TOKİ’nin 69. Vilayeti

Söyleyemezsiniz, Türkiye’nin herhangi bir yerinde çekilmiş olabilir. Ama fotoğraftaki beton yığınının TOKİ konutları olduğunu bir bakışta söyleyebilirsiniz. Aynı soğuk, ruhsuz, bulunduğu coğrafyadan, kültürden bağımsız, estetikten azade yapılaşma modeli. TOKİ, Türkiye tarihinin iddialı tek tipleştirme projelerinden biridir.

Fotoğrafa gelince… Bayburt’a ait bir görüntü bu. Sanatçı Hüsamettin Koçan’ın, bozkırda bir mucize gibi yeşerttiği Baksı Müzesi’ne giderken, ruhsuz toplu konutlarıyla karşıladı Bayburt beni. Hani ünlü fıkrada, bir klasik müzik konserine atfen “Bayburt Bayburt olalı böyle zulüm görmedi” denir ya, bir kente yapılabilecek en büyük zulüm budur. Onu geleneğinden ayırmak, kimliksizleştirmek.

Bayburt evi

Oysa Bayburt’un çok güzel yöresel evleri var. Bölgeden çıkan taş ile ahşabın bir arada kullanıldığı, 2-3 katlı evler bunlar. Valiliğin internet sitesine girince, tükenmekte olan bu evlerin yaşatılması yönünde bir çaba olduğu da görülüyor. Ancak Bayburt sokakları aynı şeyi söylemiyor.

Bayburt evi

Halbuki bugün iç savaşın yerle bir ettiği Halep, bu bakımdan gördüğüm en iyi örneklerden biriydi. Yüzlerce yıllık veya yeni, binaların hemen hemen tamamı, Arapça’da ‘taze süt’ veya ‘süt gibi beyaz’ demek olan Halep’in adına yakışır şekilde, yöreye ait açık renkli ve kolay işlenen kayşani taşından yapılmaydı. Günbatımında kızıla dönen taşlar, Halep’in karakteristiğinin en önemli parçasıydı. İlk kez görende, sepya fotoğrafa bakıyor hissi uyandırırdı.

Halep genel görünüm

TOKİ’nin bugün el atmadığı il yok. Kurumun internet sitesinde İllere Göre TOKİ Uygulamaları haritası bile var. “TOKİ vizyoner bir yaklaşımla hayata geçirdiği uydu kent uygulamaları ile kentlerimizin tarihi dokusunu ve kimliğini bozmayacak çözümler sunmaktadır” deniyor da, ben Adana, Afyon ya da Erzurum konutları arasındaki 7 farkı bulamadım.

Aynı tarihi ve kültürel dokuya sahip olduklarından olsa gerek.