737 Max Boeıng’i kemiriyor

BİR uçak imalatçısının başına gelebilecek en kötü şey Boeing’in başına geldi. Kimi havayolu şirketleri 737 MAX ödemelerini durdururken, leasing şirketleri de ciddi maddi sorunlar yaşamaya başladı. Uçağın yeniden ne zaman uçuş izni alınacağının bilinmemesi nedeniyle havayolları bu uçakları yok sayarak kış programlarını yaptılar. Sadece THY’de bu uçaklarla yapılacak 4 binden fazla uçuş iptal edildi. Yapılan araştırma sonuçlarına göre 737 MAX rezaletinden Boeing’in 6-7 milyar dolardan fazla zarara girdiği şimdiden kesinleşen bir rakam. Kimi araştırmacılar ise zararın 10 milyar doları aştığını söylüyorlar. Havayolları tarafında ise zararlar katlanarak yükseliyor.

Çin bundan böyle 737 MAX uçaklarını kullanmayacağını artık Amerikan ve Avrupa Sivil Havacılık otoritelerine güvenlerinin kalmadığı açıklıyorlar. Böyle bir durum sonrası Çin’in kendi havacılık otoritesini geliştirerek bulunduğu bölgede geniş bir coğrafyada karar verici hale gelmesi için harekete geçti bile.
Avusturalya ise sesini yükselterek FAA ile ortak çalışmanın çok da mantıklı olmadığını meydana gelen iki kazada FAA’in büyük sorumluluğu olduğunu belirtiyor. İlk kazadan sonra Boeing mühendislerinin sistem arızasını belirledikleri ama hiçbir açıklama yapmadıkları, bu sorumluluğun altından nasıl kalkacaklarının ise merak konusu olduğu vurgulanıyor. Toplam iki kazada 352 kişinin hayatını kaybettiği 737 MAX facialarının sorumluluğunu Boeing kadar Amerikan Sivil Havacılık Otoritesi FAA’in de paylaşması gerektiği belirtiliyor. Bu yüzden Avrupa Sivil Havacılık otoritesi de FAA’ye temkinli yaklaşıyor. Bir taraftan da Boeing sorunu çözse bile Avrupalıların Başkan Trump’un Avrupa tutumu nedeniyle bu işin uzayacağı da iddialar arasında.

ÖDEMELERİ DURDURDU

Avrupa’nın en büyük düşük maliyetli havayolu şirketi Ryanair, Boeing’e ciddi bir darbe vurdu. 737 MAX için yaptığı ödemeleri durdurdu. İrlandalı havayolu şirketi Boeing’den ciddi bir tazminat içinde harekete geçti. Şirketin CEO’su Michael O’Leary yaptığı açıklamada bakın neler dedi: “737 MAX’lerin uçması konusunda ciddi kaygılar taşıyorum ve akıbeti belirsizliğini koruyor. Yeniden uçması konusunda karamsarım. Birkaç ay daha gecikme yaşanacağını sanıyorum. Bizim 100 adetten fazla 737 MAX siparişimiz var. Bu durum büyümemizi de engelliyor.“ Filosunun tamamı 737-800 uçaklardan oluşan Ryanair Avrupa’nın farklı merkezleri arasında mekik dokuyor. 300’den fazla uçağa sahip havayolu MAX siparişleri ile ciddi bir sıkıntı içine girmişti.

RAPOR BEKLENİYOR

Endonezyalı Lion Air’in 737 MAX uçağı geçen yıl 29 Ekim’de düşmüştü. Kalkıştan kısa süre sonra denize düşen uçakta 189 kişiden kurtulan olmamıştı. Ardından 10 Mart 2019 tarihinde Etiyopya Havayollarının 737 MAX uçağı düştü. 163 kişi hayatını kaybetti. Boeing’in kazalara yol açan uçaktaki MCAS sistemindeki ilk kazada belirlemesine rağmen açıklama yapmaması, uçuşları durdurmaması asrın tazminat davalarına yol açacak. Boeing’in tazminat davalarının önüne geçmek için ailelere öneriler getirdiği ama fazla bir sonuç alınamadığı biliniyor. Davaların önlenmesi için ilk etapta 100 milyon dolar dağıtıldığı iddiaları var. Ama aileler çok büyük tazminatlar istedikleri ve büyük hukuk büroları arasında davayı alabilmek için oluşan yarış Boeing’i çaresiz bırakıyor.

THY’DE DURUM NE?

12 adet 737 MAX 8 uçağı İstanbul’da 12’si de Boeing fabrikalarının bulunan Amerika’da Seattle kentinde duran THY ciddi bir zararla karışlaştı. İptal olan seferlerle oluşan gelir kaybının 400 milyon doları geçtiği söyleniyor. Bir türlü uçuş tarifesine de alınamayan uçaklara İstanbul’da sürükle bakım yapılıyor ve ciddi bir harcama da ekleniyor. Boeing’le sürekli görüşen THY bu işten kurtulabilmek için çeşitli öneriler götürüyor. Uçaklarının iadesine Boeing hiçbir şekilde yanaşmadığı için öneriler de sınırlı kalıyor.
Bütün bunlar yetmiyormuş gibi Boeing dünyada en iyi ticari başarıyı yakalayan geniş gövdeli uzun menzilli B777 uçaklarının yenisinin imalatında sorunlarla karşılaştı. Kanatları belli bir noktada katlanan ve daha az yakıt harcayan uçaktaki sorunlar da çözülmüş değil. Boeing fabrikasında kilit noktadaki sorumluluk taşıyan herkesin hiçbir şekilde konuşmaması için önlemler alındı. Fabrika içinde cep telefonu kullanımı ve fotoğraf çekilmesinin önlenmesi için güvenlik ekipleri sürekli hangarlarda dolaşıyor.

FAA İŞİ SIKI TUTUYOR

ABD Federal Havacılık Otoritesi (FAA) Başkanı Steve Dickson 737 MAX ile kendisi uçuş yapıncaya kadar bu uçakların havalanmasına izin vermeyeceğini söyledi. Kendisi de bir pilot olan FAA Başkanı işi sıkı tuttuklarını Boeing fabrikasını ziyaretinde vurguladı. Fabrikada yaptığı açıklama Boeing yöneticilerine soğuk duş etkisi yaptı. Uçağın güvenirliğinden hiçbir şekilde şüphe duyulmayıncaya kadar bekleyeceğini de söyleyen Başkan 737 MAX‘da yapılacak değişiklikleri her adımda kontrol edeceklerini de açıkladı.

TEKNOFEST’İN ÖĞRETTİĞİ

ELBETTE önemli... Teknofest’i 1.7 milyon kişi ziyaret etti. 2 milyon kişi katıldı. Gençler oradaydı. Yarışmalar bu şenliği şaha kaldırdı. İki şey çok önemliydi. Teknofest bize bunu öğretti. Biliyordum ama büyük bir zeminde vurgulanması çok iyi hedefler oluşturdu.
Tasarım ve yazılım...

Gerisi boş. Bir biçimde metalleri perçinleyerek ya da motorun çarklarını ayarlayarak bir şeyleri uçurabilirsiniz. Ama yapılmayanı yapmak, yeni ufuklara uçmak, bir tür sanayi devrimi yaratmak öyle kolay iş değildi. Havacılık tutkuyla birlikte akıl isteyen bir iş.
Yoksa dünyada çok çeşitli uçaklar var. Sivil amacın dışında askeri amaçlı ürünler pazarı da çok geniş. Birkaç ülkenin yapabildiği Akıncı’ya imza atmak heyecanlı bir başarı hikayesi. Uçan otomobil pazarı için ilk prototipler hepsi bu fardaydı. Gençlerimizin yarattıkları projeler göreceksiniz zamanla sistemin ateşleyici gücü olacaktır.

Bu işin büyük gücü Baykar grubu lideri baba Özdemir Bayraktar’a çok şey borçluyuz. Bir dahi ama toplumun içinde kitleleri yönlendirebilen Selçuk Bayraktan ve organizasyonun sessiz ismi Haluk Bayraktar mükemmeli yakaladılar.
Bir başka tarafta Sivrihisar’da Ali İsmet Öztürk’ün kendi imkanları ile oluşturduğu havacılık platformu her yıl üzerine bir şeyler katılarak yükseliyor. Çok ama çok heyecan verici. Kızı ile birlikte orada yaptıkları gösteriler kurallar içinde gökyüzünde oynanan oyunların ne kadar mükemmel olacağını gözler önüne seriyor. Heyecanlarımıza katıyor.

Bir de Airex var. İş Jetleri ağırlıklı fuar. Bu üçü sistemin kahramanları. Çeşitli şirketlerden sponsorluk adı altında paraları koparıp bir fuar benzeri bir şey yapıp ortadan kaybolanları gözler arıyor. Ne yaptılar , nerelere gömdüler o paraları…
Evet Tasarım ve yazılım geleceğimiz. Gücümüz. Koruma kalkanımız olacak. İşin liderleri artık ortada. Geriye kalan kurallara göre oynamak. Bu işlerin ekip işi olduğunu asla unutmamak…

EN YOĞUN İÇ HATLAR

Yapılan araştırmalarda bazı hatlarda rakamsal değişimler olmasına rağmen en yoğun 4 iç hat uçuşu liderliğini koruyor.
Günlük 68 bin yolcu ile en yoğun iç hat uçuşu Güney Kore’de Jeju adası ile Seul arasında yaşanıyor. Bunu Melbourne-Sidney uçuşları izliyor. Bu uçuşlarda günde 55 binden fazla yolcu taşınıyor. Yoğunlukta üçüncü sırayı Hindistan’da Delhi-Mumbai uçuşları alıyor. Bu uçuşlarda da günde 50 binden fazla yolcu taşınıyor. Dördüncü sırada Fukuoka-Tokyo uçuşları var. Japonya’daki bu uçuşlarda da günlük taşınan yolcu sayısı 44 binden aşağı düşmüyor.