Enerji oyununda Azerbaycan kartını kullanamadık

Önceki gün ABD Büyükelçisi’nin Resmi Konutunda ABD Başkanı Barack Obama’nın Kafkas Bölgesi özel enerji temsilcisi Richard Morningstar ile sohbet imkanı bulduk. Morningstar bu anlaşma törenine Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev’in neden gelmediği yönündeki soruları yanıtlarken, Aliyev’in önceden belirlenmiş, iptal edemediği Londra ziyareti olduğunu, gelmemesine büyük bir önem atfetmemek gerektiğini söyledi.

Ancak biliyoruz ki; Aliyev bundan birkaç yıl önce olsaydı yani Ermenistan sınırının açılmasıyla ilgili son ihtilaf olmasaydı mutlaka Ankara’ya gelirdi.

Azerbaycan sadece Nabucco projesi için değil tüm dünya enerji oyunu için kilit konumda bir ülke. Yani Türkiye “kardeş”i saydığı Azerbaycan kartını bu büyük oyunda söz sahibi olabilmek için kullanabilirdi ama yapamadı. Hükümetin süreci iyi idare edememesi nedeniyle Azerbaycan’la aramıza ciddi bir mesafe girdi ve bu durum ülke çıkarlarını olumsuz etkiliyor.

Peki, Azerbaycan neden bu kadar önemli?

Çünkü Avrupa’nın mevcut 500 milyar metreküp olan talebi 2020 yılında 700 milyar metre küpe çıkacak, 200 metreküplük kendi üretimi de 100 milyar metreküpe inecek. Dolay ısıyla şu anda 300 milyar metreküp olan olan ihtiyaç bir o kadar artacak. Yani Rusya’dan gaz almaya devam edilirken 300 milyar metreküp daha ek gaz alması gerekiyor. Burada en önemli noktalardan biri ülkelerin gazda bağımlılık dereceleri. Rusya gazına bağımlılık seviyesi Kuzey ve Doğu Avrupa’da yüzde 80-85’e kadar çıkarken, Orta ve Güney Avrupa’da yüzde 40-60 arasında. Gaz bağımlılığı, enerji bağımlılığı, doğal olarak siyasi bağımlılığı da belirleyen çok önemli bir unsur. Bir ülkeye bağımlılıkta ideal oran; en fazla yüzde 50 olması.

“ABD niye bu kadar işin içinde” diye soruluyor ya, işte Avrupa ülkelerinin Rusya’ya bağımlılık tabloları, bu sorunun yanıtını veren en önemli tablo...

NABUCCO BÜYÜYECEK

Özetle; Rusya en büyük tedarikçi olduğu kadar, aynı zamanda bu oyunu çok iyi oynayan bir aktör ve ABD bunu dengelemeye çalışıyor. Son dönemde ABD’nin Azerbaycan Türkmenistan arasındaki ihtilafı çözmek için, Irak enerji kaynaklarının harekete geçirilmesi için bu kadar yoğun çaba sarfetmesinin altında yatan neden de bu.

ABD Nabucco’ya daha önce mesafeli duruyordu ama şimdi tam destek veriyor. ABD yetkililerinden aldığım bilgiye göre; ileride Türkiye-Yunanistan İtalya’nın ortak projesi olan Poseidon ile Transatlantik Projesi (TAP) de Nabucco kapsamına alınmasına çalışılacakmış. Yani bundan sonraki aşama da Nabucco’nun temel hat olması planlanıyor.

Bu projelerin hepsinde, Azerbaycan gazı kilit konumda. Mısır’ın gazı olmadığını, Güney Irak’tan kendi hattına gaz almaya çalıştığını, Türkmenistan’dan gaz almanın “Hazar arkası”na ağırlıkla verdiği için yine zor olduğunu biliyoruz. Yani asıl kaynak hâlâ Azerbaycan.

Ancak Türkiye oyunu iyi oynayamadığı için Azerbaycan’la ilk tedarik anlaşmasını geçen ay Rusya yaptı. Böylece Azerbaycan gazı için fiyat inisiyatifini Rusya eline geçirmiş oldu. Halbuki Nabucco doğrudan başvuramasa bile, Türkiye süreci iyi görüp, arası iyi olsa da, bu anlaşmayı yapmış olsaydı, Azerbaycan gazı için fiyat inisiyatifini eline almış olacaktı.

Şimdi Azerbaycan gazı için, hiç olmazsa miktar konusunda inisiyatifi ele geçirmek gerek.

Bu arada Nabucco için, dolayısıyla dünya gaz talebi için Irak çok ciddi bir kaynak ülke olarak devreye girmeye hazırlanıyor. Burada da ilk harekete geçirilecek olan Kuzey Irak’taki enerji kaynakları. Bakalım Türkiye Irak oyununu nasıl oynayacak?