Franchising, marka satışlarında da vergi erteleme imkânı

‘Yenileme fonu’ hesabına alıyorlar kazançlarını... Sattıklarının yerine üç yıl içinde yeni varlık satın aldıklarında, kazançlarını yeni varlığın amortismanına da mahsup edebiliyorlar. Bina, makine, kamyonet, otomobil gibi sabit varlıkları sattıklarında ‘yenileme fonu’ aracılığıyla sağlanan vergi avantajının, marka, patent, isim hakkı gibi gayrimaddi varlıklarda da uygulanıp uygulanamayacağı hususunda tereddütler vardı. Maliye bu tereddütü gidermiş durumda, İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın özelgesinde ‘gayrimaddi varlıklar’ için de ‘yenileme fonunun’ uygulanabileceği belirtiliyor. (15 Kasım 2021 tarih ve 967023 sayılı özelge)

Pizzacı bir işletmenin sorusuna cevaben Maliye bu açıklamayı yapmış. ‘İsim hakkı’ dahil bazı varlıklarını satacakken tereddüt yaşamış işletme... Neticede; şirket aktifinde kayıtlı yalnızca ‘maddi duran varlıklar’ için değil ‘maddi olmayan duran varlıklar’ (franchising hakları gibi) için de yenileme fonu hakkı kullanılabiliyor.

YENİLENME ŞARTI

Yenileme fonu aracılığıyla elde edilen satış kazancının vergisini erteleyebilmek için vergi avantajından sadece bilanço esasına göre defter tutan mükellefler yararlanabiliyor. İşletme hesabı esasında defter tutanlarla, serbest meslek kazanç defteri tutanlar bu uygulamadan yararlanamıyor. Yenileme fonundan yararlanabilmek için satılan varlığın yenilenmesinin zorunlu bulunması veya bu hususta işletmeyi yönetenlerce karar verilip teşebbüse geçilmiş olunması gerekiyor. Eğer satılan varlık yerine yeni bir varlık üç yıl içinde alınamamışsa, geçici hesapta tutulan kâr, satışın yapıldığı yılı takip eden üçüncü takvim yılının kâr ve zarar hesabına eklenir.

DEĞİŞİKLİK YAPILDI

Vergi Usul Kanunu’nda (VUK) yenileme fonu öteden beri yer alıyor. (Md. 328) 7338 sayılı yasa ile 2021 Ekim’de yapılan düzenleme ile ‘finansal kiralama yoluyla edinilen varlıklar’ için de ‘yenileme fonu’ avantajından yararlanılabiliyor. Ayrıca 2021 yılındaki düzenleme ile; üç yıllık sürenin, satışın yapıldığı yıldan mı, takip eden yıldan mı başlayacağı tartışması da son buldu, satışı izleyen yıldan itibaren üç yıl olarak hesaplanabiliyor. Satış sonrası yenilecek varlık için “benzer mahiyetteki” ifadesi de son düzenleme ile yasaya girerek uygulama daha da genişletildi.

DEPREMZEDE ŞİRKETLERİN KAZANÇLARI ERTELENEBİLİR

DEPREMDE binası yıkılan bir şirket; aktifinde kayıtlı bina karşılığı olarak sigortadan tazminat aldığında ilk başta kazanç elde etmiş görünebilir ve üzerinden vergi ödemek zorunda kalabilir. Ancak yenileme fonu benzeri vergi erteleme imkânı burada da devreye girebilir. Konuyu örnekle açıklayalım: Bilançosunda 5 milyon lira değerle kayıtlı bina depremde yıkıldıktan sonra 7.5 milyon lira sigortadan tazminat alınmışsa (amortisman ihmal edildiğinde) 2.5 milyon lira tazminat kazancı görünür. Ancak yeni bina alınacaksa veya inşa edilecekse, bu kazanç üzerinden vergi ödenmeksizin, geçici fon hesabı çalıştırılabilir. (VUK Md. 329) Yeni bina için ayrılacak amortismanlar da, bu fondaki tutardan mahsup edilebilir.