Uzay şimdi bir başka güzel

James Webb Teleskopu evrenin başlangıcı varsayılan büyük patlamaya kadar uzak geçmişten veri toplayabilecek.

Kâinatta ne kadar küçük bir yer kapladığımızı tescilleyen yeni bir enstrümanımız daha oldu: James Webb Teleskopu. Geçen salı günü NASA’nın yayımladığı yeni ve büyüleyici uzay fotoğrafları sosyal medyada neredeyse ışık hızında yayıldı. Meraklısı için nefes kesici, rastgele karşılaşanlar için bile ziyadesiyle etkileyici... Şimdiye kadar posterlerden duvar kâğıtlarına ve telefon ekranlarına kadar her yerde görmeye alıştığımız uzay görsellerinin emektar fotoğrafçısı Hubble Teleskopu’ydu. Tahtı devralan James Webb bugüne dek insanlığın gördüğü en ayrıntılı ve en uzaklardan gelen uzay fotoğraflarını Dünya’ya iletmeye başladı. 6.5 metre diyafram açıklığı sayesinde 2.4 metrelik Hubble’a oranla onlarca kat detaylı görüntü kaydedebilen James Webb Teleskopu NASA’ya toplamda 9.7 milyar dolara mal oldu. Maliyetin büyük bölümünü teleskopu taşıyan uzay aracını hazırlamak ve fırlatmak oluşturuyor.

Bu teleskopun görüntü kalitesiyle Hubble’ı geride bıraktığı doğru ancak aslında ikisi farklı türden teleskoplar... Webb çok gelişmiş bir kızılötesi mercek kullanıyor. Hubble ise morötesi, kızılötesi ve normal optik skalada görüntü alabiliyor. Hubble’ı eski model, özellikli bir kamera, Webb’i ise yüksek çözünürlüğe odaklı son model bir fotoğraf makinesi gibi düşünebilirsiniz. Bu anlamda Webb, esasında 0.8 metrelik Spitzer teleskopunun halefi olarak değerlendiriliyor. Yakın geçmişte arızalarıyla gündeme gelen ve astronotlar tarafından onarılan Hubble’ın 2030’lara kadar yörüngedeki görevine devam etmesi planlanıyor.

Dünya’dan 1.6 milyon kilometre açıkta yörüngeye yerleştirilen James Webb Teleskopu uzayın en uzak derinliklerine bakabilme kabiliyetine sahip. Bilindiği üzere; gökcisimlerinden bize ulaşan ışıklar kat ettikleri mesafeye orantılı olarak uzayın geçmişini yansıtıyor. 13.5 milyar ışık yılı öteden görüntü alabilme kapasitesiyle James Webb Teleskopu evrenin başlangıcı varsayılan Big Bang’in (büyük patlama) ilk zamanlarına kadar uzak geçmişten veri toplayabilecek. Jamess Webb Teleskopu’nun 4 temel görevi var:

* Büyük patlamadan hemen sonra oluşan yıldız ve galaksilerden gelen ışıkları araştırmak,

* Galaksilerin nasıl oluştuğunu ve evrim süreçlerini incelemek,

* Yıldız ve gezegenlerin nasıl yapılandığını anlamak,

* Biyolojik hayatın kökenlerini incelemek.

James Webb’in gelişmiş kızılötesi kamerası, uzayın derinliklerini tarayabilmesinde kilit rol oynuyor. Evrenin ilk zamanlarında oluşan ve çok uzaklardaki gökcisimlerinin yaydığı görülebilir ışıklar bir noktadan sonra yalnızca kızılötesi bandına kayıyor. Kızılötesi ışınlar gaz ve toz bulutlarının içinden geçebildiği için geride kalan cisimleri gözlemlemek mümkün olabiliyor. Ayrıca yıldızlara göre daha soğuk olan gezegenler ve Satürn’ün halkaları gibi kozmik enkaz diskleri daha güçlü kızılötesi ışık yayıyorlar.

James Webb’den gelen görüntüler şimdiden biliminsanları ve uzay meraklılarının ufkunu genişletmeye başladı. ‘Cosmos’ dizisiyle ünlenen astrofizikçi Neil deGrasse Tyson, NBC News’ta fotoğrafları ilk yorumlayan isim oldu. İrili ufaklı yüzlerce galaksinin göründüğü kadraj için “Gökyüzüne baktığımızda bu karenin kapladığı alan sadece bir kum tanesi boyutu kadar” yorumuyla evrenin akıl almaz büyüklüğüne işaret ediyor. Fox Business kanalında yeni fotoğrafları değerlendiren Dr. Michio Kaku ise binlerce galaksi ve yüz milyarlarca güneş sisteminin sığdığı fotoğraflara bakıp da halen evrende yalnız olduğumuzu düşünmenin ‘küstahlık’ olacağını ifade etti... 2025’te yörüngeye Nancy Grace Roman isimli yeni bir teleskop daha yerleştirmeyi planlayan NASA, 2030’larda yakın yıldızlardaki yaşanabilir gezegenleri görüntüleyecek teknolojiye ulaşmayı hedefliyor.

Uzayı düşünmenin hayal gücünü geliştirmeye çok faydalı olduğu bilinir; özellikle de çocuklar için... Dünyamızın sonsuz büyüklükte bir yerde bulunduğunu fark etmek,
karadelikler, pulsarlar gibi görkemli gökcisimlerinin inanılmaz doğasını zihinde canlandırmak ve dahası, dünyamızın sınırlı gerçeklik algısının ötesine geçmeye olanak sağlıyor. Çok daha büyük bir varoluşa bağlı olduğumuzu hissettiriyor... Tüm bunlar insanın daha mütevazı, kendini bilen, öğrenmeye ve deneyimlere açık bir karakter geliştirmesine fayda ediyor...

Halen yapmadıysanız, bu pazar çocuklarınızla birlikte Webb’den gelen yeni uzay fotoğraflarına uzun uzun bakıp sınırsız hayaller kurmanın tam sırası!

Güney Halka Bulutsusu

Başkan Biden, NASA’nın şovunu çaldı

James Webb projesine emek veren binlerce biliminsanı ve mühendisin aylardır beklediği ‘ilk fotoğrafı’ insanlığa tanıtma heyecanı NASA’nın kursağında kaldı. Biden yönetimi, NASA’nın 26 yıl önce başlayan projesinden kendine pay çıkarmaya çalışınca hayal kırıklığı yarattı.

Vice’ın haberine göre ülkede yükselen enflasyon, parlamento krizleri, toplu katliam gibi olayların ortasında ‘iyi haberler’e hasret kalan Başkan Biden, NASA’yı atlatarak James Webb’den gelen ilk fotoğrafı Beyaz Saray resmi sitesinden yayımladı. Yardımcısı Kamala Harris ile yapacağı yayına 70 dakika geç başlayıp yüz binlerce vatandaşı ekran başında bekleten Başkan, bilimin önemi gibi konuşmalarla bekleyenleri daha da oyaladıktan sonra fotoğraf nihayet gösterildi. Fotoğrafın tam ekran bile gösterilmemesi sosyal medyada eleştiri konusu olurken Reddit kullanıcıları sunumun nasıl yapılması gerektiğini kendi yöntemleriyle gösterdiler.

O sırada Iowa’da ilk gösterim için organizasyon düzenleyen kimi NASA çalışanları kendilerini atlatan yöneticilere Twitter üzerinden serzenişte bulundu. Fotoğraflar aynı gün ilerleyen saatlerde NASA sitesinde yüksek çözünürlükle yayımlandı ve uzay tutkunlarının hazırladıkları GIF’ler dolaşıma girdi. 

Karina Bulutsusu

Stephan Beşlisi Gökada

Webb (üstte) çok gelişmiş bir kızılötesi mercek kullanıyor. Hubble (altta) ise morötesi, kızılötesi görüntü alabiliyor.