüğüm kadarıyla etkili yaptırım kararı almaktan başka bir seçeneğimiz kalmayacak” (Frankfurter Allgemeine’den çeviri) diyecek kadar anlaşılan kendinden geçmiş durumda.
Yunanistan hükümeti adına konuşan Miçotakis’in birincil tekil şahıs olarak kendini ifade etmesi bir yana mektuptaki Türkiye’ye yönelik tehdit dili de diyalog çağrısını tamamen gölgede bırakmıştı.
MACRON’UN ÇIKIŞI
FRANSA Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron şu günlerde Doğu Akdeniz’de Yunanistan’ın en güçlü destekleyicilerinin başında geliyor. AB zirvesi öncesi Macron’un dün ClubMed diye adlandırılan AB’nin güney ülkeleri liderlerini Korsika’da bir araya getirmesi bundan.
Doğu Akdeniz’de diyaloga öncelik veren AB dönem başkanı Almanya’nın aksine Fransa, Türkiye’ye daha sert bir tutum takınılmasını istiyor. Henüz umduğu desteği bulabilmiş değil. Macron’un dün ‘Cumhurbaşkanı Erdoğan yönetimini’ AB’ye hedef göstermesi de bundan. Atina ve Rum Kesimi ise Fransa’nın bu tavrıyla cesaret buluyor.
Fransa lideri bir yandan da Yunanistan’a savaş uçağı ve fırkateyn satmanın hesabını yapıyor. Olmadı iki yıl önce Yunanistan pahalı bulduğu için vazgeçtiği iki savaş gemisinin leasing yoluyla yeniden Atina’ya kiralanmasını gündeme getiriyor.
Türkiye’de EBA TV üzerinden uzaktan eğitim, özel okullarda ise yine sanal telafi eğitimi başladı, 21 Eylül için de kademeli olarak yüz yüze eğitime geçme planı yapılıyor.
VİRÜS ÇIKANA KARANTİNA
Koronavirüs salgınının devam etmesine rağmen birçok ülke sınıflarda eğitime geçmeyi deniyor. Almanya’nın başkenti Berlin mesela. Ağustos ayından bu yana daha hijyenik, sosyal mesafeli, maskeli eğitimi deniyor. Okulların toptan kapatılması yerine koronavirüsün tespit edildiği okul ya da sınıflardaki öğretmen ve öğrencilerin karantinaya alınması tercih ediliyor.
Berlin’de 350 bin öğrenci ve 800 okul bulunuyor. Ağustosun son haftası itibarıyla 36 öğrenci ve 4 öğretmende hastalık teşhis edildiği, 22 eğitim grubunun uzaktan eğitime alındığı belirtiliyor.
DERSTE DE MASKE ŞART
Hürriyet’in Brüksel temsilcisi Güven Özalp’ın aktardığına göre ilk ve orta eğitim salıdan itibaren Belçika’da da başladı. Belçika’da sarı, turuncu, kırmızı diye planlar yapılmış. Hali hazırda sarı seviye geçerli. Hem öğrenci, hem de öğretmenlerin okul koridor ve sınıflarında ders saatlerinde de maske takmaları zorunlu. Hastalığın yayılma eğilimi göstermesi halinde alarm seviyesinin daha da arttırılıp yeni tedbirlerin gelmesi söz konusu. Gerekirse yeniden yüz yüze eğitime ara vermeye kadar gidebilir.
DÖNÜŞÜMLÜ EĞİTİM
Fransa da 1 Eylül’den itibaren yeniden okullu oldu. Sınıflar küçültülüp, havalandırma ve hijyen kuralları arttırılarak eğitime devam etme denemesi yapılıyor. Çocukları okula yollamak zorunlu. Okullarda 11 yaş üzeri öğrenci ve öğretmenlerin maske takması da zorunlu. Maske, sınıfta da okul bahçesinde de çıkarılmayacak.
Peki bu adım ne anlama geliyor, Türkiye için niye dikkat çekici?
ZATEN İLİŞKİ VARDI
BİRLEŞİK Arap Emirlikleri, Mısır ve Ürdün’den sonra İsrail ile ilişkileri normalleştirecek üçüncü Arap ülkesi olmaya hazırlanıyor. Önümüzdeki haftalarda iki tarafın liderlerinin ABD’de Beyaz Saray’da bir araya gelip ilişkileri resmileştirmesi bekleniyor.
Baştan söyleyelim herhangi bir ülkenin başka bir ülke ile diplomatik ilişki kurma kararı almasında elbette olumsuz bir taraf yoktur. Nitekim Türkiye, İsrail’i ilk tanıyan Müslüman çoğunlukta ülke olmuştur. Ancak tuhaf olan, BAE ile İsrail’in anlaşması sayesinde İsrail’in Filistin’i kısmen ilhak etme planının önüne geçildiğinin söylenmesidir.
İSRAİL’DEN TEKNOLOJİ
İŞTE tam da İsrail’in Filistin’e karşı nasıl bir adım atacağının beklendiği bir dönemde BAE ile normalleşmeye yönelik açıklamanın denk getirilmesi zamanlama açısından dikkat çekicidir.
İsrail ile BAE arasındaki perde arkasındaki ilişkiler, 2010 yılında Filistinli Hamas örgütünün liderlerinden Mahmud el Mabhuh’un Dubai’de bir otel odasında öldürülmesiyle dibe vurmuştu. Baş şüpheli de İsrail’in gizli servisi Mossad idi.
İsrail basınına konuşan Amerikalı yetkililere göre, BAE, ilişkilerin suikast öncesine dönmesi için İsrail’den o döneme kadar reddettiği bazı teknoloji transferi taleplerinde bulundu. Amerikalı yetkili, bunların neler olduğu konusunda bilgi vermezken, İsrail’in İHA, füze, tarım ve sağlık sektöründe etkili olduğunu hatırlamakta fayda var.
BU TEPKİ NİYE
TÜRKİYE ilk kez Akdeniz’de sismik araştırma çalışması yapmıyor, ancak ortalık bir anda toz duman. Avrupa’dan Amerika’dan Ankara’ya yönelik uyarılar, yaptırım tehditleri peş peşe geliyor.
Oruç Reis sismik araştırma gemisi, Türkiye’nin yayınladığı Naxtex seyrü sefer bildirisine göre daha önce 2018’de Barbaros Hayrettin Paşa gemisinin araştırma yaptığı bölgede çalışma yapacak. Ama bu sefer tepkilerin tonu bir hayli yüksek.
BAŞKA NEDENİ Mİ VAR
DOĞU Akdeniz meselesi çok bileşenli bir sorun. Bir yanda, Türkiye’yi pazarlıklardan dışlayan Mısır, Güney Kıbrıs Rum Kesimi, Yunanistan, İsrail gibi ülkeler var. Bir yanda Libya ile sürpriz bir şekilde deniz yetki alanı anlaşması yaparak karşı tarafın Akdeniz oyununu bozan Türkiye var.
Bu nedenle Akdeniz krizini, Libya’daki gelişmelerle birlikte görmek gerekiyor. Birleşmiş Milletler’in meşru saydığı, Türkiye’nin de danışmanlık ve eğitim verdiği Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH), son dönemde Libya’da darbeci Halife Hafter’e karşı önemli askeri başarılar elde etti. Sırada Sirte ve Cufra operasyonları var.
Sirte, UMH’ye geçerse Hafter ve destekçisi Mısır, Fransa ve Birleşik Arap Emirlikleri’ne karşı önemli bir üstünlük sağlanacak.
NİYE TAM DA ŞİMDİ
Yunanistan ve Kıbrıs Rum Yönetimi’nin yoğun propagandası altında dün Avrupa Parlamentosu’nda Türkiye konulu bir oturum düzenlendi. Ancak oturumun başlığı bile önyargıyı gözler önüne sermesi açısından yeterliydi. “Akdeniz’de istikrar ve güvenlik: Türkiye’nin olumsuz rolü.”
TEMSİLCİ DE BOY HEDEFİ
BÖYLE bir başlık altında düzenlenen toplantıda Türkiye elbette parlamenterler tarafından yaylım ateşine tutuldu. Bundan geçtiğimiz günlerde Ankara’da temaslarda bulunan ve ‘hoşgörülü’ olmakla suçlanan AB Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell de nasibini aldı. AP’de esen popülist rüzgâr İspanyalı Borrell’i de rahatsız etmiş olmalı ki, “Türkiye’ye karşı haçlı seferine çıkacak değiliz” tonunda bir uyarıda bulundu.
GÜNDEM YİNE TÜRKİYE
TÜRKİYE, AP’deki oturumundan sonra pazartesi günü de AB dışişleri bakanları toplantısında ele alınacak.
Fransa Dışişleri Bakanı Jean Yves Le Drian’ın girişimiyle yapılacak toplantıda Suriye, Libya, Doğu Akdeniz bağlamında Türkiye gündemde olacak.
Kıbrıs Rum Kesimi ve Yunanistan da bu girişimi desteklerken Le Drian, Ankara’ya yeni yaptırımların gündeme gelebileceğini ima eden açıklamalarda bulundu. AB, Doğu Akdeniz’deki sondaj faaliyetleri nedeniyle daha önce Ankara’ya yönelik sembolik birkaç yaptırım uygulama kararı almıştı.
Dışişleri Bakanı
TARTIŞMA NİYE ALEVLENDİ
DONALD Trump iktidara geldiğinden bu yana ABD’den Netanyahu hükümeti ve ABD’deki İsrail yanlısı seçmen tabanını memnun edecek birçok hamle geldi. ABD, İsrail’in işgal altında tuttuğu Suriye’nin Golan Tepeleri’ndeki egemenliğini tanıdı, Büyükelçiliği’ni Tel Aviv’den Kudüs’e taşıdı vs.
Son olarak da Trump’ın ocak ayında Beyaz Saray’da Netanyahu ile birlikte açıkladığı ‘yüzyılın anlaşması’ diye lanse edilen Ortadoğu barış planı, Batı Şeria’da yasadışı inşa edilen Yahudi yerleşimleri ile Ürdün Vadisi’nin İsrail tarafından ilhakına kapıyı aralayan maddeler içeriyordu.
1 TEMMUZ’DA NE OLACAK
LİKUD Partili Netanyahu’nun Mavi-Beyaz İttifakı lideri Benny Gantz ile zar zor yaptığı koalisyon anlaşması, 1 Temmuz’dan itibaren ilhakın kabine veya meclisin onayına sunulabileceğini öngörüyor.
İşte bu tarih yaklaşırken de dünya Netanyahu’nun böyle bir adımı göze alıp almayacağını merak ediyor. Çünkü ABD dışında ne Avrupa’da ne de Arap dünyasında bu konuda İsrail’e bir destek söz konusu. Hatta Trump yönetiminin bile bu konuda bölündüğüne dair haberler geliyor.
BÖLGEDE DURUM NE
1990