Bu bir dizi incelemesidir: ‘Adolescence’ ergenlik… İncel kültürü ve erkek öfkesi ile sert bir yüzleşme

ASIL SUÇLU KİM; ÇOCUK MU AİLE Mİ TOPLUM MU

Diziyi baştan sona elbette anlatmayacağım. Ancak ergenlik dönemindeki çocukların sosyal medyanın etkisiyle şiddet, zorbalık ve hatta cinayete uzanan ‘erkeklik’ öfkesini anlatması açısından, dünyada izlenme rekorları kırıyor. Kısa süre önce vahşi bir cinayete kurban giden 15’indeki Ahmet Minguzzi’yi anarak izledim tek planda çekilen bu diziyi. Birer saatlik, 4 bölümlük dizinin senaryosunu, Jack Thorpe ile dizinin başrol oyuncularından Stephen Graham yazmış. Dizinin
15 yaşındaki başrol oyuncusu Owen Cooper’a da şapka çıkartıyorum.

‘ZEHİRLİ ERKEKLİK’ KAVRAMI ANLATILIYOR

Son yıllarda sıklıkla duyduğumuz toxic masculinity, Türkçesi ile “zehirli erkeklik” kültürünün ergenlik çağı çocukları arasında, akran zorbalığı ve sosyal medya eli ile nasıl yayıldığı, kadın nefreti ile beslenen incel kültürü ve o kültürün emojilerle ürettiği kendine has, şifreli dilini, Andrew Tate gibi kadınlara zorbalığı meşrulaştırmaya çalışan içerik üreticileri, Elliot Rodger gibi katillerin (arabasından ateş açtı, 7 kişiyi öldürdü) gençler arasında, özellikle incel kültüründe nasıl bir kahramana dönüştüğü, ailelerin çoğunun ergenlik çağındaki çocuklarından bihaber olması ve çocuklarının fiziki iyilikleri kadar psikolojik sağlıklarına önem vermemesini öne alan dizi, ergen yaş grupları arasında hızla artan şiddet olayları ve cinayetlerinden gerçekten kimin sorumlu olduğunu sorguluyor; çocuk mu aile mi toplum mu? Dizide bu soruya aynı okuldaki 13 yaşındaki kız öğrenciyi, 7 bıçak darbesiyle öldürmekle suçlanan Jamie karakteri üzerinden cevap aranıyor.

Başrol oyuncusu Stephen Graham, BBC’ye verdiği bir röportajında, Jamie’nin kimliğini, kızlar tarafından ‘dışlanmış’ olmasının verdiği öfke ile sosyal medyadaki gruplar üzerinden şekillendiren bir genç olduğunu belirterek, “Erkek çocukların nasıl böylesi ideolojik bir çember içine hapsolduğunu anlamaya çalışıyoruz. Ve ailelerin bunu neden göremediğini sorguluyoruz” diyor.

TOKSİK ERKEKLİĞİ, ŞİDDETİN KİTLESELLİĞİ VE MEŞRULUĞU KÖRÜKLÜYOR

Adalet Bakanlığı 2023- Adli Sicil İstatistiklerine göre Türkiye’de 452 bin 70 çocuk suça sürüklendi. TÜİK verilerine göre suça sürüklenen çocukların karıştığı olay sayısı, 14 yılda 2 kat artarak, 83 bin 393’ten, 178 bin 834’e çıktı. 81 ülkede uygulanan Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (PISA) 2022 verilerine göre ise Türkiye’de her 100 öğrenciden 27’si akran zorbalığına uğruyor.

Gelişim uzmanı, psikolog Irmak Kerimoğlu, çocukların kimlik arayışında oldukları, yeni bir kimlik inşa etmeye çalıştıkları ergenlik döneminde, “kendi gibi olmayana” yani farklı ya da zayıf gördüğüne yönelik, bireysel ya da sürü psikolojisi ile hareket ederek, öfke, şiddet, dışlama, dalga geçme gibi tepkiler vermesinin gelişimsel süreçte aslında normal olduğunu söylüyor, “Ancak” ile şu parantezi açıyor: “Normal olmayan, bu sürecin bugün artık kitlesel şekilde; özellikle sosyal medya ve platformlarda çok daha büyük gruplarla yapılıyor olması ve bir okul, bir mahalle ya da sadece ‘sosyo-ekonomik açıdan sorunlu’ denilebilecek belirli bir grupla sınırlı kalmamasıdır.”

Bunun altında yatan nedenlerden birinin de şiddetin artık daha meşru bir zemine oturması olduğuna değinen Kerimoğlu, ekliyor: “Her türlü şiddet davranışının toplumda yeteri büyüklükte tepki çekmemesi, ‘cezasızlık’ gibi bir algının oluşması, toplumsal kutuplaşma, şiddet dilinin giderek derinleşmesi gibi sebeplerle eskiden ‘normal’ sayılan tepkisel davranışların dozu arttı. Yani dün itiş, kakış ya da dışlama üzerinden yaşanılan ergenlik süreçleri, bugün kendisi gibi olmayan ‘herkese’, bıçak- silah çekebilme noktasına evirildi. Şiddetin kitleselliği arttı.”

PEKİ NE YAPMALI

Yanıtı şu: “Ergenlik çağındaki çocukların içindeki bu öfkeyi daha geniş mecralara ulaştırmasının önüne geçilmeli önce. İnternet ve sosyal medyada bulunan ve kalabalıklaştıkça da çocuklarının kendilerine olan güvenlerinin arttığı her türlü grup ve platform, yasal düzenlemelerle denetlenmeli, sınırlanmalı. Ancak bu, tek başına yetmez! Çocuğunuzun girdiği gruplara, o gruplardaki söylemlere, yazışmalara, sanal ve gerçek alemde kimlerle görüştüğüne, görüştüğü kişilerin dünya görüşüne de hâkim olmak, çocuğunuzla bu konuda iletişimde kalmak zorundasınız. Dinlediği şarkıdan, izlediği diziden, oynadığı dijital oyundan, takıldığı ortamlara kadar... İlkokul seviyesindeki bir çocuk gibi olmasa da her şeyini takip edeceksiniz, farkındalığınız yüksek olmalı.”

O EMOJİLER NE ANLAMA GELİYOR

Dizide yer alan ve ergenler arasında siber zorbalık amacıyla kullanılan bazı şifreli emojilerin anlamları: