Lesbos Adası’nın lirik şairi Sappho lezbiyen miydi?

Cevat Çapan’a göre, Sappho’nun yetiştirdiği kızlarla kendi arasında aşk ilişkilerinin olduğu kesin. Rehberimiz Mini bu görüşte değil.

Durup yatağımın başında

Yaldızlı çarıklarıyla

birden

uyandırdı beni tan

*

AYVALIK’ın tam karşısındaki Lesbos Adası’nı biz daha çok Midilli diye biliyoruz.

Midilli ya da ‘Mytilini’ adanın başkenti aslında.

Kahve, badem şekeri ve ‘helvadaki’ bir yana Ada’nın tarihi, kültürü, gelenekleri karşı yaka ile içiçe geçmiş.

Bizans döneminde sürgün yeri olan Lesbos, bir ara Bizanslılar tarafından Cenevizli bir aileye ‘çeyiz olarak’ verilmiş.

1462 yılında Türkler tarafından fethedilmiş ve adadaki Türk hakimiyeti 1912’ye kadar sürmüş.

Lesbos Adası’na damgasına vuran Osmanlı ailelerinden biri Kulaksızoğlu ailesi. 1825 yılından itibaren adada söz sahibi olan ailenin buradaki son yöneticisi Halim Kulaksızoğlu Paşa’nın pembe malikanesinin panjurları kapalı.

‘Paşa’nın evi’ diye gösteriyorlar.

Kulaksızoğlu ailesinin son ferdi Aslı Görk İstanbul’da, Göztepe’de yaşıyormuş. Bunları, adanın şirin meyhanesi Hermes’te yanyana oturduğum Yunanlı meslektaşım Stratis Balakas’tan öğreniyorum.

Çatalım, sardalya balığı, mücver, patlıcan ve ahtapot salatası, kabakçiçeği dolması arasında gidip gelirken can kulağıyla dinlediğim Balakas adanın tarihiyle ilgili kitaplar yazıyor.

EGE’NİN KÜLTÜR MERKEZİ

Son kitabı da Kulaksızoğlu ailesiyle ilgili.

Kitap üzerinde birlikte çalıştığı Aslı Görk’u cep telefonundan arayıp, Lesbos-İstanbul hattında beni onunla tanıştırıyor. Ankara feribotuyla Pire’ye giderken uğradığımız Lesbos’ta toplam 7-8 saat kalacağız.

Lesbos, şimdiye kadar gördüğüm diğer Yunan adalarından farklı. Beyaza boyanmış, mavi kapılı evlerden ziyade karşı kıyıdaki gibi taş evler hakim. Milattan önce yedinci yüzyıldan itibaren Ege Denizi’nin kültür merkezlerinden biri olmuş.

Sanırım hálá da öyle.

Zaman darlığından gezemediğim Teriade Modern Sanatlar Müzesi’nde pek şaşıracaksınız, Picasso, Matisse, Chagall, Miro tabloları mevcut.

Müzeyi kuran Startis Eleftheriadis-Teriade Paris’te ünlü bir resim koleksiyoncusu ve öldüğünde tüm zenginliğini doğduğu adaya bağışlamış...

Nobel ödüllü Odiseus Elitis, ressam Teofilis, şair Sappho, Lesboslu ünlüler.

Sappho konusu, ikonlara savaş açan Bizans hükümdarı III.Leon’un adaya sürmüş olduğu bir papazın kurduğu Ayasos’u gezerken açılıyor.

Rehberimiz Mini belli ki, Sappho ve lezbiyenlik arasındaki ilişkiyi merak edenlere sıkça rastlamış.

Sappho hakkında bildiklerini anlatıyor.

NEDEN FEMİNİST OLMASIN

Milattan önce 630 ila 612 yılları arasında yaşadığı rivayet edilen Sappho aristokrat bir aileden.

Zengin bir tacirle olan evliliğinden Kleis adında bir kızının olduğu ve Midilli’de bir okulda 4-5 yaşından aldığı kızları evlilik çağına kadar yetiştirdiği biliniyor.

Cevat Çapan, Türkçe’ye çevirmiş olduğu şiirlerinin önsözünde, Sappho’nun öneminin şiire kişisel sesi getiren ilk büyük şair olduğunu söylüyor.

Çapan’a göre, Sappho’nun yetiştirdiği kızlarla kendi arasında aşk ilişkilerinin olduğu açıkça ortada. Lesboslu rehber Mini bu görüşte değil.

‘Evet’ diyor ‘Şiirlerinde erotik bir şeyler olduğu kesin ama bu onun kızlarla aşk ilişkisi yaşadığı anlamına gelmez.’

Mini’ye göre, Sappho’nun kız okulu Lesbos’ta kabul görmüş ama Yunanistan’ın diğer adalarında, şehirlerinde tepkiye yol açmış.

Oysa Sokrat’ın, Eflatun’un erkek öğrencilerine ses çıkartan yok.

Sappho yoksa ilk feminist mi?

İLK ARİSTOFANES KULLANDI

Lesboslu Sappho’dan esinlenerek, iki kadın arasındaki aşk ilişkisini anlatmak için ‘Lesboslu’ sözcüğünü ilk kullanan Atinalı tiyatro yazarı Aristofanes.

Hani şu ‘Kadınlar ıhh derse’nin yazarı.

Kadın şairden yaklaşık iki yüzyıl sonra yaşamış.

Lezbiyen sözcüğünü (Lesboslu) ona borçluyuz anlayacağınız.

Mini diyor ki: ‘Sappho kırklı yaşlarında kendisinden çok daha genç bir erkeğe aşıktı ve bu aşk nedeniyle kendisini kayalardan aşağı atarak intihar etti.’

Elbet seviyorum seni

Ama sen beni seviyorsan

genç bir kadınla evlen

Nasıl katlanırım

birlikte yaşamaya

kendimden genç biriyle

Bu dizeler umutsuz aşkının kanıtı değilse ne?