Aracından inen yanacak... Trafik magandalarına ağır ceza yolda

Açıktır ki aileleri parçalayan, insanların yaşamlarına kasteden bu ve benzeri suçların “cezasız” kaldığı ve adaletin sağlanmadığı yönünde toplumda ciddi bir algı var.

Baklavacı Hasan Sel, İstanbul Pendik’te 7 aylık hamile kadının içinde bulunduğu araca saldırdı./ Oğulcan A., Küçükçekmece’de önünü kestiği otomobilin camına vurup kapısını açmaya çalıştı. 

Sorum şu. Cezaların arttırılması bu suçların önlenmesi için başlı başına yeterli mi? Başka neler yapılabilir?

AĞIR CEZA VERMEK YETMEZ NEDENİ ORTADAN KALDIRILMALI

“İki tür suç vardır. Bir, tehlike suçları. İki, sonuç suçları, (kasten, planlayarak öldürme gibi.) Trafikte arabadan inip, birine saldırmak, yolunu kesmek, ehliyetsiz araç kullanmak, kırmızıda geçmek, drift atmak ya da benzer şekilde trafik kurallarını hiçe saymak, emniyet şeridini ihlal etmek ya da düğün, dernekte havaya ateş açmak gibi hareketler tehlike suçudur. Bu suçlar, bireylerin can, mal, refahı ile toplumun geneline yönelik ‘tehlikeli’ bir durum oluştururlar” diyerek “ne suçtur ne değildir” net anlaşılması için suçların tarifi ile giriyor söze Hukukçu, Cengiz Hortoğlu, ekliyor: “Bu suçlar ‘masum’ gibi görünür, oysa çok sayıda önemli suçun temelidir.”

TEK YOLU TEDAVİ

“Trafik, bir orkestra gibidir. Aracınız da bir enstrüman. Siz, tek başınıza istediğiniz kadar kurallara uyun, bir diğeri uymazsa ahenk bozulur. Bu anlamda ‘tehlike’ suçlarının yeniden tanımlanması bence yerindedir ve cezaların ‘caydırıcı’ noktaya çekilmesi çok sayıda suçu muhakkak önleyecektir. Ancak tehlike suçu işleyenlerin bazıları, tamamen keyfi bazıları da öfke kontrolünü başaramadıkları için bu suçları işler. Bu ikinci tip, genelde pişman olur ve kendine geldiğinde ‘Ben ne yaptım?’ der. Yani vereceğiniz ağır cezalar öfke kontrolünü başaramadığı için suç işleyen bir saldırganı durduramaz. Bunun tek yolu tedavidir.”

ÖFKE KONTROL TESTİ YAPILMALI

Peki ne yapmalı? Yanıtı şu: “Ehliyet vermeden önce kişilere muhakkak öfke kontrol testi yapılmalı. Bu testten geçemeyenlere ehliyet verilmemeli. Hali hazırda ehliyeti olanların ehliyeti ellerinden alınmalı, trafiğe çıkması engellenmelidir. Ayrıca toplum, bu kişilerin ceza aldığını görmeli, duymalı, bilmeli. Para cezasının yanı sıra bu ve benzeri suçlara başka ağır yaptırımlar da getirilmeli. Mesela, kırmızı ışıkta geçmenin cezası 2 bin 168 lira. Kırmızı ışıkta geçtiniz, bir kaza oldu ve bir kişi öldü. O zaman bu taksirli suç olarak görülüyor. Fakat aslında burada cana kast var. Bunun ağır yaptırımı olmalı, ki ‘cezasızlık’ algısı yıkılabilsin.”

ÖNCE KURALI ÇİĞNEYENİ ENGELLE SONRA CEZALARI GENELE YAY

Sabancı Üniversitesi öğretim üyesi, psikolog Prof. Nebi Sümer, caydırıcılık bakımından cezaların yeni yargı reformu ile arttırılacak olmasının memnuniyet veren bir karar olduğunu belirterek, “Ama” ile şu parantezi açıyor: “Yeni yasaların etkili olması ve ‘caydırıcılık’ yaratabilmesi için 2 şey yapılmalı. Bir, suç üreten bu iklimi, sağ- sol fark etmeksizin gün geçtikçe artan toplumsal öfkeyi, kutuplaşmayı ortadan kaldırmak, birbirimize karşı geliştirdiğimiz ön yargılarımızı yıkmak, yaşam alışkanlıklarımızı değiştirmek, konuşan, anlaşan, uzlaşmayı bilen bir toplum yaratmak gerekiyor. Ek olarak, özellikle de trafikteki, ‘imtiyaz’ algısının kırılması şart! Örneğin, çakarlı araçlara verilen imtiyazlar. Milyonlarca lira ceza kesilmesine rağmen bugün hala çakarlı araç sorunu var. Bu sorunlar, toplumdaki haksızlık ve imtiyaz algısını maalesef güçlendiriyor. Önce, haksızlık yapanı, kuralı çiğneyeni engelleyeceksiniz.”

YASA ÇIKMADAN ÖNEMİ ANLATILMALI

“İkinci olarak da ‘saldırgan sürücü’ kavramı tanımlanmalı, cezalar genele yayılmalı, benzer suçlara aynı ya da eşit cezalar verilmelidir. Şunu demek istiyorum, park etmenin yasak olduğu yere park edene, okul çevresinde hız yapana vs. ceza vermeyip, sadece trafikte yol kesip, kavga edene ceza verirseniz, bu sefer de suçlar arasında ayrım yapıldığı gibi bir algı oluşur ve öfke artar. Bir örnek daha, Almanya’da otoyolda hız yapmak ile şehir içinde hız yapmanın cezaları farklıdır çünkü risk aynı değildir. Dolayısıyla cezalar, sadece bir, iki başlığı değil geneli kapsamalı, yaya önceliği açısından sınıflandırılmalı, orantılı olmalı ve risk oranına göre de düzenlenmelidir. Ayrıca Avrupa ülkelerinde, önce farkındalık kampanyaları düzenlenir, yasalar sonra uygulamaya konur. Kamuoyunda, yasa çıkmadan o yasanın neden önemli olduğunu anlatmak bile başlı başına etkili bir caydırıcılıktır.”

GASİLHANEDE KAMU HİZMETİ YAPSINLAR

Yol ve Sürüş Güvenliği Uzmanı Ethem Genim, özellikle trafikte işlenen suçların para değil ancak hapis ya da kamu cezaları ile önlenebileceği görüşünde: “Para cezalarının, 3- 5 bine çıkarılması ‘geçici’ bir çözüm olur, yoksa ‘Gider adamın kafanızı kırarım, bu parayı da öderim’ zihniyetinde insanlar var. Dolayısıyla cezalar ‘caydırıcı’ olmalı ve mağdur da adaletin tecelli edeceğine inanmalı. Yanı sıra belli süre, psikolojik/ psikiyatrik tedavi şart, bu noktada gerçekten tedavi verildiğine de emin olunmalı. Öyle ‘imza atmalı’, laf olsun beri gelsin bir tedavi değil yani. Ayrıca Avrupa’daki gibi morg ya da gasilhanede belirli süre kamu hizmeti vermeli bu kişiler. Ölüm gerçekliği ve yasla tanışmalı.”