Farnbrough’da Türk dalgası

FARNBROUGH’dayım. Burası İngiltere’nin Hampshire kontluğundaki bir kent. Londra’nın 55 km güneybatısında yer alıyor. Nüfusu 75 bin civarında. Yazın ortasındayız ama hafif yağmur yağıyor. Sıcaklık 18 derece civarında.

Aslında sessiz sakin bir kent. Öyle gürültü patırtı olmuyor. Ama temmuz ayının 20’si geçildiğinde kızılca kıyamet kopuyor. Sivil, askeri uçaklar gökyüzünde çılgınlıklar yapıyor. Zaman zaman ses duvarı aşılıyor. Kentin üzerinde kızılca kıyamet kopuyor. Çünkü dünyanın en önemli havacılık şovlarından biri Farnborough’da yapılıyor. Dünyada 2.4 trilyon dolarlık havacılık pazarının oyuncularının yüzde 80’i burada yerini almış.

Havacılık dünyasının bütün imalatçıları, kullanıcıların bazıları, yan sanayiciler ve uzaya hakimiyet yarışındakiler Farnborough platformunda biraz da güç gösterisi yapıyor. Tanıtılan ürünlerin toplam değeri milyar dolarları aşıyor.

Fırsat buldukça her iki yılda bir yapılan havacılık ve savunma endüstrileri ürünlerinin yer aldığı dünyanın en iyi hava gösterisi için Farnborough’a gidiyorum. Farnborough International Airshow 2024 devasa bir alanda konuşlanmış. Yolcu ve savaş uçakları ile yakın zamanda kentlerin üzerini işgal etmeye hazırlanan hava taksi dronlar elbette ilgimi çekiyor. Kızışan rekabetler havacılığın gelişimini hızlandırsa da hâlâ geniş gövdeli sesten hızlı bir yolcu uçağı ortalarda yok. Dikine havalanarak, çevrenin başına bela olan binlerce metre betonla yapılan havalimanı pistlerine ihtiyaç kalmayan bir teknolojik gelişmeye tanıklık edemiyorum.  Sanırım bunlar, benim görmeme yetişmeyecek artık.

Attila Doğudan - Şeyda Güven

İLK KEZ GÜÇLÜ TÜRKİYE

Hava shovlarının yapıldığı yerde iki harika şalede Türk bayrağı vardı. Biri THY diğeri Tusaş. Aselsan, Saha İstanbul, Alp Havacılık olmak üzere toplam 16 şirket fuarda yerini aldı. Türk Hava Yolları üst yönetimi tam katılımla buradaydı. Başkan Bolat dışında Genel Müdür  Bilal Ekşi, CFO Murat Şeker, Genel Müdür Ticari Yardımcısı Ahmet Olmuştur ve Basın Müşaviri Yahya Üstün bir dizi davetler verdi. Yahya Üstün özellikle birçok yabancı gazeteci ile bire bir ilgilendi. Ve DO&CO’nun patronu Attila Doğudan yine mükemmel yemek sunumları ile yerli yabancı misafirlerin ağırlanmasını sağladı. Kurumsal İliteşim Direktörü Şeyda Güven konuklara sürekli yenilenen menüleri anlattı.

Farnbrough’da Türk şalelerinin gördüğü ilgi dışında özellikle Gökbey helikopterinin gösterisi büyük alkış aldı.  Elbette başta F-35 olmak üzere birçok askeri uçak çevreyi inleten gösteriler yaptı.

DEVLERİN ŞOVLARI

AIRBUS: A321 XLR yüzde 36 sürdürülebilir havacılık yakıtı (SAF) ile uçuş yaptı.

İmalatçının havalimanı dış bölgesinde A330neo, A220, Askeri stratejik nakliye uçağı A400M ve ayrıca bir de H160M helikopterinin bire bir maketi (mock-up)  yer aldı. Bunların dışında müşteriler ve paydaşlara Airbus’ın karbondan arınma yolculuğunda neler yaptığı  anlatıldı. Kapalı alanda Airbus standında ise A350F, Satellite Skynet, A330 MRTT ve VSR700 drone maketlerine yer verildi.

BOEING: Karbonsuzlaştırma stratejileri hakkında bilgi vermek amacıyla X-66 sürdürülebilir uçuş göstericisi, Boeing ecoDemonstrator ve Cascade veri görselleştirme aracı dahil olmak üzere sürdürülebilirlik teknolojilerini sergiledi.

F-15 ve diğer savunma ürün ve hizmet deneyimlerini gösterdi.

Boeing’in müşterek tüm alan komuta, kontrol ve çevresel modelleme yeteneklerini sergileyen kabin ürünleri ve tanıtımları yapıldı. Ayrıca kargo uçağı programları portföyü ile uçağın daha geniş kabinini, daha büyük pencerelerini ve ferah mimarisini vurgulayan tam boyutlu bir 777X iç bölümü sergilendi.

F-15QA: hava gösterileri yapan iki farklı konfigürasyona sahip savaş uçağı harika uçuşları ile dikkat topladı.

İŞTE THY’NİN ÜRETTİĞİ KOLTUK

- THY gelecekte alacağı A350-1000/ultra menzilli uçaklarda öncelikli kullanmak üzere yeni bir koltuk üretti. Henüz sertifika almadı. THY Yönetim ve İcra Komitesi Başkanı Prof. Dr. Ahmet Bolat koltuktan çok ümitli olduğunu zaman içinde başka şirketlere de satılabileceğini söyledi.

- Şirketin Farnbrough’daki şalesinde teşhir edilen koltuğu inceleyen Bolat, bu arada bir hasta yolcu ile ilgili ilginç bir anısını anlattı:

- ‘Adına gerek yok. Omurilik sorunu olan bir yolcu Kanada Vancouver’dan Londra’ya gidecek ve orada ameliyat olacak. Ama önce THY ile sedyede İstanbul’a geliyor. Sonra Londra’ya götürülüyor. Oysa Vancouver’dan Londra’ya birden fazla direkt uçuş var. Bunu duyunca o uçağa gittim. Yolcu yanında bir hemşire ve doktorla birlikte sedyede yolculuk yapıyordu. Bana ‘En iyi hizmeti THY’nin yapacağını öğrendim. Ve buna karar verdim. İyi ki de böyle yapmışım‘ dedi.”

Yolcunun Londra’daki ameliyat sonucunu bilmiyoruz.

DRONE TAKSİLER ÇOĞALIYOR

- Onlarca model drone yapısındaki hava taksi Farnbrougda huzura çıktı. Birine ben de bindim.  Şu ana kadar değişik markalarda binlerce sipariş olduğunu öğrendim. Özellikle Dubai’den rekor istek gelişormuş. Birine binip uçmasam da iyice inceleme fırsatı buldum.

- Hava taksilerin yaygınlaşması için daha birkaç yıl var. Ama en çok düşünülen şehirlerin üzerinde onlarca hava taksi olduğunda trafiğin kazasız nasıl yönetileceği. Anladığım kadarı ile bu iş insana bırakılmayacak. Otomatik bir sistem ile yönetilecek. Hiçbir hava taksi diğeri ile çarpışmayacak. Bunun yüzlerce denemesi yapılmış.