Futbol da edebiyata dahil

Kitabı ‘güçlü bir serbest vuruş’ diye nitelendiren sıkı Galatasaraylı Enis Batur yazdığı önsözde edebiyatçıların futbola olan ilgisizliğine değiniyor: “Edebiyat adamlarının, sanatçıların sporla tutkulu ilişkiler geliştirmeleri her zaman yadırgatıcı görünmüştür nedense: Sanıyorum, soyutlama eğilimi yüksek uğraşların insanları için somut cephesi ağır basan bir alan sayılıyor spor. Gövdeyle zihni böylesine kısır çizgilerle birbirinden ayırmak yanlış oysa. Sporun, zihinsel dayanaklarını yok saymak iyiden iyiye yanlış ayrıca: Bütün başarıların arkasında performansı yönlendiren zekâ bekler.”

ŞOSTAKOVİÇ’İN MAÇ YOLCULUĞU

Özdal’ı Türk edebiyatında top koşturan, futbolla sıkı fıkı olmuş Orhan Kemal, Haldun Taner ve Ülkü Tamer geleneğine bağlıyor Enis Batur. Futbolun inceliğinin peşinde gidenlere örnek olarak da ünlü Rus besteci Dmitri Şostakoviç’i gösteriyor:

“Futbolun incelikten yoksun bir spor türü sayılmasına katılmıyorum her şeyden önce. Kitlelerin afyonu olarak görülmesi, kadınları erkeklerden ayırması, seyircide şiddet eğilimi doğurması belli ölçülerde doğrulanabilir belki. Ama teknik, hüner, organizasyon, ekip çalışması açısından bakıldığında ince bir spor dalıdır futbol. Şostakoviç gibi bir bestecinin, takımının maçını izlemek için trenle Moskova’dan Bakü’ye gitmesini başka gerekçelere dayandırmak şart değildir.” 

Ülkü Tamer’in anlattığı maç gibi bazı örnekler meraklıları tarafından daha önceden bilinse de tuttuğunuz takımın çok iyi oynayıp farklı kazandığı bir derbiyi keyifle 90 dakika izlemiş gibi okuyorsunuz kitabı.

Kapak yazısında da söylendiği gibi “futbol sadece futbol değildir”, “top bir dünyadır”, “hayat futbola fena halde benzer” gibi daha nice söz futbolun yeşil sahalarla sınırlı kalmadığını gösteriyor.

Kitap, sanat ve edebiyat da fena halde futbola dahildir dedirtiyor.

İLK TOP GÖBEKLİTEPE’DE Mİ ORTAYA ÇIKTI

Futbolun kökenlerinin, yazılı tarihten çok daha öncesine, insanların toplu halde yaşamaya başladığı dönemlere dayandığını söyleyen yazar bu bölümde görsel olarak İspanyol fotoğraf sanatçısı Isabel Munoz’nun Göbeklitepe’de çektiği bir fotoğrafı kullanmış. Sanatçının Pera Müzesi’nde 2023 yılında açtığı ‘Yeni Bir Hikâye’ sergisinde yer verdiği fotoğrafta elinde yuvarlak bir küreyi zıplatan akbaba görülüyor. Akbabaların pek çok kültürde ölülerin ruhlarını gökyüzüne taşıdıklarına inanıldığı için özel bir öneme sahip olduğunu vurgulayan Özdal, “Göbeklitepe’de bir kaleciyi anımsatan akbaba figürü elinden bir top havalanır, bu top gezegenlerle mi ilişkili, yeniden doğum mu, bir oyun ya da ritüel sahnesi mi” diye soruyor.

Kim bilir belki de insanlık tarihinin sıfır noktası kabul edilen Göbeklitepe, futbolun da sıfır noktasıdır.

TÜRK EDEBİYATININ EN ÜNLÜ MAÇI




Kitapta edebiyat tarihimizin en ünlü maçına da yer veriyor Özdal. Ülkü Tamer’in santrafor olarak sahaya çıktığı ve anılarında yer verdiği maç 8 Haziran 1964 yılında Altunizade Sahası’nda oynanır. Keşanlı Ali’nin ilk sahnelenişinden sonra yapılan maçın başlama vuruşunu da Gülriz Sururi yapar.  Oyunun sanatçılarıyla Orhan Kemal ve edebiyatçı arkadaşları arasındaki maçta edebiyatçıların kaptanı Orhan Kemal olur. Keşanlıların kaptanı ise oyunun yazarı Haldun Taner. Maçın hakemi de tabii ki Halit Kıvanç. Edebiyatçıların 5-3 kazandığı maçın son golünü penaltıdan Orhan Kemal atar. Edebiyatçılar galibiyetin coşkusuyla kaptanlarını omuzlarına alarak sahada tur atarlar.

KÜÇÜK İSKENDER’İN 11’İ

Futbol tutkusunu sakınmayan şairlerdendi İskender. Bir söyleşisinde hayatta olmayan edebiyatçılarımızdan bir 11 kuruyor:

“Kaleye Yahya Kemal geçsin.

Defansa Necip Fazıl, Necatigil, Melih Cevdet, Oktay Rifat.

Orta sahaya Edip Cansever, Sezai Karakoç, Ece Ayhan.

İleriye Attilâ İlhan, İlhan Berk ve Cemal Süreya.

Sık sık tribüne gönderileceğini biliyorum ama, teknik direktör şüphesiz Nâzım.”

DÜNYA EDEBİYATI FUTBOL KULÜBÜ

* Kaleci: Franz Kafka – Dünyanın absürtlüğüne ve baskıya karşı dirençli duruşuyla, kalede sağlam bir bekçi olurdu.

* Defans: Ernest Hemingway – Güçlü, keskin ve doğrudan tarzıyla defansın sağlam kalesi.

* Defans: Leo Tolstoy – İnsan doğasını derinlemesine anlama yeteneğiyle, rakip atakları öngörür.

* Defans: Virginia Woolf – Derin düşünceli ve keskin sezgileriyle defansın stratejik yönünü güçlendirir.

* Defans: Edgar Allan Poe – Karanlık ve gizemli tarzıyla rakipleri şaşırtır.

* Orta saha: William Shakespeare – Oyun kurucu olarak, oyunun her yönünü ustalıkla yönetir.

* Orta saha: Gabriel Garcia Márquez – Büyülü gerçekçilikle oyunu dönüştürebilir, beklenmedik oyun açılımları yaratır.

* Orta saha: Jane Austen – Toplumsal zekâsıyla oyunu okur ve mükemmel paslar dağıtır.

* Forvet: Dostoyevski – İnsan ruhunun derinliklerinden güçlü vuruşlar yapar.

* Forvet: Charles Dickens – – Hikayelerindeki gibi, karmaşık savunmaları aşacak stratejiler geliştirir

* Forvet: Sylvia Plath – Keskin ve güçlü dil kullanımıyla rakip savunmayı sarsar.