Tokyo Olimpiyatları’nda Kullanılacak Yeni Teknolojiler

Covid vakalarında yaşanan artış ile birlikte, seyircisiz oynanacağı açıklanan, pek çok önde gelen sporcunun katılımının belirsizliğini sürdürdüğü Olimpiyatlar kapsamında, Japon Hükümeti olağanüstü hâl ilan edileceğini de açıkladı. Bu sene, oyunlar seyircisiz olsa da, yeni teknolojiler sporcuları daha geniş hayran kitlelerine yakınlaştırırken, aynı zamanda daha sürükleyici deneyimler sağlamayı da vaadediyor. Teknoloji sadece sosyal mesafeyi sağlamak ya da kontrol etmek için değil; oyunları daha iyi yönetmek, sporcu performansını gerçek zamanlı izlemek, geliştirmek ve farklı dijital deneyimler sunmak için de oldukça farklı uygulamaları destekleyecek şekilde kullanılacak. Bu yıl, oyunlarda 5G desteği ile daha hızlı ve çok daha gelişmiş sanal izleyici etkileşimi de mümkün olacak. Örneğin, 5G altyapısı ve sanal gerçeklik deneyimi ile bir basketbol maçını 360 derece görüş ile oldukça farklı açılardan izleme imkanına sahip olabileceksiniz.

Tokyo Olimpiyatları’nda kullanılacak ve yakın zamanda pek çok spor müsabakası için standart olması beklenen yeni teknolojileri Hürriyet için analiz ettim.

Robotlar çok farklı amaçlar için kullanılacak

Tokyo Olimpiyat Oyunları Komitesi, “Tokyo’20 Robot Projesi” olarak adlandırdığı insiyatif ile robotların yaygın olarak toplumda “iyiliği teşvik etmek” ve Covid-19’a karşı tedbir amaçlı kullanımını hedefliyor. Bu kapsamda, robotlar, Olimpiyatlar’da pek çok görevi gerçekleştirecek. Robotlar sporcuların kaldığı alanları ve antreman salonlarını temizlemede, dezenfeksiyon işlemlerini gerçekleştirmede, sporcuların ekipmanlarını taşımada kullanılacak. 2021 Olimpiyat Oyunları'nda farklı amaçlar için Tokyo Olimpiyat Oyunları sponsoru Toyota tarafından tasarlanmış yaklaşık 8-10 farklı robot kullanılacak.

Bunlardan ikisi Tokyo Olimpiyat Oyunları’nın maskotu olarak tasarlanmış olan Miraitowa ve Someity adındaki robotlar.  Bu maskot robotlar, izinli ziyaretçiler ya da sporcular ile ilgilenecek; onları karşılayarak yön gösterecek ve etkinlik bilgilerini paylaşacak. Yüz tanıma teknolojisi ile karşılarındaki kişilerin duygularını da analiz edebilen bu robotlar, el sallayabiliyor, tokalaşabiliyor ve bir kişi yakınındayken çeşitli yüz ifadeleri ile tepki verebiliyor. Bu robotlar özellikle çocukları oyunlar boyunca eğlendirmekten de sorumlu olacak.

“Saha destek robotları” ise oyunlar boyunca iş yükünü azaltmak amacıyla görev alacak. Bu robotlar, cirit ve gülle atma gibi belirli spor etkinliklerinde atılan nesneleri toplamada ve mesafeyi ölçmede yardımcı olacak. Robotların kullanımı hem sahayı toplamak için gereken süreyi kısaltacak, hem de etkinliklerde gereken personel miktarını azaltmaya yardımcı olacak.

Ayrıca, “herkes için mobilite” slonganı ile 360 derece kamera ve büyük bir ekran ile donatılmış “T-TR1 - sanal hareketlilik robotları”, uzak bir konumda olan bir kullanıcının görüntüsünü kamerada yansıtarak, o kişinin robotun konumunda, oyunların atmosferini daha fazla hissetmesine yardımcı olacak. Bu uygulama, özellikle etkinliklere fiziksel olarak katılamayacak kişiler için bir ekran varlığı ile sanal olarak o ortamda bulunma şansı verecek.

“İnsan destek robotları” ise engelli izleyiciler için destek süreçlerinde ve yemek servislerinde kullanılmak üzere tasarlandı…

Olimpiyatlar’dan başlayarak sürücüsüz araçlar Tokya’da kalıcı olacak…

Sürücüsüz araçlar, Tokyo Olimpiyatları süresince havaalanından Olimpiyat köyüne gidişte ve Tokyo'daki farklı Olimpiyat mekanları dahil olmak üzere Olimpiyatlarla ilgili tanımlanmış rotalarda kullanılacak. Japon hükümeti, Olimpiyat süresince yaklaşık 100 sürücüsüz aracın hizmete girmesini planladı. Bununla birlikte, bu teknolojik gelişmeyi kullanma hamlesi, yalnızca sporcuların ve diğer ilgili kişilerin ulaşım ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla değil, aynı zamanda yeni nesil toplu taşıma ağı için bir temel oluşturmak için de planlanıyor.  Sürücüsüz araçların yaygınlaşması ile trafik kazalarından kaynaklı ölümleri en aza indirmek, trafik sıkışıklığını önlemek de amaçlanıyor…

Yüz tanıma sistemleri ile güvenlik ve Covid-19 kontrolü

Teknolojinin tartışmalı bir kullanım alanı olsa da “yüz tanıma teknolojisi”, sporcuların ve personelin güvenliğini sağlama amaçlı olarak Tokyo Olimpiyatları’nda kullanılacak. NEC firması tarafından geliştirilen yüz tanıma sistemleri, izinsiz girişleri de engelleyerek, güvenlik personeline duyulan ihtiyacı azaltacak. En temel kullanım amacı güvenlik olsa da, yüz tanıma sistemlerinden, Koronavirüsün yayılmasını önleme amacıyla da yararlanılacak. Yüz tanıma kameraları güvenlik personelinin, yetkililerin, oyunları takip etmek için izin verilen seyircilerin ve sporcuların yüzlerini ve hareketlerini analiz ederek, olası COVID-19 taşıyıcılarını tespit edecek ve buna göre önlem alınmasına yardımcı olacak. Yüz tanıma algoritmaları ile örneğin, bir kişinin enfekte olduğu tespit edilirse, görevliler takip ettiği rotayı izleyerek, yakın temasta olduğu kişileri de bularak, gerekli karantina kurallarına göre tedbir alabilecek…

Canlı, etkileşimli deneyimler

2021 Tokyo Olimpiyatları'nda seyircilerin etkinliklerin keyfini çıkarmasını sağlayacak sürükleyici deneyimler de olacak. İzleyiciler, sanal gerçeklik uygulamaları ile 2021 Tokyo Olimpiyatları açılış töreni, takım müsabakaları ya da bireysel yarışları, sanki tam orada, stadyumda, hatta sporcuların yanında duruyormuşçasına takip edebilecekler. Ayrıca, 2021 Olimpiyatları'nın 8K çözünürlüklü görüntüleme teknolojisiyle yayınlanması, bireyleri daha akıcı ve izlemeye değer bir görsel deneyim sunacak.

Özellikle atletizmde, zamana meydan okuyan atletlerin yarışlarını izlerken, ulaştıkları inanılmaz hızları öğrenmek için yarış sonunu beklemeye gerek kalmayacak. Tokyo Olimpiyatları boyunca, yayınlar sırasında atletlerin hızları gerçek zamanlı olarak görüntülenecek. Bunun için, yine yapay zekanın (artificial intelligence - AI) önemli bir kolu olan “görüntü işleme”den, şu ana kadar çok fazla kullanılmamış bir şekilde yararlanılacak. Bunun gerçekleşmesi için sporcuların hızları, hareket ederken vücutlarının aldığı şekiller farklı kameralar ile izlenerek, yapay zeka algoritmaları tarafından analiz edilecek.

Voleybolda da yapay zeka kamerası ile topun nereye düştüğü, oyuncunun ne kadar yükseğe zıpladığı anında paylaşılacak. Benzer analiz teknolojisi, bisiklet yarışlarında, yüzme ve jimnastik müsabakalarında da kullanılacak.

Gerçek zamanlı çeviri hizmetleri Olimpiyat’lardaki iletişimi basitleştiriyor…

Olimpiyatlar’da yapay zekanın önemli bir diğer alanı olan “doğan dil işleme” uygulamaları ile, dil engelini önlemek için “anında çeviri” hizmetlerini de göreceğiz. Gerçek zamanlı çeviri uygulamaları için, akıllı telefonlara yüklenecek bir mobil uygulama desteği sayesinde kullanıcının istediği dili seçerek, kendi dilinde konuşmasının ardından konuşmanın anında seçilen dile çevrilmesi sağlanacak. Farklı dillere sahip insanlar arasındaki iletişimi çok daha kolay ve akıcı hale getirecek olan bu tarz uygulamalar, Olimpiyat oyunlarındaki personel ile sporcular arasındaki iletişimi de şüphesiz daha verimli hale getirecek…

Yapay zeka Olimpiyat müziklerini de besteledi…

Olimpiyat müzikleri, Oyunlar’ın yıllardan beri gelen felsefesi; Japon kültürü, yaşamı ve doğasını da yansıtan 1.000’e yakın müzik örneklerinden yararlanılarak yapay zeka desteği ile oluşturuldu. AI, veri setlerinden yararlanarak öncelikle 5 farklı ritm derledi. Katılımcıların da el çırparak eşlik edileceği şekilde tasarlanan müzikler, Oyunlar’ın coşkusunu da artıracak biçimde tasarlandı.

Nesnelerin İnterneti (Internet of Things - IoT) ve sensör teknolojisi ile müsabakalarda tartışmalı kararların önüne geçilebilecek

Oyunlar boyunca, gelişmiş sensörler ve yapay zeka teknolojisi yardımı ile hakemlerin daha doğru kararlar almaları da desteklenecek. Sporcuların vücut hareketleri, topların konumları anında dijital hale getirilerek raporlanacak ve kararlar üzerindeki tartışmaların önüne geçilmesi sağlanacak (keşke ülkemizde de “VAR Sistemi” bu şekilde teknoloji desteği ile uygunlansa…)

Örneğin, Sony Group'un bir parçası olan Hawk-Eye Innovations, tenis maçlarında topun çizginin içinde mi dışında mı olduğunu belirlemek için milimetrik hassasiyette top izleme kameraları kullanarak şüpheleri ortadan kaldıracak.

IoT ve AI ile sakatlıkların önüne geçilecek

Önde gelen saat markalarından olan Omega, oyun boyunca sporculardan veri toplamak için görevlendirilmiş durumda (Omega’nın dijital dönüşüm kapsamında kendisini nasıl konumlandırdığını analiz etmek açısından  da önemli bir örnek). Omega, tüm sporcuların giysilerine entegre ettiği küçük sensörler üzerinden saniyede 2.000 veri toplayıp, analiz edecek. Toplanan veriler, sporcular ve antrenörler ile de paylaşılarak antrenman programlarını oluşturmak ve sakatlıkların önüne geçmek için de kullanılacak.

Füzeleri ve uçakları izlemek için ordularda kullanılan radar teknolojisi oyunlar için de uyarlandı…

Danimarkalı spor teknolojileri şirketi TrackMan, Japon beyzbol takımının altın madalya yolculuğuna destek oluyor. Radar teknolojisini temel alan bir cihaz ile her atış veya vuruş analiz ediliyor. Atıcıların performans analizi doğrultusunda, oyuncuların formda olup olmadığı anlaşılırken; vurucular için de topun çıkış hızı, dönüş hızı, fırlatma açısı, fırlatma yönü ve mesafesi gibi pek çok veri analiz ediliyor.

Şu anda, Japonya’daki on bir profesyonel beyzbol takımı TrackMan’den yararlanıyor ve milli takımdaki birçok oyuncu bu cihaz ile  antrenmanlarının analiz edilmesine alışmış durumda. Bu uygulama, Güney Kore ve Tayvan’daki Beyzbol liglerinde de oldukça popüler…

Teknoloji, oyunların oynanma şeklini de değiştiriyor…

Sporcuların kondisyonlarını takip etmeleri için sağlık yönetim uygulamalarının kullanımı da oldukça popüler hale gelmiş durumda. Sporcular uygulama üzerinden günlük olarak sağlık durumlarını, sakatlıklarını ya da rahatsızlıklarını, öğünlerde neler yemeleri gerektiğini ve antrenmanlarını takip ediyorlar. Veriler, antrenörler ve beslenme uzmanları tarafından grafikler ve çizelgeler aracılığıyla görüntülenebiliyor. Japonya adına yarışlara katılan sporcuların %45’i bu tarz uygulamaları kullanıyor.

Giyilebilir cihazlar en öne çıkan teknolojik uygulamalardan…

Giyilebilir cihazlar, atletizm, yüzme ve kürek çekmede adım, kulaç ve vuruş hızından; buz pateni ve atlamada zemin temas süresi ve kuvvet analizine kadar birçok farklı spor dalında, çok farklı parametrelerde antrenörlere ve sporculara önemli veriler sağlama yeteneğine sahip. Ayrıca, ayakkabılara, kayak ayakkabılarına veya bisiklet pedallarına yerleştirilen sensörler, tüm antrenman seansları için sürekli bir veri akışı sağlıyor.

Giyilebilir teknolojinin en belirgin faydalarından biri de, daha önce mevcut olmayan bilgileri sağlama yeteneği… Örneğin, voleybolda, diz yaralanmalarının önlenmesi için oyuncuların atlama sayılarını ve hızını takip etmek isteyen voleybol antrenörleri, daha önce bu bilgiyi elde etmek için saatlerce video izlemek zorundaydılar. Giyilebilir cihazlar ile artık anlık olarak olası sakatlık ihtimalleri antrenörlere raporlanarak, bu doğrultuda kişisel antreman programları oluşturulabiliyor.

Sensör verilerini sadece raporlara göre yorumlamak da doğru değil…

Bir yüzücünün antreman sırasında ortalama kaç kulaç attığı ya da kulaç hızı doğrultusundaki bilgiler giyilebilir cihazlardan gelen veriler doğrultusunda antrenörlere sunulurken; bu verilerin yarış sürecindeki değişimi ve sporcunun hangi zamanlarda nasıl performans sağlandığını da incelemek gerekiyor. Yani, asıl önemli olan yine büyük veri içerisindeki küçük anlamlı veriye ulaşmak.

Tokyo Olimpiyatları’nın madalyaları geri dönüştürülmüş malzemelerden…

Tokyo Olimpiyatları’nda dereceye giren sporculara dağıtılacak olan madalyalar da, eski ya da kullanılmayan elektronik cihazların geri dönüşümünden elde edilen metallerle yapıldı. Tokyo Olimpiyat Komitesi, madalyalar için Japon halkını, başta cep telefonları olmak üzere eski veya kullanmadıkları elektronik cihazları vermeye davet etti.

3D baskılarda üretilen ayakkabılar…

Çin’in 28 Olimpiyat takımının spor giyim ortağı olan Anta Sports, boks takımı için daha iyi koruma ve uyum sağladığını söylediği 3D baskılı ayakkabılar üretti.

Tokyo Olimpiyatları’nda kullanılacak olan teknolojiler incelendiğinde, gelecek Olimpiyatlar için sporcularımızı yetiştirirken, genç yaştan itibaren teknolojiden yararlanmanın ne kadar önemli hale geldiğini de tüm gerçekliği ile görüyoruz. Sporda da teknolojiden yararlanıp, bundan sonraki Olimpiyatlar için çok daha fazla sporcumuz ile çok daha iyi dereceler almak ümidiyle Tokyo’da ülkemizi temsil edecek tüm sporcularımıza başarılar dilerim. Tüm okuyucularımın da Kurban Bayramı’nı kutlar, sağlık, mutluluk, huzur dolu bayramlar temenni ederim…