Petrol fiyatının düşmesi bize yarar mı

Bu aşamada, petrol fiyatlarının düşüyor olmasına çok sevinmek için zaman henüz erken. Düşüşün kalıcı olup olmadığı konusunda bir bilgimiz yok. Haberlere göre, petrol fiyatlarındaki düşüş talep kaygısından kaynaklanıyor. Halbuki IMF dahil, tahminlerini kamuoyu ile paylaşan uluslararası kuruluşlar küresel büyümedeki yavaşlamanın ilk tahminler kadar kötü olmayabileceğini vurguluyorlar.

Talep kaygıları tersine dönebilir. Gerçekleşmeler tahminler doğrultusunda olursa, son günlerdeki petrol fiyatlarındaki düşüşleri geçici olarak görmek gerekir. Petrolün fiyatını 150 dolara yaklaştıran dinamikler şimdi 120 dolarları deniyor. Ama, yeniden çıkış sürpriz olmaz. Benzer gelişmeleri geçen yılın ağustos ayında ve bu yılın ocak ayında da yaşamıştık. Belli bir düşüşten sonra çıkış çok hızlı olabiliyor.

TÜKETİCİYE YANSIMA

Petrol ürünleri dünyada en çok vergilendirilen mallardan biri. Devletlere hazır gelir kapısı durumunda. Petrol fiyatları arttıkça devletin bu alanda aldığı vergiler artıyor. Fiyat düştüğünde ise vergi oranları artırılarak fiyat düşüşleri tüketicilere aynen yansıtılmıyor. Bu yolla, devletler petrol ürünlerinden elde ettikleri gelirlerin petrol fiyatlarındaki düşüşe paralel azalmasını önlüyorlar. Zaten, bu alandaki vergilerin yüksek olması da biraz bu nedenden. Fiyat artınca, vergi oranları düşürülmüyor. Fiyat düşünce vergi oranları artırılıyor. Bizde petrol ürünlerinin en ucuz olduğu ülke konumundan en pahalı olan ülke konumuna bu yolla geldik.

Petrol fiyatlarındaki düşüşün kalıcı olması durumunda, bizim gibi ülkeler birçok açıdan daha iyi duruma gelecekler. Devlet petrol ürünleri üzerindeki vergileri artırsa dahi, petrol fiyatındaki düşüşler az çok tüketiciye de yansıyacaktır. Nakliye maliyetleri düşecektir. Alım gücü artacaktır. Enflasyon görünümünü olumluya çevirecektir.

Doğalgaz fiyatı petrol fiyatına endekslidir. Dolayısıyla, petrol fiyatlarındaki düşüşe paralel olarak doğal gaz fiyatı da düşme eğilimine girecektir. Enerji ithalatının faturası düşecektir. Bu anlamda, diğer şartlar değişmezse, ithalat artışı yavaşlayabilecek, hatta durabilecektir.

MALİYE NE YAPAR?

Petrol fiyatlarındaki düşüşün bizlere ne derece yaralı olacağı devletin petrol ürünleri üzerinden aldığı vergi ile oynayıp oynamayacağı ile yakından ilgili. Yılın ilk yarısına yönelik veriler kamu finansmanında olumlu bir tablonun varlığına işaret etse dahi, petrol fiyatlarının düşmesiyle oluşacak vergi gelirleri kaybına Maliye’nin tahammül etmesi zor görünüyor. Özel tüketim vergisi gelirlerinin yarısından fazlası petrol ürünlerinden alınan vergilerden geliyor. Örneğin, geçen yıl bu kalemden vergi tahsilatı 22 milyar YTL olmuştu. Bu yılın ilk yarısında 11.4 milyar YTL toplandı. Yılın tümünde de 25.6 milyar YTL gelir bekleniyor. Petrol fiyatının çok düşmesi bu hesapları alt-üst edebilir.

Bu şartlarda, petrol üzerinden alınan vergilerde bazı artışlar olabilir. Ama, bunun aşırıya kaçması durumunda, petrol fiyatlarındaki düşüşlerin çoğu tüketiciye yansıtılmadığında, bizler için petrol fiyatlarının düşmesinin fazla bir sevinilecek tarafı kalmıyor.

İthalat ve dış ticaret dengesi dışında, konunun bir de iç talep gelişmelerinden küresel likiditeye kadar uzanan diğer makro ekonomik sonuçları var. Fiyatlardaki düşüşlerin kalıcı olması durumunda bu konulara da ileride değiniriz.