Cari açığın anatomisi
CARİ işlemler açığındaki önlenemez yükselişin ardında mal ticareti dengesindeki açığın önlenemez yükselişi olduğu biliniyor.
Ama, cari işlemler dengesinde mal ticareti dengesinin dışında da ilginç gelişmeler oluyor.
Tabloda 1995-1999 yılları arasında gerçekleşen cari işlemler dengesindeki seçilmiş kalemlerin yıllık ortalaması veriliyor. Bu ortalamalar 2007 yılındaki cari işlemler dengesindeki seçilmiş kalemlerle karşılaştırılıyor. Katkısı göreli olarak küçük de olsa, mal dengesi dışındaki kalemlerdeki gelişmeler de aslında cari işlemler açığının büyümesine katkı yapıyor. Bu kalemlerde de bozulmalar söz konusu.
HİZMETLER DE GERİLİYOR
1990’lı yılların ikinci yarısında Türkiye ekonomisi yılda ortalama 1.3 milyar dolar cari işlemler açığı veriyordu. 2007 yılında cari işlemler açığı 37.8 milyar dolar gerçekleşti. Fark 36.4 milyar dolar oldu.![/images/100/0x0/55eb2771f018fbb8f8aecfce]()
Cari işlemler açığındaki bu artışın 34.2 milyar doları dış ticaret açığındaki büyümeden kaynaklandı. Geriye kalan 2.2 milyar dolarlık artış hizmetler, gelir ve cari transferlerdeki toplam dengenin bozulmasından oluştu.
Tek başına hizmetler dengesindeki fazla 2007 yılında 1995-99 yılı ortalamasında göre 4.2 milyar dolar arttı. Hizmetler dengesi içinde yer alan turizm sektörünün net fazlası bu dönemde 10.7 milyar dolar arttı. Ama, net turizm gelirlerindeki artış taşımacılık, inşaat ve diğer hizmetler sektörlerindeki gelir düşüşleri nedeniyle hizmetler sektörünün toplam fazlasına tam olarak yansıyamadı.
Dış ticaret hacminin artışına paralel olarak taşımacılık giderleri elbette artıyor. Ama, yerleşik olmayanlarla olan taşımacılık net gelirinde 2007 yılında 1995-99 ortalamasına göre yaklaşık 800 milyon dolar azalma var. Aynı şekilde, müteahhitlik hizmetlerindeki net gelir düşüşü 1.1 milyar doları aştı. Diğer hizmetler dengesindeki net gelirlerimiz bu dönemde 4.5 milyar dolar azaldı. Kısacası, turizm hariç, mal ticaretinde olduğu gibi, yurtdışındaki yerleşiklerden eskiye göre çok daha fazla hizmet alıyoruz.
HİZMET TİCARETİNİN ÖNEMİ
Tabloda ayrıntıları olmadığından takip edilemese de, turizm dışındaki brüt hizmet gelirlerimizin 1995-99 döneminde yılda ortalama 11.4 milyar dolarken 2007 yılında 10.3 milyar dolara düştüğünü görüyoruz. Buna karşılık, bu dönemde brüt hizmet giderlerimiz 6.3 milyar dolardan 11.6 milyar dolara fırladı. Turizm dışında, hizmet gelirleri düzerken, giderleri artıyor.
İşçi dövizleri girişinde de iki dönem arasında 3 milyar dolara varan bir gerileme var. İki dönem arasında gerçekten işçi dövizleri girişi azalmış olabilir. Bir başka olasılık eskiden işçi dövizi girişi olarak kayda geçen işlemler son dönemlerde sermaye hareketi olarak sınıflandırılıyor olabilir.
Mal ticareti dengesindeki açık yapısal olsa da, Türkiye ekonomisi yurtdışı yerleşiklerle yaptığı hizmet ticareti dengesindeki fazlayı artırma yoluyla uzun dönemde cari işlemler dengesi sorunlarını bir ölçüde aşabilir.
Son bir yılın değerlendirmesi bir sonraki yazıya kaldı.
Tabloda 1995-1999 yılları arasında gerçekleşen cari işlemler dengesindeki seçilmiş kalemlerin yıllık ortalaması veriliyor. Bu ortalamalar 2007 yılındaki cari işlemler dengesindeki seçilmiş kalemlerle karşılaştırılıyor. Katkısı göreli olarak küçük de olsa, mal dengesi dışındaki kalemlerdeki gelişmeler de aslında cari işlemler açığının büyümesine katkı yapıyor. Bu kalemlerde de bozulmalar söz konusu.
HİZMETLER DE GERİLİYOR
1990’lı yılların ikinci yarısında Türkiye ekonomisi yılda ortalama 1.3 milyar dolar cari işlemler açığı veriyordu. 2007 yılında cari işlemler açığı 37.8 milyar dolar gerçekleşti. Fark 36.4 milyar dolar oldu.
Cari işlemler açığındaki bu artışın 34.2 milyar doları dış ticaret açığındaki büyümeden kaynaklandı. Geriye kalan 2.2 milyar dolarlık artış hizmetler, gelir ve cari transferlerdeki toplam dengenin bozulmasından oluştu.
Tek başına hizmetler dengesindeki fazla 2007 yılında 1995-99 yılı ortalamasında göre 4.2 milyar dolar arttı. Hizmetler dengesi içinde yer alan turizm sektörünün net fazlası bu dönemde 10.7 milyar dolar arttı. Ama, net turizm gelirlerindeki artış taşımacılık, inşaat ve diğer hizmetler sektörlerindeki gelir düşüşleri nedeniyle hizmetler sektörünün toplam fazlasına tam olarak yansıyamadı.
Dış ticaret hacminin artışına paralel olarak taşımacılık giderleri elbette artıyor. Ama, yerleşik olmayanlarla olan taşımacılık net gelirinde 2007 yılında 1995-99 ortalamasına göre yaklaşık 800 milyon dolar azalma var. Aynı şekilde, müteahhitlik hizmetlerindeki net gelir düşüşü 1.1 milyar doları aştı. Diğer hizmetler dengesindeki net gelirlerimiz bu dönemde 4.5 milyar dolar azaldı. Kısacası, turizm hariç, mal ticaretinde olduğu gibi, yurtdışındaki yerleşiklerden eskiye göre çok daha fazla hizmet alıyoruz.
HİZMET TİCARETİNİN ÖNEMİ
Tabloda ayrıntıları olmadığından takip edilemese de, turizm dışındaki brüt hizmet gelirlerimizin 1995-99 döneminde yılda ortalama 11.4 milyar dolarken 2007 yılında 10.3 milyar dolara düştüğünü görüyoruz. Buna karşılık, bu dönemde brüt hizmet giderlerimiz 6.3 milyar dolardan 11.6 milyar dolara fırladı. Turizm dışında, hizmet gelirleri düzerken, giderleri artıyor.
İşçi dövizleri girişinde de iki dönem arasında 3 milyar dolara varan bir gerileme var. İki dönem arasında gerçekten işçi dövizleri girişi azalmış olabilir. Bir başka olasılık eskiden işçi dövizi girişi olarak kayda geçen işlemler son dönemlerde sermaye hareketi olarak sınıflandırılıyor olabilir.
Mal ticareti dengesindeki açık yapısal olsa da, Türkiye ekonomisi yurtdışı yerleşiklerle yaptığı hizmet ticareti dengesindeki fazlayı artırma yoluyla uzun dönemde cari işlemler dengesi sorunlarını bir ölçüde aşabilir.
Son bir yılın değerlendirmesi bir sonraki yazıya kaldı.
